To Mαγικό Βουνό: Ο Τόμας Μαν και οι δυνατότητες ενός άρρωστου κόσμου

Ο Τόμας Μαν και οι δυνατότητες ενός άρρωστου κόσμου Facebook Twitter
Στο «Μαγικό Βουνό» ο Τόμας Μαν χειρίζεται τις ιδέες μέσα από ένα πρίσμα σωματικό. Φωτ.: Getty Images/ Ideal Image
0


ΞΑΝΑΔΙΑΒΑΖΩ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ το «Μαγικό Βουνό» του Τόμας Μαν. Η αλήθεια είναι πως δεν είμαι βέβαιος αν το είχα διαβάσει στην ολότητά του πριν από δεκαετίες, τότε που δοκίμαζα συχνά να αναμετρηθώ με τέτοια «μεγάλα βιβλία» (πολλές αποτυχημένες προσπάθειες και αρκετές που ευτύχησαν). 

Και τώρα, να, ήρθε αυτό που μου φαίνεται πως απουσίαζε στη νεανική ανάγνωση. Η πραγματική απόλαυση. Και η ξεχασμένη τεχνική της σκόπιμης παράτασης για να μην τελειώσει πρόωρα το βιβλίο. Αναρωτιέμαι γιατί τώρα, γιατί δηλαδή αυτήν τη συγκεκριμένη στιγμή. Είναι κάτι ανάλογο με αυτό που έγραψε τις προάλλες εδώ στη LiFO η Δέσποινα Τριβόλη με αφορμή την Τζέιν Όστεν και τη σημασία της κλασικής λογοτεχνίας; Μετράει δηλαδή το γεγονός πως ζούμε σοκ, πολιτικές ψυχρολουσίες, μεγάλες δόσεις γελοιότητας και φρίκης στα δημόσια σκηνικά; Οφείλουμε, έστω εμμέσως, στους τραμπικούς και στα υπόλοιπα, τη νεοσφυραλατημένη ευγνωμοσύνη μας στην Όστεν, στον Τόμας Μαν ή στον Φλομπέρ;

Ενδεχομένως να παίζει το εφέ της συγκυρίας. Τα κυρίαρχα ρεύματα εκεί έξω φτιάχνουν ένα μείγμα ιμπεριαλιστικής αναισχυντίας, θρασυμανούς ινφλουενσερισμού, χαζού τεχνολογικού φετιχισμού και άφθονης ακροδεξιάς αυτοπεποίθησης που την ενισχύει η κούραση των κοινωνικών αγώνων και η ιδιώτευση μεγάλου μέρους των κοινωνιών.

Τι θα είχαν να συζητήσουν σήμερα σε ένα σανατόριο σαν το Μπέργκχοφ οι ασθενείς, δηλαδή εμείς, οι άνθρωποι του εικοστού πρώτου αιώνα; 

Όλο αυτό το πλέγμα μπορεί να βρίσκεται πίσω και από τη δική μας (κάποιων δηλαδή) στρατηγική ήπιου αναχωρητισμού: ας πούμε, κλασικό μυθιστόρημα, «ιστορικές» ηχογραφήσεις, περιήγηση σε συναυλιακές, θεατρικές, εικαστικές κορυφές του υψηλού μοντερνισμού, πριν υπάρξει αυτό που ο Καστοριάδης αποκάλεσε άνοδο της ασημαντότητας. Έτσι, εκ του προχείρου, θα μπορούσα να εξηγήσω και στον εαυτό μου γιατί τώρα πιάνει με αδημονία το συγκεκριμένο μυθιστόρημα (και κάποια άλλα) και το αναζητάει, ανάμεσα στα άλλα σκορπίσματα της μέρας.

cover
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ:
Thomas Mann, Το Μαγικό Βουνό, μτφρ.: Θοδωρής Παρασκευόπουλος, εκδόσεις Μεταίχμιο

Είναι λοιπόν μια επιλογή απόδρασης κι αυτή, ανάλογη και ομόλογη με το καταγεγραμμένο φαινόμενο της υπερκατανάλωσης εκδηλώσεων και παραστάσεων που αρέσει σε πιο εξωστρεφείς άλλους; Θα πει κανείς όμως, γιατί να ψιλοαναλύουμε έτσι τις απολαύσεις μας, γιατί να τις περνούμε από το φίλτρο λογικών εξηγήσεων που στο κάτω-κάτω δεν βοηθούν σε κάτι; Αρκεί που υπάρχουν αυτές οι απολαύσεις και διαπερνούν το κέλυφος της μέρας και δημιουργούν ένα δεύτερο στρώμα λόγων και αισθήσεων πάνω στο σώμα των επικυρωμένων γεγονότων και των παγερών ειδήσεων.

Πιστεύω όμως επιπλέον πως έχω βρει στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα έναν ιδιαίτερο λόγο για να «καθηλωθώ». Πέρα από τους γενικούς λόγους, υπάρχει πάντα μια ειδική απόχρωση πρόσδεσης και έλξης. Στο «Μαγικό Βουνό» ο νεαρός μηχανικός-ναυπηγός Χανς Κάστορπ ανακαλύπτει όχι μόνο κάποια ξεχωριστά πρόσωπα αλλά μια σύγκρουση ιδεών για την ψυχή του μοντέρνου κόσμου. Στο σανατόριο Μπέργκχοφ των ελβετικών Άλπεων ο Τόμας Μαν αναστοχάζεται τις δυνατότητες ενός άρρωστου κόσμου. Ποιος θα κερδίσει τελικά από τη διάβρωση των σωμάτων, την κατάρρευση των βεβαιοτήτων, την ηθική αποδυνάμωση του ευρωπαϊκού «αστικού πνεύματος»; Είναι λοιπόν βιβλίο που προλογίζει κάποιες από τις συγκρούσεις του εικοστού αιώνα, επιλέγοντας να απομονώσει τους ήρωές του σε έναν τόπο όπου η θεραπεία αποδεικνύεται τελικά αδύνατη ή σπάνια.

Τι θα είχαν να συζητήσουν σήμερα σε έναν αντίστοιχο χώρο οι ασθενείς, δηλαδή εμείς, οι άνθρωποι του εικοστού πρώτου αιώνα; Τότε υπήρχε η μεγάλη μάχη μεταξύ προοδευτικού ορθολογισμού και μηδενιστικού σκεπτικισμού, μεταξύ διαφωτισμού και αντιδιαφωτισμού. Τώρα μπορούμε να συμφωνήσουμε πως οι όροι και οι συνθήκες των διλημμάτων –και των κάθε είδους συγκρούσεων– έχουν γίνει πιο περίπλοκοι και αστάθμητοι.

Οι άξονες της κλασικής νεωτερικότητας εξακολουθούν να υπάρχουν αλλά με μεγάλες παραμορφώσεις, με παράξενες μεταλλάξεις και αλλοιώσεις. Ποιος χαρακτήρας θα μπορούσε σήμερα να στηρίξει πειστικά ένα διαφωτιστικό, προοδευτικό κοσμοείδωλο σαν αυτό του Ιταλού Σετεμπρίνι στο «Μαγικό Βουνό»; Και τι θα ήταν σήμερα ένας Νάφτα, ένας σκεπτικιστής και δύσθυμος αντιορθολογιστής; Θα μπορούσε να σταθεί λογοτεχνικά ή θα εμφανιζόταν σαν φιγούρα ενός digital μηδενισμού του συρμού;

Αν κάτι, έτσι, με αγγίζει πιο πολύ σε αυτό το βιβλίο, είναι το ότι χειρίζεται τις ιδέες μέσα από ένα πρίσμα σωματικό. Η αρρώστια των ενοίκων του σανατορίου τούς μετατρέπει σε σκέτα σώματα, λέει σε κάποιο σημείο ο αφηγητής. Η αρρώστια είναι εμποδισμένος και απωθημένος έρωτας, εξηγεί ο γιατρός Κροκόφσκι στη διάλεξή του προς τους ασθενείς, μιλώντας τους «σε ποιητικό και λόγιο στυλ».

Ένα μυθιστόρημα ιδεών που περνούν μέσα από την οδύνη των σωμάτων, το παιχνίδι των βλεμμάτων και την ατμόσφαιρα πραγματικών διαλόγων, αυτό πιστεύω πως κερδίζει τελικά τον αναγνώστη ή τουλάχιστον τον αναγνώστη που έγινα εγώ στα εξήντα μου. 

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ 

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Οπτική Γωνία / Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Η υπόθεση των χαμένων βίντεο των Τεμπών αναδεικνύει, για ακόμη μία φορά, λανθασμένους χειρισμούς που έγιναν σε κρίσιμες φάσεις της ανακριτικής διαδικασίας, αφήνοντας πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ