Το Μεσολόγγι ήταν για εμάς σαν τον άνεμο: ξέραμε ότι υπάρχει αλλά δεν το είχαμε δει. Για δεκαετίες ανεβοκατεβαίναμε στα Γιάννενα, χωρίς ποτέ να δοθεί η ευκαιρία για μια στάση – παρέμενε για εμάς τόπος ανεξερεύνητος.
Ο Άλκης ήταν εκείνος που έριξε την ιδέα να ξεκουραστούμε για λίγο στην πρωτεύουσα της Αιτωλοακαρνανίας, καθώς επιστρέφαμε από Πρέβεζα, συνοδεύοντας το «αίτημά» του με μπόλικη γκρίνια, γιατί θεωρούσε «υποχρέωσή» μας μια επίσκεψη στην Ιερή Πόλη.
Σαν καλοί γονείς, αποφασίσαμε να του κάνουμε το χατίρι: σε κάποιο ταξίδι μπήκαμε στο Μεσολόγγι, σταματήσαμε στο πρώτο πάρκο που εντοπίσαμε, σωριαστήκαμε σε δυο καρέκλες μέσα στην ντάλα, πίνοντας φραπέ, και τον αφήσαμε να κάνει τη βόλτα του με το κινητό ανά χείρας για οδηγό.
Η εξερεύνηση στέφθηκε με επιτυχία και επέστρεψε ενθουσιασμένος, βάζοντας στο τραπέζι μια καινούργια πρόταση: να επανέλθουμε στο Μεσολόγγι το συντομότερο δυνατό, μπας και δούμε κι εμείς τίποτα. Όπερ και εγένετο – όχι και τόσο άμεσα, ομολογώ.
Αντίγραφα και αυθεντικά έργα, εμπνευσμένα από το Μεσολόγγι, θα δείτε στο Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης που στεγάζεται στο παλιό δημαρχείο αλλά και στην Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης Μοσχανδρέου που φιλοξενεί και ανοιχτή βιβλιοθήκη επικεντρωμένη στην τέχνη.
Πρώτη ημέρα
Αν νομίζετε ότι στο Μεσολόγγι βασιλεύει «άκρα του τάφου σιωπή», όπως γλαφυρά περιέγραφε στους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» του ο Διονύσιος Σολωμός, να ξέρετε ότι δύο σχεδόν αιώνες μετά την ηρωική Έξοδο, που πραγματοποιήθηκε ξημερώματα της 11ης Απριλίου 1826, το Μεσολόγγι είναι μια πόλη περιτριγυρισμένη από λιμνοθάλασσες –εξού και το ιταλογενές όνομά της, από τις λέξεις «mezzo/messo» και «laghi» που σημαίνουν «μέρος εν μέσω λιμνών»–, ζωντανή, που σέβεται το ένδοξο παρελθόν της και κοιτάζει προς το μέλλον.
Μια κιβωτός μνήμης της ιστορίας της ιερής πόλης του Μεσολογγίου είναι ο Κήπος των Ηρώων, μια έκταση που κατά τη διάρκεια των πολιορκιών (1822, 1825-26) χρησιμοποιήθηκε ως κοιμητήριο. Ο Ιωάννης Καποδίστριας είχε την ιδέα να δημιουργηθεί ένας κήπος αφιερωμένος στους υπερασπιστές της πόλης και ζήτησε να συγκεντρωθούν τα οστά των αγωνιστών με σκοπό να εναποτεθούν σε τύμβο, για τη δημιουργία του οποίου προκηρύχθηκε αρχιτεκτονικός διαγωνισμός.
Ο Όθωνας ήταν εκείνος που τελικά υλοποίησε το όραμα του δολοφονημένου κυβερνήτη, εγκαινιάζοντας το 1838 τον Τύμβο των Ηρώων μαζί με το ταφικό μνημείο του Μάρκου Μπότσαρη, πάνω στο οποίο θρηνούσε γερμένη η αισθαντική «Κόρη της Ελλάδας», έργο του διάσημου Γάλλου γλύπτη David d’Angers· πέρασε δύσκολα η «Παιδούλα», βανδαλίστηκε επανειλημμένα, με αποτέλεσμα σήμερα στο Μεσολόγγι να υπάρχει αντίγραφο που κατασκευάστηκε το 1916 από τον Έλληνα γλύπτη Γεώργιο Μπονάνο, ενώ το αποκατεστημένο αυθεντικό γλυπτό φυλάσσεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στην Αθήνα.
Ανάμεσα στα διάσπαρτα μνημεία αναζητήστε την προτομή του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, το ευφάνταστο Μνημείο των Φιλελλήνων και τον μαρμάρινο ανδριάντα (έργο του Τήνιου γλύπτη Γεωργίου Βιτάλη) του φιλέλληνα ποιητή λόρδου Βύρωνα, που πέθανε στο Μεσολόγγι το 1824 – οι Μεσολογγίτες τίμησαν τότε τον νεκρό με τριάντα επτά κανονιοβολισμούς, όσα και τα χρόνια που έζησε.
Αντίγραφα και αυθεντικά έργα, εμπνευσμένα από το Μεσολόγγι, θα δείτε στο Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης που στεγάζεται στο παλιό δημαρχείο.
Στο Μεσολόγγι έζησαν οι Τρικούπηδες και ο Κωστής Παλαμάς, οπότε, όπως ενδεχομένως μαντεύετε, τα αρχοντικά τους έχουν γίνει μουσεία, με ενθυμήματα, προσωπικά αντικείμενα και όλα τα σχετικά.
Το μεγαλύτερο αξιοθέατο ωστόσο της περιοχής είναι το φυσικό τοπίο, καθώς οι λιμνοθάλασσες Μεσολογγίου - Αιτωλικού είναι από τους σημαντικότερους υγροβιότοπους της Ευρώπης και συγκροτούν ένα προστατευμένο εθνικό πάρκο 616.000 στρεμμάτων που ανήκει στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000, με τουλάχιστον 280 είδη πουλιών, 23 είδη ερπετών, χελώνες καρέτα-καρέτα, πολλά θηλαστικά και ψάρια.
Με ποδήλατο ή αυτοκίνητο, αν ανήκετε στο ευγενές είδος των αγύμναστων, όπως η αφεντιά μου, ξεκινήστε για την Τουρλίδα, το μικρό νησάκι με τις πελάδες, τις ξύλινες καλύβες των ψαράδων που στέκονται πάνω σε πασσάλους και δημιουργούν, μαζί με τις ξύλινες προβλήτες όπου δένουν οι γαΐτες, οι παραδοσιακές βαρκούλες, ένα σκηνικό μαγικό – ιδιαίτερα αν προσθέσετε και το ηλιοβασίλεμα στην εξίσωση.
Στο τέρμα του δρόμου σάς περιμένουν η Μαύρη Αλυκή και το Μουσείο Άλατος, στο οποίο θα μάθετε τα πάντα για τις αλυκές, το αλάτι, τις χρήσεις του και ως extra bonus θα περιεργαστείτε μια συλλογή αποτελούμενη από 1.500 αλατιέρες που χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα μέχρι τις μέρες μας.
Στην οργανωμένη, αμμώδη, ρηχή και ήρεμη παραλία της Τουρλίδας θα κάνετε ένα μπάνιο που θα το θυμάστε, με τα πουλιά να πετάνε τριγύρω και το αυγοτάραχο να πηγαινοέρχεται στις ταβέρνες της περιοχής. Αν δεν δοκιμάσετε εδώ το φημισμένο παγκοσμίως, εξαιρετικό ΠΟΠ προϊόν, το οποίο επί Τουρκοκρατίας έφευγε κατευθείαν για το χαρέμι του Σουλτάνου, πού θα το κάνετε;
Δεύτερη ημέρα
Δέκα χιλιόμετρα από το Μεσολόγγι βρίσκεται η Βενετία, όχι η ιταλική αλλά η μικρή. «Μικρή Βενετία» είναι το… παρατσούκλι του Αιτωλικού, του κουκλίστικου νησιού που βρίσκεται περίπου στη μέση της λιμνοθάλασσας Αιτωλικού - Μεσολογγίου, συνδέεται από το 1848 με τη στεριά χάρη σε δύο πέτρινα τοξωτά γεφύρια και πριν από τις επιχωματώσεις του 1969 είχε κανάλια, στα οποία χρωστά τη σύγκριση με την πρωτεύουσα της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας.
Για την ύπαρξη του Αιτωλικού ομολογώ ότι δεν είχα ιδέα, παρότι τα τελευταία χρόνια οι φωτογραφίες του που είναι τραβηγμένες από drone κάνουν θραύση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και έχουν βάλει τη Νερένια Πολιτεία –κι άλλο χαϊδευτικό– σε λίστες με τους πιο «φωτογενείς» προορισμούς.
Από κοντά το Αιτωλικό είναι γραφικό, ήρεμο, παλιομοδίτικο με έναν αξιολάτρευτο τρόπο, βρίσκεται στην καρδιά ενός μοναδικού οικοσυστήματος και διατηρεί στοιχεία από την αίγλη του παρελθόντος, από την εποχή που υπήρξε σημαντικό εμπορικό κέντρο της περιοχής με τα πλοία και με τα όλα του.
Το πορθμείο Ρίου - Αντιρρίου μπορεί να έφερε οικονομική παρακμή, το νησάκι όμως δεν εγκαταλείφθηκε, αντίθετα είναι πυκνοκατοικημένο. Το μέγεθός του ενδεχομένως δεν προσφέρεται για πολυήμερες διακοπές –εξού και τα ελάχιστα καταλύματα–, το Αιτωλικό ωστόσο είναι ιδανικό για ημερήσιες εξορμήσεις.
Αν αγαπάτε τα μουσεία, αναζητήστε το Λαογραφικό Μουσείο που εδρεύει σε ένα παλιό ελαιοτριβείο, ενώ αξίζει και μια επίσκεψη στο Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών - Μουσείο Βάσως Κατράκη, μια και η διακεκριμένη χαράκτρια γεννήθηκε και μεγάλωσε στο νησί.
Επόμενο σημείο ενδιαφέροντος η εκκλησία της Παναγίας (Κοιμήσεως της Θεοτόκου), όπου φυλάσσεται μια εικόνα της Θεοτόκου που αποδίδεται στον ευαγγελιστή Λουκά –δεν ορκίζομαι, του «χρεώνουν» πάνω από τριάντα Παναγίες, ενώ η παράδοση λέει ότι φιλοτέχνησε μόλις τρεις–, καθώς και ένας πολύτιμος χρυσοκέντητος επιτάφιος του 15ου αιώνα – πιθανόν είναι και παλαιότερος.
Οι τοίχοι και οι εικόνες του ναού αναμφισβήτητα έχουν δει πολλά και έχουν ακούσει ακόμα περισσότερα, αφού εδώ δικάστηκε την 1η Απριλίου 1824 ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, κατηγορούμενος από τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο για προδοσία.
Ο αθυρόστομος στρατηγός, που σύμφωνα με την απόφαση «ευρέθηκε ένοχος, ωστόσο, προκειμένου να αποφευχθούν ταραχές στην πόλη, διατάχθηκε να αναχωρήσει», φέρετε να είπε φεύγοντας στον Μαυροκορδάτο «εσύ μου έγραψες σε ένα χαρτί την κατηγορία, αλλά εγώ θα σ' τη γράψω εδώ, στο κούτελο». Τρεις βδομάδες μετά ζήτησε συγγνώμη και εν τέλει η κυβέρνηση στο Ναύπλιο τού επέστρεψε τα αξιώματά του κι εκείνος συνέχισε να πολεμά βρίζοντας, μέχρι τελικής πτώσεως.
Ωραία κι ενδιαφέροντα όλα αυτά, υπάρχει όμως κάτι ακόμα που επιβάλλεται να κάνετε στο Αιτωλικό: να φάτε! Αναζητήστε την ταβέρνα «Ο Μονόματος», που στεγάζεται σε ένα όμορφο πέτρινο διατηρητέο κτίριο με δροσερή αυλή, τιμήστε δεόντως ό,τι βγάζουν τα ευλογημένα νερά αυτού του τόπου –χέλι, πετάλι, γαρίδες– και θα με θυμηθείτε.
