«Ο Μεγάλος Γκάτσμπι» στα 100

«Ο Μεγάλος Γκάτσμπι» στα 100 Facebook Twitter
Ο Φιτζέραλντ εξερευνεί το θέμα του διεφθαρμένου ιδεαλισμού και σατιρίζει ελκυστικούς αλλά κενούς ανθρώπους που «έπαιζαν πόλο και ήταν πλούσιοι μαζί». Φωτ.: Getty Images/Ideal Image
0


«Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΓΚΑΣΜΠΙ»,
που κυκλοφόρησε πριν από 100 χρόνια αυτόν το μήνα, είναι το πιο ιδανικά υλοποιημένο έργο του Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ. Αποκαλύπτει μια νέα και σίγουρη γνώση του υλικού του, μια συναρπαστική πλοκή, βαθιά ενδιαφέροντες χαρακτήρες, ένα «μεταξένιο» ύφος που αποδίδει μια σειρά από αποχρώσεις της διάθεσης και του συναισθήματος και ρομαντική ατμόσφαιρα που θυμίζει την ποίηση του Τζον Κιτς. Ο Φιτζέραλντ εξερευνεί το θέμα του διεφθαρμένου ιδεαλισμού και σατιρίζει ελκυστικούς αλλά κενούς ανθρώπους που «έπαιζαν πόλο και ήταν πλούσιοι μαζί».

Όταν ο αφηγητής Νικ Κάραγουεϊ βλέπει για πρώτη φορά τη γοητευτική Ντέιζι Μπιουκάναν, τον ρωτάει αν λείπει στους φίλους της στο Σικάγο και εκείνος αισθάνεται υποχρεωμένος να της προσφέρει πνευματώδεις κολακείες: «Ολόκληρη η πόλη είναι έρημη. Όλα τα αυτοκίνητα έχουν τον αριστερό πίσω τροχό βαμμένο μαύρο σαν πένθιμο στεφάνι, και υπάρχει ένας επίμονος θρήνος όλη τη νύχτα κατά μήκος της βόρειας ακτής». Αν και η Ντέιζι, παντρεμένη με τον Τομ Μπιουκάναν, διαθέτει κοινωνική θέση, μια όμορφη κόρη και οτιδήποτε μπορεί να αγοράσει κανείς με χρήματα, είναι αθεράπευτα κακομαθημένη και βαριεστημένη. Απηχώντας την «Έρημη Χώρα» του Τ.Σ. ‘Ελιοτ («Τι θα κάνουμε αύριο; / Τι θα κάνουμε ποτέ;») που δημοσιεύτηκε το 1922, αναρωτιέται: «Τι θα κάνουμε αυτό το απόγευμα… και την ημέρα μετά, και τα επόμενα τριάντα χρόνια;»

«Ήταν απρόσεκτοι άνθρωποι, ο Τομ και η Ντέιζι – έσπαγαν πράγματα και πλάσματα και μετά αποσύρονταν πίσω στα χρήματά και στην βαθιά αμέλειά τους, ή ό,τι άλλο ήταν αυτό που τους κρατούσε μαζί, αφήνοντας τους άλλους ανθρώπους να καθαρίσουν το χάος που είχαν προκαλέσει»

Ο διφορούμενος, φευγαλέος και μυστηριώδης Τζέι Γκάτσμπι, κάποτε φτωχός και τώρα πλούσιος, φλερτάρει την Ντέιζι, την οποία ερωτεύτηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου. Λέει ότι πήγε στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ένα σημαντικό μέρος της νέας αυτοδημιούργητης εικόνας του. Οι διάφορες παράνομες δραστηριότητές του έχουν κάνει τον Γκάτσμπι πλούσιο, ο ίδιος όμως θέλει απεγνωσμένα να ανακτήσει μια ιδεαλιστική αντίληψη για τον εαυτό του και να γίνει αντάξιος της Ντέιζι. Όταν ο Νικ τον προειδοποιεί: «Δεν μπορείς να επαναλάβεις το παρελθόν», ο Γκάτσμπι απαντά απελπισμένα: «Δεν μπορείς να το επαναλάβεις;...Φυσικά και μπορείς!»

«Ο Μεγάλος Γκάτσμπι» στα 100 Facebook Twitter
Η Μία Φάροου και ο Ρόμπερτ Ρεντφορντ σε σκηνή της ομότιτλης ταινίας The Great Gatsby (1974).

Στην πιο σπαρακτική σκηνή του μυθιστορήματος, ο Γκάτσμπι ξεναγεί τη Ντέιζι στην έπαυλή του, ενώ το όνειρό του, το οποίο δεν πρόκειται ποτέ να πραγματοποιηθεί, φτάνει «σε μια ασύλληπτη ένταση». Προσπαθώντας να την εντυπωσιάσει με την πολυτελή γκαρνταρόμπα του, αποκαλύπτει τον δικό του υλισμό. Η υπερβολή που τον διακρίνει, από τα κομψά ρούχα και τα πολυτελή πάρτι μέχρι τα άπιαστα όνειρα, αψηφά τη σοφή επιγραφή στον αρχαίο ναό του Απόλλωνα: «Μηδέν άγαν». Η Ντέιζι αρχίζει να κλαίει με λυγμούς όταν συνειδητοποιεί ότι η επίδειξη του Γκάτσμπι έχει δημιουργηθεί αποκλειστικά και μόνο για να την εντυπωσιάσει. Αλλά ακόμη και εκείνο το λαμπερό απόγευμα εκείνη αναπόφευκτα «έμεινε πίσω από τα όνειρά του – όχι από δικό της λάθος, αλλά εξαιτίας της κολοσσιαίας ζωτικότητας της ψευδαίσθησής του».

Το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης του βιβλίου
Το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης του βιβλίου

Το να κερδίσει την αγάπη της Ντέιζι δεν είναι αρκετό για τον ακόρεστο Γκάτσμπι. Πρέπει επίσης να αναδιαμορφώσει την πραγματικότητα εξαλείφοντας την αγάπη της για τον Τομ και μετατρέποντάς την στο αθώο κορίτσι των ονείρων του. Επιζητά την αποκλειστική κατοχή του παρελθόντος της καθώς και του παρόντος της. Αλλά η Ντέιζι, διχασμένη ανάμεσα σε δύο άντρες, δεν μπορεί να δεχτεί την εγωιστική εκ μέρους του ανακατασκευή της συναισθηματικής τους ιστορίας: «Ω, θέλεις πάρα πολλά!» του φωνάζει. «Σ' αγαπώ τώρα – δεν είναι αρκετό αυτό;  Δεν μπορώ να κάνω τίποτα για ό,τι έχει περάσει στο παρελθόν». Άρχισε να κλαίει με λυγμούς. «Τον αγαπούσα κάποτε – αλλά αγάπησα κι εσένα».

Όταν η Ντέιζι σκοτώνει κατά λάθος μια γυναίκα σε αυτοκινητιστικό ατύχημα, ο Γκάτσμπι τη σώζει από το σκάνδαλο και την τιμωρία. Εκείνη όμως τον απορρίπτει και εκείνος τιμωρείται με την ίδια του την ζωή για το έγκλημά της. Οι Μπιουκάναν είναι και οι δύο καταστροφικοί. Όπως παρατηρεί ο Νικ: «Ήταν απρόσεκτοι άνθρωποι, ο Τομ και η Ντέιζι – έσπαγαν πράγματα και πλάσματα και μετά αποσύρονταν πίσω στα χρήματά και στην βαθιά αμέλειά τους, ή ό,τι άλλο ήταν αυτό που τους κρατούσε μαζί, αφήνοντας τους άλλους ανθρώπους να καθαρίσουν το χάος που είχαν προκαλέσει».

«Ο Μεγάλος Γκάτσμπι» στα 100 Facebook Twitter
Ο Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ χορεύει με τη γυναίκα του Ζέλντα και την κόρη του Φράνσις μπροστα στο χριστουγεννιάτικο δέντρο στο Παρίσι. Φωτ.: Getty Images/Ideal Image

Η φιλόδοξη προσπάθεια του Γκάτσμπι να επανεφεύρει τον εαυτό του, να ενταχθεί στην ανώτερη τάξη και να κερδίσει την Ντέιζι από τον Τομ είναι καταδικασμένη. Λέει ψέματα για το άθλιο παρελθόν του για να την κερδίσει, αλλά εκείνη είναι κούφια κατά βάθος και ανάξια της θυσιαστικής του αναζήτησης. Ο Γκάτσμπι προσπαθεί –και αποτυγχάνει–  να πετύχει το ακατόρθωτο. Ο Νικ προσπαθεί να τον παρηγορήσει, λέγοντάς του: «Είναι ένα σάπιο πλήθος… Εσύ αξίζεις περισσότερο από όλη αυτή την καταραμένη παρέα μαζί».

Εκατό χρόνια μετά, «Ο Μεγάλος Γκάτσμπι» εκθέτει με συνταρακτικό τρόπο την προσπάθεια να ξεφύγει κανείς από το υλιστικό παρόν και να ανακτήσει το αθώο παρελθόν, την απειλητική δύναμη των πλούσιων και όμορφων γυναικών, τις περιορισμένες προοπτικές του έρωτα στον σύγχρονο κόσμο, την καταδικασμένη προσπάθεια να διατηρηθούν οι ψευδαισθήσεις και να ανακτηθεί το αμερικανικό όνειρο.

Με στοιχεία από The Wall Street Journal

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Μπερλής

Βιβλίο / Για τον μεγάλο Γκάτσμπυ

Η ταινία, η μετάφραση, ο θρύλος του ήρωα, οι ανεκπλήρωτοι έρωτες, το παρόν που ποτέ δεν ξαναβρίσκει το παρελθόν. Αυτά και άλλα πολλά σε μια συζήτηση με τον Έλληνα μεταφραστή του αριστουργήματος του Φιτζέραλντ, Άρη Μπερλή, παραμονές της πρεμιέρας της ταινίας.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Θέλω να γράψω και θα γράψω»: Ο χαμένος κόσμος της Ζέλντα Φιτζέραλντ

Θέματα / «Θέλω να γράψω και θα γράψω»: Ο χαμένος κόσμος της Ζέλντα Φιτζέραλντ

«Όταν καίει έντονα, η φλόγα της είναι πιο καυτή από τη δική μου» είχε πει για την σύζυγό του ο Σκοτ Φιτζέραλντ, η Ζέλντα όμως που πέθανε τέτοιες μέρες πριν από 75 χρόνια δεν ήταν μόνο η τραγική σύζυγος ή η διαταραγμένη μούσα ενός διάσημου συγγραφέα
THE LIFO TEAM
Σκοτ Φιτζέραλντ «Τρυφερή είναι η νύχτα»

Το πίσω ράφι / «Τρυφερή είναι η νύχτα»: Τι απήχηση έχει το μυθιστόρημα του Φ. Σκοτ Φιτζέραλντ στη νέα γενιά;

Κριτικοί και ακαδημαϊκοί έχουν από καιρό αποφανθεί πως ο Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ είναι ένας από τους πιο ταλαντούχους Αμερικανούς συγγραφείς του περασμένου αιώνα, ενώ η ζωή και το έργο του σπάνια εξετάζονται χωριστά.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Νέα βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος του χρόνου, και κάποιες επανεκδόσεις

Fall Preview 2025 / 13 βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος της χρονιάς

Ο πάντα επίκαιρος Καβάφης, νέα, σύγχρονα και παλιότερα ονόματα της λογοτεχνικής σκηνής και κάποιες ξεχωριστές επανεκδόσεις που δικαίως θα διεκδικήσουν χώρο στη βιβλιοθήκη όλων, βιβλιόφιλων και μη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Εμανουέλ Καρέρ «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα»

Το πίσω ράφι / Ένα επτασφράγιστο μυστικό που προκάλεσε αμηχανία και πάταγο

Προκλητικός, ωμός, συχνά σοκαριστικός, ο Εμανουέλ Καρέρ εξερευνά στο «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα» το οικογενειακό του παρελθόν, φέρνοντας σε δύσκολη θέση ακόμα και τα πιο κοντινά του πρόσωπα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Αναγνώσεις / Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Πώς ήταν η ζωή στην αρχαία Αίγυπτο; Ένας Αμερικανός αρχαιολόγος περιγράφει το 24ωρο των ανθρώπων κάθε ιδιότητας και κοινωνικής τάξης στις Θήβες της αρχαίας Αιγύπτου μέσα από ιστορίες που θα μπορούσαν να είναι αληθινές.
THE LIFO TEAM
Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Βιβλίο / Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Η Γαλλίδα συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας γεφυρώνει, με τη μυθιστορηματοποίηση της μνήμης, τη μεγάλη λογοτεχνία, από τον Μαρσέλ Προυστ μέχρι τον σύγχρονό μας Εντουάρ Λουί. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1940.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
ΕΠΕΞΕΡΓ. Παύλος Μεθενίτης «Αμανίτα μουσκάρια»

Το πίσω ράφι / Όταν μια ολόκληρη διμοιρία ανταρτών ξεκληρίστηκε από παραισθησιογόνα μανιτάρια

Στηριγμένο σε πραγματικά γεγονότα, το μυθιστόρημα «Αμανίτα μουσκάρια» του Παύλου Μεθενίτη εξερευνά το ζήτημα των ουσιών ως καταφύγιο αλλά και ως καταστροφή, και μας παρασύρει σ’ ένα ταξίδι ποτισμένο από την ελληνική πραγματικότητα, παραμονές της οικονομικής κρίσης.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Βιβλίο / Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Σε ένα νησί που μετρά λιγότερους από 300 μόνιμους κατοίκους, ένα παλιό καραβόσπιτο μεταμορφώθηκε σε ένα καταφύγιο πολιτισμού γεμάτο βιβλία, μουσικές και μικρούς θησαυρούς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ