Τι πραγματικά συνέβη πριν από ένα μήνα στην Τουρκία; Από τι ήταν φτιαγμένο το πραξικόπημα – φιάσκο του περασμένου Ιουλίου και γιατί ένα τέτοιο φιάσκο στοίχισε τόσες ζωές, την τιμή του τουρκικού στρατού, την αποσταθεροποίηση του κράτους και τον απόλυτο διχασμό του λαού, παρά τα δάκρυα, τις ενωτικές συγκεντρώσεις και τις ξέχειλες συναισθήματος και μικροπολιτικής ομιλίες του Ερντογάν;
Σύμφωνα με τη Λιάνα Μυστακίδου, διδάκτορα κοινωνιολογίας, βαθιά γνώστρια των πολιτικών ηθών της γείτονος, ερευνήτρια και συγγραφέα μερικών από τα πιο διαφωτιστικά έργα για την τουρκική ζωή στη διαχρονία της («Νεοπλατωνικά στοιχεία στο Μεσνεβί του Τζελαλετίν Ρουμί και η Κοινωνία των Μεβλεβήδων», «Οι γυναίκες στην αυλή των Οθωμανών και ο ρόλος της Βαλιντέ Σουλτάνας», κ.α), το γεγονός ότι ακόμη δεν υπάρχουν πειστικές απαντήσεις στα συγκεκριμένα ερωτήματα οδηγεί στο ότι οι εμπνευστές της κρίσης στη χώρα, επιθυμούσαν ακριβώς αυτό: ένα αμφιλεγόμενο πραξικόπημα, που θα τραβήξει την προσοχή Τουρκίας και παγκόσμιας κοινής γνώμης σε μια άνευ προηγουμένου αιματοχυσία, ενώ θα παραμένει θολό το ποιος πραγματικά ωφελείται από μία τέτοια συνωμοσία και θα ξεχνιούνται πρόσωπα, λεπτομέρειες και καταστάσεις τόσο πριν την εκδήλωση του χάους, όσο και μετά.
Η συνέντευξη έχει ως εξής:
—Ποια κομμάτια του παζλ εξακολουθούν να λείπουν από αυτό που έγινε με οδυνηρό τρόπο γνωστό ως πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου;
Λείπουν πολλά κομμάτια. Αυτά που λέγονται τη μία, αναιρούνται την άλλη. Επρόκειτο για ένα πραξικόπημα - παρωδία. Αλλά, ίσως, αυτό να ήθελαν οι εμπνευστές του. Να είναι δηλαδή ένα αμφιλεγόμενο πραξικόπημα καταδικασμένο να αποτύχει από την πρώτη στιγμή. Υπάρχουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα. Για παράδειγμα το πραξικόπημα οργανώθηκε μόνο σε δυο πόλεις, Κωνσταντινούπολη και Άγκυρα. Τι συνέβη με την υπόλοιπη χώρα; Σε όλα τα πραξικοπήματα το πρώτο πράγμα που κάνουν οι πραξικοπηματίες είναι η σύλληψη όλων των πολιτικών. Εδώ τους είδαμε ανενόχλητα να κάνουν δηλώσεις… Όσο για την διαφυγή του Προέδρου από την Μαρμαρίδα αεροπορικώς και το κυνήγι των F-16 μοιάζει με παραμύθι της Χαλιμάς. Αφού πήγαν να τον συλλάβουν ζωντανό ή νεκρό, γιατί δεν κατέρριψαν το αεροσκάφος; Όσα λέγονται και κυρίως γράφονται αντιβαίνουν στην κοινή λογική.
Ο Ερντογάν εδώ και καιρό φέρεται με αλαζονεία. Δεν νομίζω να ακούει τη γνώμη κανενός συμβούλου του. Για παράδειγμα μετά την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους κάποιοι τον συμβούλευσαν να ζητήσει συγνώμη. Εκείνος όμως αντιστάθηκε, ώσπου αναγκάστηκε να ζητήσει συγνώμη, όταν είδε τους δείκτες των εσόδων από τον τουρισμό να κατρακυλούν. Αποφασίζει για όλα μόνος του και είναι παντογνώστης
—Που στηρίζονται οι θεωρίες περί σκηνοθεσίας του πραξικοπήματος από τον ίδιο τον Ερντογάν;
Οι θεωρίες στηρίζονται στο εξής απλό. Είναι δυνατόν να μην γνώριζε από τις υπηρεσίες την επικείμενη απειλή πραξικοπήματος; Είναι δυνατόν να ενημερώθηκε από τον γαμπρό του; Το περιοδικό “Foreign Policy” είχε δημοσιεύσει πριν από λίγο καιρό άρθρο του Hannah, πρώην συμβούλου του Ντικ Τσέινι, στο οποίο δεν αποκλειόταν ένα πραξικόπημα στην Τουρκία. Είχε δηλαδή προαναγγελθεί. Άρα, είτε γνώριζε και έλαβε τα μέτρα του ή το προκάλεσε για να επιτύχει το στόχο του. Να εκδιώξει όλα τα σταγονίδια του αντιπάλου του Φετουλάχ Χότζα από τον κρατικό μηχανισμό. Τέτοιες εκτεταμένες εκκαθαρίσεις περίπου 60.000 ανθρώπων είναι πρωτοφανείς. Πότε ετοίμασαν τους καταλόγους και απομάκρυναν από το Στρατό, την Αστυνομία, την Παιδεία, τόσους ανθρώπους την επομένη κιόλας του πραξικοπήματος; Ο Χότζας είναι γνωστός εδώ και χρόνια με τη διδασκαλία του και τα πολυάριθμα σχολεία, οικοτροφεία και Πανεπιστήμια που έχει διάσπαρτα σε όλες τις ηπείρους. Θεωρείται μέντορας και συνεργάτης του Ερντογάν. Ας μην ξεχνάμε τα δάκρυα του κ. Γκιουλ και τη συγκίνηση του Ερντογάν και της συζύγου του στις επισκέψεις που έκαναν στα σχολεία του Χότζα στην Αφρική, όπου τους υποδέχονταν παιδάκια με τουρκικές σημαίες. Η πολιτική ηγεσία εξυμνούσε το θεάρεστο έργο του που πρόβαλε την ισλαμο-τουρκική σύνθεση στο εξωτερικό. Τι συνέβη τώρα και ανακηρύχτηκε ο Χότζας τρομοκράτης; Στην Τουρκία εκτός από το ΡΚΚ, τώρα υπάρχει και άλλη μια τρομοκρατική οργάνωση: η FETO του Χότζα. Αναμφισβήτητα ο Χότζας έχει διασυνδέσεις με αμερικανικές υπηρεσίες. Αφού στα σχολεία του στη Ρωσία εργάζονταν δάσκαλοι με διαβαθμισμένα αμερικανικά διαβατήρια, γεγονός που ανάγκασε τους Ρώσους να κλείσουν όλα τα σχολεία του Χότζα. Το ζητούμενο πλέον είναι αν η σύγκρουση των δυο ανδρών είναι προσωπικό θέμα υπεροχής ή αλαζονείας. Ο ρόλος του Χότζα είναι πλέον γνωστός. Άγνωστος παραμένει ο λόγος που διαταράχθηκαν οι σχέσεις των δύο αντρών.
—Βάσει των πρόσφατων κινήσεων του Ερντογάν (κήρυξη της χώρας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, απόφαση για επαναφορά της θανατικής ποινής, κ.λπ) είναι εφικτή μία πρόβλεψη για το εγγύς μέλλον της χώρας;
Ο Ερντογάν έδιωξε από το Στρατό με το σκάνδαλο Εργκενεκόν και Βαριοπούλα επίλεκτους αξιωματικούς. Το ίδιο έκανε και στην ανωτάτη εκπαίδευση. Απομάκρυνε όλους τους προοδευτικούς καθηγητές και τους αντικατέστησε με δικούς του. Τώρα διώχνει και τους δικούς του. Μπορεί να πιστέψει κανείς ότι ο Χότζας έκανε το πραξικόπημα για να επιστρέψει σαν ένας νέος Χομεϊνί στην Τουρκία;
—Πρακτικά, αλλά και πολιτικά, τι σημαίνει η απαξίωση ενός Στρατού, όπως του τουρκικού, σε βάθος χρόνου;
Η Τουρκία είχε πάντα έλλειμμα δημοκρατίας. Η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης θα περιορίσει ακόμα πιο πολύ την ελευθερία έκφρασης, τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά δεν θα λύσει κανένα πρόβλημα. Η Τουρκία πρέπει να ξεφύγει από τον αυταρχισμό και να εκδημοκρατιστεί. Δεν μπορεί να θεωρείται μοναδικό στοιχείο δημοκρατίας η διεξαγωγή εκλογών. Η επαναφορά της θανατικής ποινής θα απομακρύνει τελείως την Τουρκία από την Δύση. Ο τουρκικός λαός είναι μιλιταριστικός. Ο Στρατός είναι το καμάρι και η υπερηφάνεια του. Αυτός ο εξευτελισμός των στρατιωτικών που σηματοδοτεί και την καθαίρεση του κεμαλισμού δεν θα γίνει εύκολα αποδεκτός από τον κόσμο. Πιστεύω ότι θα υπάρξουν αντιδράσεις.
—Στην παρούσα φάση, γνωρίζουμε ποιοι είναι οι σύμβουλοι του Ερντογάν, οι άνθρωποι που στηρίζουν τις αποφάσεις του ή ακόμη χειρότερα τον οδηγούν προς αυτές;
Ο Ερντογάν εδώ και καιρό φέρεται με αλαζονεία. Δεν νομίζω να ακούει τη γνώμη κανενός συμβούλου του. Για παράδειγμα μετά την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους κάποιοι τον συμβούλευσαν να ζητήσει συγνώμη. Εκείνος όμως αντιστάθηκε, ώσπου αναγκάστηκε να ζητήσει συγνώμη, όταν είδε τους δείκτες των εσόδων από τον τουρισμό να κατρακυλούν. Αποφασίζει για όλα μόνος του και είναι παντογνώστης.
—Πώς κρίνετε τον ρόλο της ΜΙΤ σε μία εξέλιξη με τέτοιου είδους συνέπειες, όπως το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου;
Ο ρόλος της ΜΙΤ είναι πράγματι περίεργος. Βέβαια, μέχρι στιγμής δεν έγινε καμία εκκαθάριση στην υπηρεσία αυτή. Ο Χακάν Φιντάν θεωρείται το αγαπημένο πουλέν του Προέδρου. Ίσως γλιτώσει την καρατόμηση του. Αφού εμφανίζονται στον φιλοκυβερνητικό τύπο, όπως η εφημερίδα Γενί Σαφάκ δημοσιεύματα που επιρρίπτουν την ευθύνη της οργάνωσης του πραξικοπήματος στον αμερικανό στρατηγό, διοικητή του ISAF, John Campell.
—Γιατί η χώρα είναι εκτεθειμένη στη διαχρονία της σε τέτοιου είδους κινήσεις; Με λίγα λόγια γιατί έχει παράδοση στα πραξικοπήματα;
Γιατί οι Στρατηγοί θεωρούνται οι θεματοφύλακες του κεμαλισμού , του κοσμικού κράτους και της δημοκρατίας. Φυσικά μιας δημοκρατίας α λα τούρκα.
—Τελικώς, επιθυμεί ο Ερντογάν την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή οικογένεια ή κάτι έχει αλλάξει στον χάρτη των προθέσεων του; Αν ναι, εικάζουμε το γιατί;
Ουδέποτε η Τουρκία ήθελε ή θέλει να ενταχθεί στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Δεν μπορεί να υιοθετήσει τις αρχές και τις αξίες της Ευρώπης. Τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι ελευθερίες είναι άγνωστες λέξεις στο μεγαλύτερο μέρος του λαού. Εκτός της Πόλης, της Άγκυρας και της Σμύρνης υπάρχει και η υπόλοιπη αχανής Τουρκία, όπου ο κόσμος ζει ακόμα σε πρωτόγονη κατάσταση.
—Γιατί σχεδόν έναν μήνα μετά από αυτή την αιματηρή εξέλιξη διεθνολόγοι και αναλυτές διστάζουν να προχωρήσουν σε μία ειλικρινή αποτίμηση – εκτίμηση του τι πραγματικά συνέβη και που οδηγείται η χώρα;
Για να μπορέσει να κάνει κανείς μια πρόβλεψη για την Τουρκία πρέπει να έχει το χάρισμα της Πυθίας. Τα επιστημονικά κριτήρια δεν βοηθάνε στην περίπτωση αυτή, γιατί τόσο η χώρα όσο και ο Ερντογάν είναι απρόβλεπτοι και αστάθμητοι παράγοντες. Σε όλα όσα είπαμε και σε όλα όσα γράφτηκαν για το πραξικόπημα δεν εξετάστηκε η παράμετρος του Κουρδικού. Πιστεύω ότι πίσω από όλα αυτά βρίσκεται το Μεγάλο Σχέδιο της Μέσης Ανατολής που εφαρμόζεται βήμα βήμα και η δημιουργία του Κουρδιστάν. Το πραξικόπημα μπορεί να ήταν ένας μοχλός πίεσης στον Ερντογάν, για να δεχθεί κάποια πράγματα . Το μέλλον θα δείξει. Πάντως, αν δεχθούμε την εκδοχή της συνομωσίας του Χότζα θα επιβεβαιώσουμε για μια ακόμη φορά τα λόγια του μεγάλου Αζίζ Νεσίν «το 90% του λαού μας είναι βλάκες». Εάν ο Χότζας και οι οπαδοί του είναι τρομοκράτες, τότε πρέπει να καταδικαστούν για το ίδιο αδίκημα οι κ. Ερντογάν και Γκιουλ που ήταν συνεργάτες του. Και απολύτως ειλικρινώς; Τι πρόβλεψη να κάνει κανείς όταν ο Δήμαρχος του μητροπολιτικού Δήμου Κωνσταντινούπολης Καντίρ Τοπμπάς προτείνει τη δημιουργία νεκροταφείου για τους προδότες-πραξικοπηματίες. Όταν σύμβουλοι του Προέδρου κατηγορούν τη CIA για την οργάνωση του αποτυχημένου Πραξικοπήματος και όταν ο ίδιος ο Πρόεδρος θέλει να επαναφέρει τη θανατική ποινή;
