«Μεγάλος Γκάτσμπυ»: Το μεγάλο αμερικανικό όνειρο θρυμματίζεται στα χέρια ενός μεγάλου συγγραφέα

«Μεγάλος Γκάτσμπυ»: Το μεγάλο αμερικανικό όνειρο θρυμματίζεται στα χέρια ενός μεγάλου συγγραφέα Facebook Twitter
Πορτρέτου του συγγραφέα Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ, 1920. Φωτογραφία: Mondadori / Getty Images
2



O ΦΡΑΝΣΙΣ ΣΚΟΤ ΦΙΤΖΕΡΑΛΝΤ
 ήρθε στον κόσμο το 1896 στη Μινεσότα, από οικογένεια με ιρλανδικές ρίζες (από τη μεριά της μητέρας του) που ηταν καθολική και ευκατάστατη. Από τα τρυφερά του χρόνια έδειξε κάποια έκτακτη δημιουργικότητα που εκφράστηκε με ιστορίες στο σχολικό περιοδικό, με ένα φυγάνθρωπο φυσικό και μια αυταρέσκεια που ενοχλούσε τους συνομηλίκους του. Ήδη, δέκα μόλις ετών, καταπιάστηκε να γράψει μια Ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών κι ένα ποίημα για τη μεσαιωνική ιπποσύνη. Όταν οι γονείς του θα τον στείλουν υπότροφο σε ένα καθολικό σχολείο στη Νέα Υερσέη, θα προτιμήσει να γράφει διηγήματα και θεατρικά έργα, ένα από τα οποία ανέβηκε από κάποιον ερασιτεχνικό θίασο στη γενέτειρά του.

Το βέβαιο είναι ότι δεν ήταν επιμελής μαθητής, όσο για το πανεπιστήμιο, δεν κατάφερε να περάσει ούτε ένα έτος. Η πιο χαρακτηριστική γνώμη γι’ αυτόν ανήκε σε κάποιον συμφοιτητή του που απεφάνθη ότι «ο Φιτζέραλντ δεν είχε καιρό να μελετά τα μαθήματά του επειδή διάβαζε πολύ».

Μαζί με τη γυναίκα του Ζέλντα ο Φιτζέραλντ θα μεταβεί στο Παρίσι, όπου θα γνωρίσει τη Γερτρούδη Στάιν, τον Ντον Πάσος, τον Έζρα Πάουντ και, βέβαια, τον Ερνέστο Χέμινγουεϊ, με τον οποίο θα αναπτύξει ιδιαίτερη φιλία. Οι σκέψεις του Ερνέστου για τον νεαρό φίλο του δεν ήταν πάντα κολακευτικές, καθότι οι χαρακτήρες τους διέφεραν ριζικά.

O Χέμινγουεϊ επέτυχε έναν περίτεχνο χαρακτηρισμό της λογοτεχνικής ιδιοφυΐας του Φιτζέραλντ: «Το ταλέντο του ήταν τόσο φυσικό, όσο τα σχέδια στα φτερά μιας πεταλούδας»

Όπως γράφει στην εισαγωγή του ο μεταφραστής Άρης Μπερλής, ο Τζέυ Γκάτσμπυ –κεντρικό πρόσωπο του Μεγάλου Γκάτσμπυ– ενσαρκώνει το περιβόητο «αμερικανικό όνειρο», και πιο συγκεκριμένα το ρομαντικό πάθος που θεοποιεί τη γυναίκα, αποδίδοντάς της ιδιότητες αιωνιότητας – αδιάφορο αν πρόκειται για ένα γύναιο χωρίς ιδιαίτερο ένδιαφέρον. Όντως, η Νταίζυ, που τελικά θα παντρευτεί τον Τομ Μπιουκάναν, δεν έχει τίποτα το μοναδικό – εντούτοις παίζει βασικό ρόλο.

ΓΚΑΤΣΜΠΥ
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ, Ο Μεγάλος Γκάτσμπυ, εκδόσεις Άγρα

Ο κεντρικός μηχανισμός της αφήγησης ή, πιο σωστά, το ρομαντικό πάθος του Γκάτσμπυ για την Νταίζυ είναι ένα από τα αξεπέραστα μοτίβα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το πάθος που βρίσκει ανταπόκριση και οδηγεί στην τεκνογονία –ευλογημένο ψυχικά και κοινωνικά– μπορεί να επαληθεύει τους νόμους της ζωής, αλλά δεν μπορεί να συγκριθεί με το «άρρωστο» και ως εκ τούτου «λογοτεχνικό» πάθος του εραστή, ο οποίος δεν επιβεβαιώνεται. Ο Γκάτσμπυ εμφανίζεται περίπου ως τριτοξάδελφος του Χήθκλιφ, ως μακρινός συγγενής του Φρεντερίκ, του ήρωα της Αισθηματικής Αγωγής του Φλωμπέρ, ίσως και του κατοπινού ήρωα της Συνείδησης του Ζήνωνα.

Το σκοτάδι, ο φθόνος, το πάθος για εκδίκηση συγκροτούν έναν μύχιο κόσμο που μπορεί να φτάσει μέχρι φόνου, παρά το γεγονός ότι η αρχική επιθυμία λάμπει από αθωότητα. Ο έρως, με άλλα λόγια, είναι άπειρος, ενώ ο γάμος έχει όρια τα ίδια τα παιδιά. Έτσι, άλλωστε, εξηγείται και το πάθος χωρίς ανταπόκριση, που είναι μεν σκοτεινό, αλλά δημιουργεί άτομα τα οποία –τελικά– ευλογούν τη λογοτεχνία και ενίοτε τον ίδιο τον θάνατο.

Το εντυπωσιακό σε αυτό το καταλυτικό πάθος χωρίς ανταπόκριση είναι ότι η γυναίκα δεν δοξάζεται, απεναντίας είναι μια «όμορφη χαζούλα» με μια ναζιάρικη φωνή – «μια φωνή γεμάτη λεφτά»!

«Η φωνή της έχει μιαν αναίδεια, είπα. Είναι γεμάτη – δίστασα. Η φωνή της είναι γεμάτη λεφτά, είπε απότομα. Ναι, αυτό ήταν. Δεν το είχα καταλάβει μέχρι τότε. Ήταν γεμάτη λεφτά – αυτή ήταν η ανεξάντλητη γοητεία της κυματιστής φωνής της, αυτό το ανεβοκατέβασμα, το κουδούνισμα... Ψηλά σε ένα λευκό παλάτι, η θυγατέρα του βασιλιά, το χρυσό κορίτσι...».

Ο Μπερλής ανθολογεί την αφήγηση, διακρίνοντας τα πλέον νευραλγικά σημεία: «“Η γυναίκα σου δεν σ’ αγαπάει” είπε ο Γκάτσμπυ, “ποτέ δεν σ’ αγάπησε. Εμένα αγαπάει”. “Δεν είσαι στα καλά σου!” φώναξε ο Τομ.

»Ο Γκάτσμπυ τινάχτηκε πάνω σε έξαψη. “Ποτέ δεν σ’ αγάπησε, ακούς;” φώναξε. “Σε παντρεύτηκε επειδή εγώ ήμουν φτωχός και βαρέθηκε να με περιμένει”. Ήταν ένα τρομερό λάθος, μα βαθιά στην καρδιά της δεν αγάπησε άλλον από 'μένα!”».

Άραγε, από ποια σκοπιά πρέπει να κοιτάξουμε τη ζωή για να τη θεωρήσουμε πιο επιτυχημένη; Είναι καλύτερα να είσαι ερωτευμένος ή καλοπαντρεμένος; Ποιο είναι καλύτερο, το Γουέστ Εγκ (Δυτικό Αυγό) ή το Ηστ Εγκ (Ανατολικό Αυγό); Τα σχόλια του Μπερλή φτάνουν και περισσεύουν ώστε ο αναγνώστης να πλαισιώσει το αφήγημα με τα δεδομένα του αμερικανικού βίου. Πολύτιμη και η παρατήρηση του Έλιοτ ότι «είναι το πρώτο σημαντικό βήμα που έκανε το αμερικανικό μυθιστόρημα μετά τον Χένρυ Τζέημς». Είναι σημαδιακό ότι το βιβλίο αρχικά δεν πούλησε. Όσο ζούσε ο συγγραφέας εισέπραξε δικαιώματα 8.397 δολάρια, ενώ η κόρη του εισέπραττε από δικαιώματα τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 500.000 δολάρια τον χρόνο, μόνο από τον Γκάτσμπυ....

O Χέμινγουεϊ επέτυχε έναν περίτεχνο χαρακτηρισμό της λογοτεχνικής ιδιοφυΐας του Φιτζέραλντ: «Το ταλέντο του ήταν τόσο φυσικό, όσο τα σχέδια στα φτερά μιας πεταλούδας. Στην αρχή δεν είχε μεγαλύτερη επίγνωση του ταλέντου του απ’ όση έχει η πεταλούδα για τα χρώματά της κι ούτε καταλάβαινε πότε το χνούδι των φτερών του τριβόταν και χάλαγε. Αργότερα συνειδητοποίησε τη φθορά στα φτερά του, κατάλαβε την κατασκευή τους και άρχισε να προβληματίζεται, αλλά δεν μπορούσε να πετάξει πια γιατί η λαχτάρα να πετά είχε χαθεί και θυμόταν μόνο όταν πετούσε χωρίς καμιά προσπάθεια».

Στις 27 Ιουνίου 1928 ο Φιτζέραλντ συναντά τον Τζόυς σε δείπνο που παρέθεσε η Σύλβια Μπιτς, εκδότρια του Οδυσσέα. Λιώμα από το ποτό, ο Φιτζέραλντ θα γίνει περίγελο στα μάτια των καλεσμένων, απειλώντας ότι θα πηδήξει από το μπαλκόνι εις ένδειξη σεβασμού στον μεγάλο Ιρλανδό συγγραφέα.

Όσο για τον Τζόυς, περιορίστηκε στα εξής: «Αυτός ο νεαρός πρέπει να είναι τρελός, πολύ φοβάμαι ότι θα κάνει κακό στον εαυτό του». Και όντως έκανε.

Πέρα από τη σπάνια πνευματικότητα του Φιτζέραλντ, μπορούμε να λάβουμε υπόψη μας και τις παράδοξες κληρονομιές που έσερνε διά βίου και οι οποίες τελικά τον νίκησαν μόλις σε ηλικία 44 ετών. Για παράδειγμα, ήταν το μοναχοπαίδι ενός αποτυχημένου ευπατρίδη και μιας επαρχιώτισσας μάνας. Ο ίδιος διαλαλούσε ότι ήταν κληρονόμος κάποιου Φράνσις Σκοτ Κη που ήταν ο συγγραφέας του Εθνικού Ύμνου των ΗΠΑ και άλλοτε ότι ήταν απόγονος των Ιρλανδών του «λιμού της πατάτας». Κάθε βιβλίο του έκρυβε και μια προσωπική αποτυχία που διά της γραφής αναδείκνυε την εσωτερικότητα του δημιουργού του. Το Τρυφερή είναι η νύχτα, το Από τούτη την πλευρά του Παραδείσου, το Όλοι οι θλιμμένοι νεαροί, όπως και ο Τελευταίος Μεγιστάνας, που έμεινε ημιτελής, ήταν παραλλαγές του «αμερικανικού ονείρου» που ατυχώς έμενε ημιτελές. Στον τεσσαρακοστό τέταρτο χρόνο της ζωής του η καρδιά του υπέκυψε.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
2

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Με συγκινούν τα αμερικανικά pulp μυθιστορήματα και η σάγκα του “Όσα παίρνει ο άνεμος”»

The Book Lovers / «Με συγκινούν τα αμερικανικά pulp μυθιστορήματα και το “Όσα παίρνει ο άνεμος”»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον Νίκο Καραπιδάκη, ομότιμο καθηγητή Μεσαιωνικής Ιστορίας και διευθυντή του περιοδικού «Νέα Εστία», για τα βιβλία που τον διαμόρφωσαν.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Όταν ο Χέμινγουεϊ έμεινε σε καραντίνα μαζί με την σύζυγο και την ερωμένη του

Βιβλίο / Όταν ο Χέμινγουεϊ έμεινε σε καραντίνα μαζί με την σύζυγο και την ερωμένη του

Το καλοκαίρι του 1926, ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ έμεινε σε καραντίνα αρκετές εβδομάδες μαζί με την σύζυγο του Χάντλεϊ, τον μικρό γιο τους που είχε προσβληθεί από μεταδοτική ασθένεια του αναπνευστικού, και την ερωμένη του Πολίν Φάιφερ, σε ένα μικρό εξοχικό στη Γαλλική Ριβιέρα.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Ρεπορτάζ / Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Στο βιβλίο του «Ο πλαστογράφος του Φράνκο», ένας ντετέκτιβ από τη Σεβίλλη ισχυρίζεται πως μεγάλα μουσεία, μεταξύ των οποίων και η ελληνική Εθνική Πινακοθήκη, έχουν αγοράσει πιστά αντίγραφα έργων του Ελ Γκρέκο.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT
Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Ηχητικά Άρθρα / Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Το όνομά της έχει συνδεθεί με την εικόνα μιας αδίστακτης, σεξουαλικά ακόρεστης και επικίνδυνης γυναίκας. Ένα νέο βιβλίο, όμως, έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη στερεοτυπική αφήγηση και να φωτίσει μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

2 σχόλια