ΑΝΙΜΑ Ι: Η παράδοξη γοητεία των τοτέμ του Γιάννη Βαρελά Facebook Twitter

ΑΝΙΜΑ Ι: Η παράδοξη γοητεία των τοτέμ του Γιάννη Βαρελά

0

Tις παλιότερες εποχές η κοινωνία και η εποπτεία της των μελών της ήταν τόσο αυστηρές, που, για έναν άντρα για παράδειγμα, ήταν ευκολότερο και ασφαλέστερο να καταπιέσει τις πτυχές του ψυχισμού του που θεωρούνταν «θηλυκές» και να θωρακιστεί μέσα σε ό,τι όλοι αντιλαμβάνονταν ως αμιγώς ανδρικό. Αυτό ήταν το «τίμημα» για να απολαμβάνει κάποιος το «όφελος» από μια διαφορά των φύλων που φάνταζε ξεκάθαρη και στρωτή – χωρίς αμφιβολίες για το ποια σύμβολα είναι του ενός και ποια του άλλου.


Ο περίφημος Ελβετός ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ θεωρούσε τότε ότι κάπου μέσα στη «σκιά του εαυτού» (στη σκοτεινή και ασυνείδητη πλευρά της ύπαρξης) «φώλιαζε» η «δεξαμενή» κάθε ανθρώπου που περιείχε την καταπιεσμένη ικανότητα και την ετοιμότητά του να ταυτίζεται με τον ψυχισμό του αντίθετου φύλου από το δικό του. Έτσι, ο Γιουνγκ εισήγαγε γι' αυτήν τη «δεξαμενή» μια θεμελιώδη σύλληψή του, που ήταν το δίπολο Animus / Anima: ένα ζεύγος αντίρροπων δυνάμεων μέσα στον ψυχισμό, στο οποίο Anima είναι το αίτιο ενσωμάτωσης και εκδήλωσης των διαφόρων θηλυκών ψυχολογικών τάσεων που υποβόσκουν στην ανδρική ψυχή. Με την επιλογή, λοιπόν, του τίτλου ΑΝΙΜΑ Ι, ο Γιάννης Βαρελάς καταφέρνει να κεντρίσει διαμιάς το ενδιαφέρον του κοινού και αναμένεται ότι η έκθεσή του θα αναδειχτεί σε μείζον εικαστικό γεγονός για το αθηναϊκό σύμπαν της σύγχρονης τέχνης.


Η παρουσίαση της δουλειάς του θα έχει δύο σκέλη. Το πρώτο θα περιλαμβάνει ζωγραφικά έργα με ανθρωπόμορφες φιγούρες, τα οποία δημιουργήθηκαν με την ακόλουθη διαδικασία: ο καλλιτέχνης φωτογραφίζει φίλους του, γνωστούς του και άσχετους, στη συνέχεια μεταφέρει τις φωτογραφίες σε καμβά μεγάλης κλίμακας (2,5 x 2 μέτρα) και τις επιζωγραφίζει με λάδι. Τα μοντέλα φωτογραφίζονται σε χώρο του ατελιέ του που ο καλλιτέχνης έχει «σκηνογραφήσει» με την τοποθέτηση μερικών αντικειμένων, τα οποία, κατά την άποψή του, είναι «αυξημένης σημασίας» για τη σύνθεση, παρότι είναι κοινά και καθημερινά αντικείμενα που δεν μοιάζουν να της προσδίδουν αισθητό νοηματικό βάρος ή βάθος (κι ας προέρχονται κάποια από αυτά από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη). Στη συνέχεια, η ζωγραφική πάνω στην τυπωμένη φωτογραφία παραμορφώνει τα ανθρώπινα σώματα προκειμένου να αποδώσει δικές τους φαντασιακές ταυτότητες και να τα παρουσιάσει ως τοτεμικές φιγούρες του εαυτού τους.

Η πρόθεση των έργων είναι να φανταστεί κάποιος ότι συμβιβάζεται με μια τοτεμική φιγούρα του εαυτού του, στην οποία φιγουράρουν οι αδυναμίες πάνω στις οποίες σκοντάφτουν οι ναρκισσιστικές του εξιδανικεύσεις. Κι αφού συμβεί αυτό, να αποδεχτεί τον εαυτό του στην ανθρώπινη διάστασή του, αποδεσμευόμενος από τη σαγήνη που θα μπορούσε να του ασκεί οποιαδήποτε υπερφυσική της εκδοχή.


Το δεύτερο σκέλος της έκθεσης θα αποτελείται από μια μεγάλη εγκατάσταση, όπου θα συγκεντρώνονται όλα εκείνα τα αντικείμενα και τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για τη σκηνογραφία των φωτογραφιών των προσώπων. Το σκέλος αυτό θα πλαισιώνεται από ένα μεγάλων διαστάσεων μπρούντζινο γλυπτό τοτεμικής μορφής και ένα βίντεο που θα προβάλλεται σε εννέα οθόνες και θα δείχνει φωτογραφικές λήψεις των μοντέλων από εντελώς διαφορετικές γωνίες, με σκοπό ο θεατής να αποκτά μια ιδέα του εύρους της σύνθετης διαδικασίας σπουδής που προηγήθηκε της ολοκλήρωσης των έργων στους καμβάδες. Η εικονογράφηση αυτού του άρθρου, ακολουθώντας την επιθυμία του καλλιτέχνη, περιλαμβάνει μόνο μία εικόνα από το δεύτερο σκέλος της έκθεσης, ώστε να αναδυθεί η έκπληξη του θεατή όταν θα αντικρίσει από κοντά τα ζωγραφικά έργα του πρώτου σκέλους της.


Η νέα δουλειά του Βαρελά θέλει να δημιουργήσει μια αφήγηση της μυθολογίας των προσώπων μέσω των μυστικών σχέσεών τους με τα αντικείμενα με τα οποία φωτογραφήθηκαν, ξεκινώντας από την παραδοχή ότι αυτά τα τετριμμένα μικροαντικείμενα αποτελούν συμπυκνώσεις της anima εκείνων που τα κρατούν. Ο Βαρελάς αναζητά το μαγικό φάσμα στο οποίο το υποκείμενο κατακτά μια άλλη ταυτότητα. Ωστόσο, οι εικόνες που προτείνει δεν είναι λαμπερές και κολακευτικές απεικονίσεις των μοντέλων του. Πρόκειται κυρίως για σώματα και πρόσωπα παραμορφωμένα, σε στάσεις και με εκφράσεις που προκύπτουν από μύχιες, κρυφές, ντροπιαστικές και συμπλεγματικές αποδόσεις της φαντασιακής προσέγγισης του εγώ τους.

Παράδειγμα τέτοιας παραμόρφωσης αποτελεί η απεικόνιση της πολύ ανδροπρεπούς φυσιογνωμίας ενός πραγματικού προσώπου με πλούσια γυναικεία στήθη, των οποίων η προσθήκη θα αποκάλυπτε, ας πούμε, μια φαντασιακή ταύτιση με γυναίκα τροφό ή με προϊστορικό ειδώλιο ευτραφούς θεότητας της γονιμότητας.

«Οι παραμορφώσεις αυτές είναι αναπάντεχες», λέει ο καλλιτέχνης, «αλλά φανερώνουν μια άμεση φαντασιωτική ανάγκη του υποκειμένου. Αυτή αποδίδεται σε επίπεδο τοτεμικό και επ' ουδενί δεν είναι ψυχογραφική του πραγματικού προσώπου. Όλα προκύπτουν από εικασίες σχετικά με τον μύχιο εαυτό του άλλου, όπως μοιάζει να αντανακλάται από μια πόζα στον φωτογραφικό φακό.

ΑΝΙΜΑ Ι: Η παράδοξη γοητεία των τοτέμ του Γιάννη Βαρελά Facebook Twitter
Η πρόθεση των έργων είναι να φανταστεί κάποιος ότι συμβιβάζεται με μια τοτεμική φιγούρα του εαυτού του, στην οποία φιγουράρουν οι αδυναμίες πάνω στις οποίες σκοντάφτουν οι ναρκισσιστικές του εξιδανικεύσεις. © ΑΝΙΜΑ Ι, Γιάννης Βαρελάς. Φωτο: Κωνσταντίνος Καραβατέλλης

»Η πρόθεση των έργων είναι να φανταστεί κάποιος ότι συμβιβάζεται με μια τοτεμική φιγούρα του εαυτού του, στην οποία φιγουράρουν οι αδυναμίες πάνω στις οποίες σκοντάφτουν οι ναρκισσιστικές του εξιδανικεύσεις. Κι αφού συμβεί αυτό, να αποδεχτεί τον εαυτό του στην ανθρώπινη διάστασή του, αποδεσμευόμενος από τη σαγήνη που θα μπορούσε να του ασκεί οποιαδήποτε υπερφυσική της εκδοχή.

»Η σεξουαλικότητα, η εκάστοτε τοποθέτηση του ατόμου έναντι της διαφοράς των φύλων, το δυσδιάκριτο του διαχωρισμού τους, η πρόθεση και οι απόπειρες του ατόμου να απελευθερωθεί από τα δεσμά της ταυτότητάς του μέσω της χρήσης ουσιών και πολλές ακόμα συνθήκες που καλείται να αντιμετωπίσει ο ψυχισμός παράγουν τέτοιες αδυναμίες».

 
Ο Γιάννης Βαρελάς είναι ο μόνος καλλιτέχνης –και όχι μόνο της γενιάς του– ο οποίος έχει κάνει τόσο μεγάλες ατομικές εκθέσεις σε ιδρύματα και φορείς που δεν συνηθίζουν να κάνουν ατομικές εκθέσεις, και ειδικότερα νεότερων καλλιτεχνών σαν κι αυτόν. Η τωρινή του έκθεση θα συνοδευτεί από ένα βιβλίο με χαρακτήρα καλλιτεχνικού πρότζεκτ, το οποίο θα υπερβαίνει το σύνηθες πλαίσιο ενός καταλόγου και θα παρουσιαστεί τον Οκτώβριο.


Ο Βαρελάς πολύ συχνά ξεκινά από ένα μεγάλο μέγεθος ζωγραφικής επιφάνειας για να ενδιαφερθεί για την «τριχοειδή» κλίμακα στην απεικόνιση του θέματός του. Μια ξεχωριστή ευαισθησία φανερώνεται καθώς γεφυρώνει τη μικροκλίμακα λεπτοφυούς απεικόνισης των μορφών με την πιο αδρομερή και επίπεδη απόδοσή τους στην κλίμακα του καμβά. Για ένα διάστημα, αυτή η ευαισθησία είχε εκλείψει από τα έργα του προς όφελος της απόδοσης του παλμού της δόνησης που απηύθυναν στον θεατή. Στη νέα του όμως δουλειά ανακτάται και είναι αξιοθαύμαστη.


Η έκθεση είναι συμπαραγωγή του Μουσείου Μπενάκη με το Ίδρυμα Ωνάση και επιμελητές της είναι η Πολύνα Κοσμαδάκη και ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης. Υποστηρίζεται επίσης από τις τρεις γκαλερί που εκπροσωπούν τον Γιάννη Βαρελά: την αθηναϊκή και διεθνή The Breeder, την γκαλερί Krinzinger στη Βιέννη και την γκαλερί Forlsblom στη Στοκχόλμη και το Ελσίνκι.

ΑΝΙΜΑ Ι: Η παράδοξη γοητεία των τοτέμ του Γιάννη Βαρελά Facebook Twitter
Η ζωγραφική πάνω στην τυπωμένη φωτογραφία παραμορφώνει τα ανθρώπινα σώματα προκειμένου να αποδώσει δικές τους φαντασιακές ταυτότητες και να τα παρουσιάσει ως τοτεμικές φιγούρες του εαυτού τους. © ΑΝΙΜΑ Ι, Γιάννης Βαρελάς. Φωτο: Κωνσταντίνος Καραβατέλλης
ΑΝΙΜΑ Ι: Η παράδοξη γοητεία των τοτέμ του Γιάννη Βαρελά Facebook Twitter
Το δεύτερο σκέλος της έκθεσης θα αποτελείται από μια μεγάλη εγκατάσταση, όπου θα συγκεντρώνονται όλα εκείνα τα αντικείμενα και τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για τη σκηνογραφία των φωτογραφιών των προσώπων, όπως το μεγάλων διαστάσεων μπρούντζινο γλυπτό τοτεμικής μορφής που βλέπουμε στη φωτογραφία. © ΑΝΙΜΑ Ι, Γιάννης Βαρελάς. Φωτο: Κωνσταντίνος Καραβατέλλης
ΑΝΙΜΑ Ι: Η παράδοξη γοητεία των τοτέμ του Γιάννη Βαρελά Facebook Twitter
© ΑΝΙΜΑ Ι, Γιάννης Βαρελάς. Φωτο: Κωνσταντίνος Καραβατέλλης
ΑΝΙΜΑ Ι: Η παράδοξη γοητεία των τοτέμ του Γιάννη Βαρελά Facebook Twitter
© ΑΝΙΜΑ Ι, Γιάννης Βαρελάς. Φωτο: Τάσος Γκαϊντατζής
ΑΝΙΜΑ Ι: Η παράδοξη γοητεία των τοτέμ του Γιάννη Βαρελά Facebook Twitter
© ΑΝΙΜΑ Ι, Γιάννης Βαρελάς. Φωτο: Τάσος Γκαϊντατζής

Info:

Γιάννης Βαρελάς - Anima Ι

Εγκαίνια: 11/9, 20:00

Διάρκεια: 12/9-17/11

Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου

Ώρες λειτουργίας: Πέμ. & Κυρ. 10:00-18:00, Παρ. & Σάβ. 10:00-22:00 (το μουσείο παραμένει κλειστό Δευτέρα, Τρίτη & Τετάρτη)

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LifO.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Όλα όσα θα δούμε στο Μουσείο Μπενάκη μετά το καλοκαίρι

Culture / Όλα όσα θα δούμε στο Μουσείο Μπενάκη μετά το καλοκαίρι

Σημαντικά έργα του Αλέξη Ακριθάκη, ένα μεγάλο αφιέρωμα στον αρχιτέκτονα Ιωάννη Δεσποτόπουλο και το Bauhaus, μια εισαγωγή στο έργο του Christian Zervos, ενός από τους μεγάλους «αγνοημένους» της Ιστορίας της Τέχνης, και πολλά άλλα που θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε απ' τον Σεπτέμβριο.
THE LIFO TEAM
Christian Zervos στο Μουσείο Μπενάκη: Ένας μεγάλος Έλληνας στην σημαντικότερη έκθεση του 2020

Εικαστικά / Christian Zervos στο Μουσείο Μπενάκη: Ένας μεγάλος Έλληνας στην σημαντικότερη έκθεση του 2020

Ο Κριστιάν Ζερβός μεσουράνησε στην ακμή του μοντερνισμού ως εκδότης, κριτικός τέχνης και συλλέκτης τέχνης. Ωστόσο, λίγοι στην Ελλάδα γνωρίζουν την τεράστια επίδραση που είχε στην εποχή του και στο Παρίσι αυτός ο σπουδαίος Έλληνας. Τον Δεκέμβριο στο Μουσείο Μπενάκη θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε μια μεγάλη έκθεση για τη ζωή και το έργο του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πρόδρομος Τσιαβός: «Στην παρουσία μας στον δημόσιο χώρο ο στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση αλλά να ακούσουμε, να συζητήσουμε, να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Plāsmata 3 / Πρόδρομος Τσιαβός: «Στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση, αλλά να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Ο επικεφαλής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση μιλά με υπόκρουση τα ασταμάτητα τιτιβίσματα των πουλιών που έρχονται από τα σκιερά δέντρα του Πεδίου του Άρεως.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα σε μια συνάντηση με τη σύγχρονη τέχνη σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά

Εικαστικά / Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα «συνομιλούν» με τη σύγχρονη τέχνη

Οι τρεις Έλληνες πρωτοπόροι καλλιτέχνες που στιγμάτισαν την ελληνική δημιουργία, σε μια απρόσμενη διαγενεακή συνάντηση με τη Sagg Napoli και τον Mungo Thomson, σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
PLASMATA 3 TOPIC

Plāsmata 3 / Plāsmata 3: «Ο πιο σύντομος δρόμος είναι πάντα ο λιγότερο ενδιαφέρων»

Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση, επιμελείται μαζί με την ομάδα της Στέγης μια έντυπη «ξενάγηση» στην έκθεση «Plāsmata 3: We’ve met before, haven’t we?», που παρουσιάζεται στο Πεδίον του Άρεως.
THE LIFO TEAM