Στο Γαλαξίδι είχαμε τη φαεινή ιδέα να πάμε με μεγάλη παρέα μια μονοήμερη εκδρομή πριν από χρόνια, έχοντας ως αφετηρία τη Σαλαμίνα. Εκ του αποτελέσματος, η εξόρμηση αποδείχθηκε μάλλον εξοντωτική και έκλεισε με ένα μπλόκο έξω από τη Λιβαδειά: οπλισμένοι σαν αστακοί άντρες ερεύνησαν εξονυχιστικά το αυτοκίνητό μας, αδιαφόρησαν παντελώς για τη μεγάλη τσάντα μου, έψαξαν τον Τάσο, όπως ακριβώς βλέπουμε στις ταινίες, μύρισαν τον καπνό του και άνοιξαν τα CD μας, για να μας αφήσουν τελικά, εμφανώς ξενερωμένοι και απογοητευμένοι που δεν ήμασταν μαφιόζοι, να φύγουμε μέσα στη μαύρη νύχτα.
Μπορεί το Γαλαξίδι να μην προλάβαμε να το δούμε διεξοδικά και να γυρίσαμε «κουδούνια» από την οδήγηση, μπορεί να ζήσαμε τον απόλυτο τρόμο και μια ιστορία που θα λέμε στα εγγόνια μας –και σε όποιον δεν βαριέται να την ακούσει, μια και τα εγγόνια δεν τα έχουμε στο τσεπάκι μας–, επανήλθαμε, ωστόσο, μετά από μερικά χρόνια, μια και η ομορφιά της παραθαλάσσιας κωμόπολης δεν χορταίνεται σε λίγες ώρες – χρειάζεται τουλάχιστον… 48.
Πρώτη ημέρα
«Σα βγεις στον πηγαιμό» για το Γαλαξίδι, είναι ευκαιρία, τώρα που τα χιόνια έχουν λιώσει και η φύση ησυχάζει, να πιεις έναν καφέ στην Αράχωβα. Εκεί έχουμε αγαπημένους φίλους που ζούσαν εκεί προτού ο Κωνσταντίνος Καραμανλής κάνει το χωριό Σαμονί – τουτέστιν γηγενείς, για να το πω απλά.
Έχοντας, λοιπόν, επισκεφθεί την περιοχή όλες τις εποχές του χρόνου, ακόμα και για διακοπές τον Δεκαπενταύγουστο, απολαμβάνουμε ιδιαίτερα την καλοκαιρινή Αράχωβα με την ηρεμία, τη δροσιά της και τα τραπεζάκια χαλαρά απλωμένα στις πλατείες, χωρίς νάιλον, σόμπες και μαδημένες φλοκάτες.
Ο πλούτος που συγκεντρώθηκε στην περιοχή έχει αποτυπωθεί με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο στα πέτρινα αρχοντικά και στα εντυπωσιακά καπετανόσπιτα, τα οποία γλίτωσαν από την «ανάπτυξη», καθώς το 1978 το Γαλαξίδι χαρακτηρίστηκε διατηρητέος οικισμός.
Πάρτε, λοιπόν, μια ανάσα, ενδεχομένως μετά πρωινού, αν η διαδρομή σάς έχει ανοίξει την όρεξη, δείτε πώς είναι το δημοφιλέστερο χειμερινό θέρετρο χωρίς ορδές, κυρίως Αθηναίων, μποτιλιάρισμα και απελπισμένους οδηγούς, ανεβείτε μέχρι το ρολόι που όλοι το φωτογραφίζουμε από χαμηλά, αλλά ελάχιστοι πλησιάζουμε τα σκαλάκια που οδηγούν εκεί, και όταν είστε έτοιμοι για τη συνέχεια, ξεκινήστε για την Ιθάκη – παρντόν, για το Γαλαξίδι.
Το Γαλαξίδι δεν είναι απλώς ένας όμορφος προορισμός, είναι ένας τόπος ιστορικός κι αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς σε κάθε του βήμα. Όταν το 1718, με τις διομολογήσεις του Καρόλου, επετράπη η ελεύθερη ναυσιπλοΐα και το εμπόριο μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων, οι Γαλαξιδιώτες άρχισαν να αναπτύσσουν το εμπορικό ναυτικό τους.
Μετά τη Συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, θέλοντας να εκμεταλλευτούν τα προνόμια που αυτή επιφύλασσε στα ρωσικά πλοία, οι περισσότεροι πλοιοκτήτες της περιοχής σήκωσαν ρωσική σημαία – σήμερα θα τη λέγαμε και «σημαία ευκαιρίας».
Αυτή την ευκαιρία εκμεταλλεύτηκε και ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος, καταφέρνοντας να κάνει το Γαλαξίδι εμπορικό κέντρο της Πελοποννήσου και της Δυτικής Ελλάδας, με τα γαλαξιδιώτικα πλοία να πιάνουν στην Κωνσταντινούπολη, στη Μασσαλία αλλά και σε ιταλικά και ισπανικά λιμάνια – το 1803 είχε 50 πλοία και βρισκόταν στην πρώτη πεντάδα των περιοχών με τον μεγαλύτερο στόλο στην Ελλάδα.
Το Γαλαξίδι όχι μόνο πήρε μέρος στην Επανάσταση του 1821, δίνοντας τα πλοία του στον Αγώνα, αλλά σήκωσε και πρώτο τη σημαία της Απελευθέρωσης στη Στερεά Ελλάδα. Όταν επανήλθε η γαλήνη, μεθοδικά «έχτισε» εκ νέου τον εμπορικό της στόλο και άρχισε να αναπτύσσεται ταχύτατα – ο δικός της «χρυσός αιώνας» κράτησε από το 1829 μέχρι περίπου το 1912.
Ο πλούτος που συγκεντρώθηκε στην περιοχή έχει αποτυπωθεί με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο στα πέτρινα αρχοντικά και τα εντυπωσιακά καπετανόσπιτα, τα οποία γλίτωσαν από την «ανάπτυξη», καθώς το 1978 το Γαλαξίδι χαρακτηρίστηκε διατηρητέος οικισμός.
Περπατήστε στα καλντερίμια, εντοπίστε τα σημαντικότερα αρχοντικά με τις δροσερές βοτσαλωτές αυλές –σε κάποια έβαλαν το χεράκι τους και Ιταλοί ζωγράφοι– και πριν πάρετε την κατηφόρα για το κεντρικό λιμάνι, περάστε από την πλατεία Μάμα, όπου βρίσκεται η σπηλιά-ψυγείο: έχει σταθερή θερμοκρασία, ο ευεργέτης της πόλης, Νικόλαος Μάμας, τη μετέτρεψε σε κοινοτικό «ψυγείο» το 1940 και, αφού από το 1965 και για μερικά χρόνια έκανε θραύση ως…ντίσκο, σήμερα, προς μεγάλη απογοήτευση των ντόπιων, παραμένει κλειστή.
Η «Αγορά» είναι το γεμάτο καΐκια και ιστιοπλοϊκά κεντρικό λιμάνι του Γαλαξιδίου και εδώ χτυπά η καρδιά του, καθώς έχει μπόλικα café και ταβερνάκια. Αναζητήστε το Καφφενείον ο Θεµιστοκλής, όσο κι αν σας ξενίζει το δεύτερο «φ» του: χτισμένο στα τέλη του 19ου αιώνα, χαρακτηριστικό δείγμα αρχιτεκτονικής και το παλαιότερο καφενείο του τόπου, είναι ανακαινισμένο με σεβασμό και αποτελεί από μόνο του ένα αξιοθέατο.
Δίπλα στην «Αγορά» βρίσκεται το παλιό λιμάνι με το τρομερά εύγλωττο όνομα «Χηρόλακας» που πιθανότατα αναφέρεται στις χήρες των ναυτικών και στη μάταιη αναμονή τους. Εδώ ήταν στο παρελθόν τα ναυπηγεία της πόλης, ενώ θα συναντήσετε και τα ερείπια των τειχών της αρχαίας πόλης Χάλειον, παρότι μέχρι πρόσφατα θεωρούσαν ότι πρόκειται για την αρχαία Οιάνθη.
Αν, πάλι, έχετε ξελιγωθεί από την πείνα, στο Γαλαξίδι θα ευχαριστηθείτε φαγητό, αφού από τη μια είστε στη Ρούμελη με τα φημισμένα της κρέατα και από την άλλη βρίσκεστε σχεδόν μέσα στη θάλασσα. Αναζητήστε οπωσδήποτε δύο σπεσιαλιτέ: το φτιαγμένο με ρύζι ραβανί που έπαιρναν μαζί τους στα ταξίδια οι ναυτικοί και τα «κελέμια», τα γεμιστά κρεμμύδια με κιμά και ρύζι, τα οποία προσωπικά σάρωσα, στην κυριολεξία.
Δεύτερη ημέρα
Μια ναυτική πολιτεία δεν μπορεί παρά να έχει μια εκκλησία γεμάτη τάματα, αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο – το Γαλαξίδι τηρεί και με το παραπάνω την παράδοση. Ο ναός του 1900 με τα δύο καμπαναριά –με το Μέγα Ωρολόγιον του Γαλαξιδίου στο ένα από αυτά– δεσπόζει και είναι ορατός από παντού, καθώς βρίσκεται πάνω σε ύψωμα και «πατά» σε βυζαντινό ναό του 7ου αιώνα, ο οποίος με τη σειρά του είχε θεμελιωθεί πάνω σε αρχαιοελληνικό ιερό. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το ξυλόγλυπτο μπαρόκ τέμπλο που είναι παλιότερο από τον ναό, χρειάστηκε δέκα χρόνια δουλειάς (1840-1850) για να γίνει και η παράδοση το θεωρεί «έργο του μαστρο-Νικόλα».
Πιο ταπεινή είναι η πέτρινη βασιλική της Αγίας Παρασκευής (1667), η παλαιότερη εκκλησία της πόλης, στο προαύλιο της οποίας υπάρχει ηλιακό ρολόι. Το 1911, ο καπετάνιος Ηλίας Σκούρτης (1835-1911) σκάλισε στο δάπεδο το «Ηλιοτρόπιο - Ζωδιακό Κύκλο», δηλαδή τον ζωδιακό κύκλο ως ηλιοτρόπιο, με τους δώδεκα μήνες και τα σύμβολα των ζωδίων. Αν καταφέρετε να είστε μέσα στον ναό στις δώδεκα το μεσημέρι, θα δείτε μια ακτίνα του ήλιου να μπαίνει από μια οπή στο ταβάνι και να «δείχνει» τη σωστή ημερομηνία.
Σε περίπτωση που σκοπεύετε να μπείτε σε ένα μουσείο, αυτό πρέπει να είναι το Ναυτικό και Ιστορικό Μουσείο Γαλαξιδίου – χωρίς να θέλω να αδικήσω το Λαογραφικό. Στεγάζεται σε ένα εντυπωσιακό κτίριο του 1870, που αρχικά φιλοξενούσε το δημαρχείο. Το 1928 οι Γαλαξιδιώτες δώρισαν τα οικογενειακά τους κειμήλια με σκοπό να δημιουργηθεί μια συλλογή που θα διηγούνταν την ιστορία της ναυτοσύνης του τόπου.
Ναυτικά εργαλεία και όργανα, πίνακες ιστιοφόρων, ακρόπρωρα, χάρτες, νηολόγια και ημερολόγια ναυτικών, το περίφημο «Χρονικό του Γαλαξειδίου» που έγραψε ο Ιερομόναχος Ευθύμιος το 1704 καθώς και μια αρχαιολογική συλλογή που περιλαμβάνει σημαντικά ευρήματα από την περιοχή είναι μερικοί από τους λόγους που αξίζει να περάσετε από εκεί.
Συνεχίζοντας τις βόλτες, εύκολα θα εντοπίσετε και το διατηρητέο μεν, σε ερειπιώδη κατάσταση δε Καποδιστριακό Δημοτικό Σχολείο που χτίστηκε το 1930. Υπό ανακαίνιση –ευτυχώς– βρίσκεται το νεοκλασικό Παρθεναγωγείο του 1880 που σταμάτησε να λειτουργεί ως σχολείο το 1929, όταν η φοίτηση στα δημοτικά έγινε μεικτή.
Στην άκρη του άλσους της Πέρα Πάντας, στη θέση «Αγνάντια», όπου κατευόδωναν και περίμεναν τους ναυτικούς οι δικοί τους, θα βρείτε ένα συγκινητικό μνημείο που συνδέεται άρρηκτα με την ιστορία του τόπου, το Διεθνές Μνημείο της Γυναίκας του Ναυτικού, έργο του γλύπτη Κώστα Ανανίδα που αποκαλύφθηκε τον Σεπτέμβριο του 2008 στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Ναυτιλίας.
Όταν έρθει η ώρα για μια βουτιά στα πεντακάθαρα νερά εντός και πέριξ του Γαλαξιδίου, που οι παραλίες του θεωρούνται οι καλύτερες της ευρύτερης περιοχής, αν δεν θέλετε να κουνηθείτε από τη θέση σας, η παραλία του Ναυτικού Ομίλου είναι δίπλα στο λιμάνι. Το Κεντρί είναι μικρό στο μάτι, αλλά οργανωμένο, και θα το βρείτε νότια της προκυμαίας, δίπλα στη Σχολή Τουριστικών Επαγγελμάτων.
Ο οργανωμένος Καλαφάτης, ο κοσμοπολίτικος Προφήτης Ηλίας, οι δημοφιλείς Άγιοι Πάντες, το αμμουδερό Ανεμοκάμπι, ο Άγιος Βασίλειος και ο διπλανός Αράπης είναι μερικές ακόμα από τις επιλογές που έχετε στη διάθεσή σας. Βάλτε μαγιό, αντηλιακό και καπέλο και ετοιμαστείτε να τις ανακαλύψετε.
