Η κυριαρχία της ασημαντότητας και τα διαλυμένα μας μυαλά

Brainrot, fake news και διαλυμένα μυαλά Facebook Twitter
Οι επιστήμονες έχουν πει πολλά για το φαινόμενο του brainrot που συχνά καθορίζει συμπεριφορές και οδηγεί αντιδράσεις. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΕΝΑΣ ΤΑΞΙΤΖΗΣ ΚΕΡΝΑΕΙ τους επιβάτες του μελομακάρονα, τρία ζώδια που θα περάσουν ξεχωριστά Χριστούγεννα, έξι διάσημες γυναίκες χώρισαν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους, μπορείτε να φορέσετε τζιν στις γιορτές, η Μενεγάκη με τζιν και sneekers: αυτές είναι λίγες από τις πολλές πληροφορίες που διάβασε σε ελάχιστες ώρες ένας μέσος χρήστης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη χώρα μια τυχαία ημέρα του 2024.

Μερικές σχετικά «ήπιου» χαρακτήρα, αλλά εντελώς αδιάφορες πληροφορίες, χωρίς καμιά αξία, πόσο μάλλον χρησιμότητα. Όποιος τρόπος αξιολόγησης κι αν χρησιμοποιηθεί, τέτοιες πληροφορίες δεν έχουν να προσθέσουν απολύτως τίποτα σε όποιον τις διάβασε, τίποτα θετικό. Όμως από τέτοιου και πιο ακραίου χαρακτήρα αναφορές/πληροφορίες είναι γεμάτο το διαδίκτυο, ιδιαίτερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πρόκειται για την κυριαρχία της ασημαντότητας.

Έρευνες δείχνουν ότι στη χώρα μας οι χρήστες των ΜΚΔ υπολογίζονται στα 7,4 εκατομμύρια και ότι οι Έλληνες αφιερώνουν καθημερινά έξι ώρες στο διαδίκτυο (Pricefox, LiFO, 18.8.2022). Αυτονόητα, πολλοί από τους χρήστες αυτούς δέχθηκαν εκατοντάδες ανάλογες άχρηστες πληροφορίες (και) τη χρονιά που φεύγει. Το γεγονός ότι η ασημαντότητα έχει καθιερωθεί σε βαθμό που θεωρείται περίπου ως κάτι αυτονόητο δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι μια ανώδυνη υπόθεση, το αντίθετο.

Συχνά μια άχρηστη πληροφορία μεταφέρεται από τους χρήστες των ΜΚΔ ως ίδια ή και περισσότερο σημαντική από μια χρήσιμη. Το ποιος είναι ο σύντροφος μιας τηλεπαρουσιάστριας προβάλλεται με περίπου ισοδύναμo τρόπο με αυτόν με τον οποίο θα προβληθεί μια κυβερνητική απόφαση ευρύτερης σημασίας.

Υπάρχουν δύο σημαντικές παρενέργειες που προκαλούν οι άχρηστες πληροφορίες τις οποίες δεχόμαστε κάθε μέρα σε υπερβολικό βαθμό από τα ΜΚΔ. Η πρώτη είναι ότι οι άχρηστες, αδιάφορες και χαμηλής αξίας πληροφορίες αναμειγνύονται με τις σημαντικές, τις γενικότερου ενδιαφέροντος, οι οποίες συχνά επηρεάζουν τις ζωές μας.

Η μείξη αυτή προκαλεί στους αποδέκτες τους σύγχυση, επαναξιολόγηση των σημαντικών, αμφισβήτηση του κώδικα αξιών. Συχνά μια άχρηστη πληροφορία μεταφέρεται από τους χρήστες των ΜΚΔ ως ίδια ή και περισσότερο σημαντική από μια χρήσιμη. Το ποιος είναι ο σύντροφος μιας τηλεπαρουσιάστριας προβάλλεται με περίπου ισοδύναμo τρόπο με αυτόν με τον οποίο θα προβληθεί μια κυβερνητική απόφαση ευρύτερης σημασίας.

Η δεύτερη παρενέργεια έχει διεθνή ονομασία, λέγεται «brainrot» (ή brain-rot) και μεταφράζεται περίπου ως «σήψη εγκεφάλου». Περιγράφει την υπερβολική κατανάλωση (κυρίως μέσα από τα ΜΚΔ) στο διαδίκτυο, και για μεγάλο διάστημα, συνήθως ασήμαντου και χωρίς ουσία υλικού με αποτέλεσμα την επιδείνωση της ψυχικής και πνευματικής μας υγείας.

Το Oxford University Press την όρισε ως τη λέξη της χρονιάς που φεύγει, και όχι άδικα. Ακαδημαϊκές έρευνες (Harvard, Oxford, Kings College κ.ά.) δείχνουν ότι η μεγάλης διάρκειας χρήση του διαδικτύου προς αναζήτηση ασήμαντων πληροφοριών συρρικνώνει τη φαιά ουσία, μειώνει το εύρος προσοχής, αποδυναμώνει τη μνήμη και παραμορφώνει τις γνωστικές μας διαδικασίες («Guardian», 9.12.2024). Οι επιστήμονες έχουν πει πολλά γι’ αυτό το φαινόμενο που συχνά καθορίζει συμπεριφορές και οδηγεί αντιδράσεις. Δημιουργείται «μια κατάσταση ψυχικής ομίχλης και γνωστικής έκπτωσης» (Newport Institute).

Το ερώτημα που συνήθως απασχολεί τους δημοσιογράφους στο τέλος της χρονιάς έχει απολογιστικό χαρακτήρα: ποια γεγονότα μάς καθόρισαν ή τουλάχιστον επηρέασαν σε συλλογικό επίπεδο το 2024. Η αλήθεια είναι πως δεν ήταν μόνο αυτά, που είναι λίγο-πολύ γνωστά. Για πολλούς υπήρξαν πολύ περισσότερα, που όμως έκρυψαν τα ΜΜΕ. Υπάρχουν μερικά πρόχειρα ενδεικτικά παραδείγματα αυτών των επιπλέον «ειδήσεων» που διακινήθηκαν μέσα στη χρονιά που φεύγει.

Διαβάσαμε ότι ο Νόαμ Τσόμσκι, ένας από τους μεγαλύτερους διανοητές της εποχής, πέθανε· τα παιδιά που εμβολιάστηκαν για τον Covid έχουν πολλές πιθανότητες να πάθουν καρκίνο, περισσότερες απ’ όσες είχαν πριν εμβολιαστούν· ο Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν είναι ομοφυλόφιλος και η σύζυγός του τρανς· την ώρα που οι συμπατριώτες του σκοτώνονται στα μέτωπα του πολέμου ο Ουκρανός Πρόεδρος Ζελένσκι αγόραζε ένα καζίνο στην Κύπρο και η σύζυγός του ένα πανάκριβο ακίνητο αξίας 4,5 εκατ. ευρώ στο Παρίσι· μια ανεμογεννήτρια εξερράγη στην Εύβοια, επιβεβαιώνοντας φόβους για τις ανεμογεννήτριες· η ελληνική φρεγάτα «Ψαρά» του Πολεμικού Ναυτικού χτυπήθηκε από ρωσικά πυρά στην Ερυθρά Θάλασσα· η κρατική τηλεόραση της Τουρκίας διέκοψε τη μετάδοση της τελετής έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων όταν παρέλασε η ελληνική αποστολή.

Πρόκειται για λίγα μόνο από τα εκατοντάδες fake news που διακινήθηκαν (και) στη χώρα μας το 2024 κυρίως από τα ΜΚΔ αλλά και κάποια μέσα ενημέρωσης. Ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων τα πίστεψε και τα υιοθέτησε ως πραγματικά. Έτσι ενισχύθηκαν φόβοι, ανασφάλειες και ανησυχίες, ενώ διαμορφώθηκαν συνειδήσεις, κοινωνικές αλλά και πολιτικές συμπεριφορές. Στη χώρα μας οι έξι στους δέκα έχουν πέσει θύμα fake news, ενώ πολλοί από όσους διάβασαν ψεύτικες ειδήσεις δεν διάβασαν ποτέ και τη διάψευσή τους, με αποτέλεσμα να παραμείνουν με τις αρχικές εντυπώσεις. Τα fake news αφήνουν έντονα τα ίχνη τους.

Ο συνδυασμός fake news και brainrot δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα που ουσιαστικά διαλύει τα μυαλά μας. Εισπράττουμε γεγονότα τα οποία συνέβησαν και εθιζόμαστε στα ασήμαντα, έτσι δημιουργείται ένα αξιακό σύστημα ιεράρχησης το οποίο καθορίζει και διαμορφώνει συμπεριφορές που ξεκινούν από την καθημερινότητα και φτάνουν ως την πολιτική μας στάση. Η ευχή μας είναι να περιοριστούν τη νέα χρονιά.

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Δυο καράβια των παιδικών χρόνων

Οπτική Γωνία / Η αριστοκρατική Μαριλένα και η τραχιά Μυρτιδιώτισσα όργωσαν τις ελληνικές θάλασσες, αφήνοντας το στίγμα τους

Βίος και πολιτεία δυο καραβιών που έγραψαν τη δική τους ξεχωριστή ιστορία στα όχι άγνωστα αλλά και όχι πάντοτε ήρεμα νερά της Ελλάδας.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
«Η μόνη καλλιέργεια που σώθηκε είναι της καταναλωτικής πλάνης»

Ρεπορτάζ / «Η μόνη καλλιέργεια που σώθηκε είναι της καταναλωτικής πλάνης»

Ο συγγραφέας Γιάννης Μακριδάκης, που ζει στη Χίο και καλλιεργεί εκεί ο ίδιος τη δική του γη, περιγράφει στη LiFo την καθημερινότητα, που έχει αλλάξει ριζικά μετά τις φωτιές, και την προσπάθεια των κατοίκων να σταθούν ξανά στα πόδια τους.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Θα λήξει τον πόλεμο στην Ουκρανία ο Τραμπ και με ποιους όρους;

Βασιλική Σιούτη / Θα λήξει τον πόλεμο στην Ουκρανία ο Τραμπ και με ποιους όρους;

Πώς θα τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία και πόσο κοντά βρισκόμαστε σε αυτό το τέλος; Τραμπ και Πούτιν μοιάζουν αποφασισμένοι, αλλά ο Ζελένσκι και οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν βιάζονται.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Μαζωνάκης: Το χρονικό μιας (ακόμα) διαπόμπευσης

Οπτική Γωνία / Μαζωνάκης: Το χρονικό μιας (ακόμα) διαπόμπευσης

Αν έβγαζε κάποιος ένα συμπέρασμα από τον χειρισμό της υπόθεσης αυτής, θα έλεγε πως «όλα ήταν ένα λάθος». Ένα λάθος το οποίο πολλοί δεν το βλέπουν ως τέτοιο, καθώς θεωρούν αυτονόητο να μαθαίνουν πληροφορίες για τις ζωές των άλλων, ακόμα και αν αυτές έχουν δυσκολίες και απαιτούν σεβασμό.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Για τους «εμπρηστές της Πάτρας»: Ιδεολογικές καταχρήσεις μιας φωτογραφίας

Οπτική Γωνία / Για τους «εμπρηστές της Πάτρας»: Ιδεολογικές καταχρήσεις μιας φωτογραφίας

Από που προκύπτει το αναρχικό, πόσο μάλλον κάποιο «κομμουνιστικό» προφίλ των «εμπρηστών»; Από ένα σκουλαρίκι, την είδηση για το χασίς και τα τσίπουρα, τα ρούχα που είναι αυτά που συναντάς σε πλήθος εικοσάρηδων σε πλατείες και δρόμους της χώρας;
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Υπάρχει όντως λόγος να επιστρέψει ο Τσίπρας;

Οπτική Γωνία / Υπάρχει όντως λόγος να επιστρέψει ο Τσίπρας;

Υπάρχει ανάγκη στην πολιτική ζωή για ένα νέο κόμμα; Υπάρχει κρίσιμος ζωτικός χώρος που δεν έχει εκπροσώπηση; Μπορεί να ξεπεραστούν ή, έστω, να αμβλυνθούν οι έντονα αρνητικές μνήμες από τη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ; Είναι ο Αλέξης Τσίπρας το ιδανικό πρόσωπο;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Σουδάν: Ο ξεχασμένος πόλεμος και τα «παιδιά-πρόσφυγες» που κατηγορούνται ως διακινητές

Οπτική Γωνία / Σουδάν: Η μεγαλύτερη τραγωδία του αιώνα δεν γίνεται ποτέ πρωτοσέλιδο

Οι νεκροί από τις συγκρούσεις, την πείνα και τις επιδημίες υπολογίζεται συνολικά περί το 1 εκατ., και περισσότεροι από τους μισούς εξ αυτών είναι παιδιά. Μια εφιαλτική κατάσταση, που έχει όμως την «ατυχία» να περνά σε δεύτερη ή και τρίτη μοίρα, καθώς ούτε τα ΜΜΕ και τους διεθνείς οργανισμούς φαίνεται να συγκινεί ιδιαίτερα ούτε εντάσσεται εύκολα σε κάποιο πολιτικό αφήγημα ώστε να εμπνεύσει μαζικά κινήματα αλληλεγγύης.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Εύα Ιλούζ, η Γάζα και μια εκδοτική επιλογή

Οπτική Γωνία / Η Εύα Ιλούζ, η Γάζα και μια εκδοτική επιλογή

Σκέψεις πάνω στην απόφαση του Oposito, ενός μικρού εκδοτικού οίκου που έχει δώσει ενδιαφέροντα δείγματα ανήσυχης κοινωνικής και πολιτισμικής σκέψης, για την «αποδέσμευσή» του σε σχέση με το βιβλίο της κοινωνιολόγου Eύα Ιλούζ «Ψυχρή τρυφερότητα. Η άνοδος του συναισθηματικού καπιταλισμού».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες

Ακροβατώντας / Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες

Ένα εντυπωσιακά μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας είναι διατεθειμένο να δώσει «συγχωροχάρτι» για ένα μεγάλο οικονομικό σκάνδαλο, αρκεί οι εμπλεκόμενοι να τηρήσουν ακροδεξιά και ρατσιστική στάση στο μεταναστευτικό.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ