Ο στενός κύκλος του Χίτλερ: άγνωστες πτυχές

Ο στενός κύκλος του Χίτλερ: άγνωστες πτυχές Facebook Twitter
O ίδιος ο Χίτλερ, που είχε βιώσει ήδη σε μεγάλο βαθμό την προδοσία, αλλάζοντας ριζικά τον κύκλο των φίλων του μετά το αποτυχημένο «πραξικόπημα της μπιραρίας», είχε δώσει αρκετές φορές εντολή να οδηγηθούν στο απόσπασμα αλλοτινοί στενοί του συνεργάτες. Φωτ.: Getty Images/Ideal Image
0

ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΜΟΛΙΣ ΜΕΡΕΣ προτού ο Κόκκινος Στρατός φτάσει στα σύνορα του Βερολίνου, η φιλαρμονική της πόλης, σε μια σκηνή που παραπέμπει στην αντίστοιχη με το ναυάγιο του Τιτανικού, έπαιζε όσο πιο δυνατά μπορούσε στην παγωμένη, υποφωτισμένη Αίθουσα Μπετόβεν το τελευταίο κονσέρτο της αυτοκρατορίας του Γ’ Ράιχ με κομμάτια από το «Λυκόφως των θεών» του Ρίχαρντ Βάγκνερ και το μοναδικό κοντσέρτο για βιολί του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, απόδειξη του ότι τόσο ο Χίτλερ όσο και οι παρατρεχάμενοί του δεν είχαν καμία διάθεση να εγκαταλείψουν, ακόμα και όταν όλα γύρω τους κατέρρεαν.

Η σκηνοθεσία, άλλωστε, του πιο μαζικού αγώνα εξόντωσης από ηγέτη της Δύσης εις βάρος πάσης φύσεως αδύναμων Εβραίων, κομμουνιστών και ξένων, ήταν πολύ καλά μελετημένη σε κάθε της λεπτομέρεια και είχε ως πρωτεργάτες από απηνείς στρατάρχες και αιμοδιψείς ναζιστές έως πανίσχυρους αρχιτέκτονες, συλλέκτες τέχνης, μαικήνες αλλά και δημοσιογράφους και εκδότες, οι οποίοι συνιστούσαν την κατεξοχήν αυλή του Χίτλερ και συνέχιζαν να συναντιούνται και μετά το 1945, σύμφωνα με όλα όσα αποκαλύπτει η ιστορικός Χάικε Γκέρτεμακερ στο άκρως ενδιαφέρον και διεισδυτικό βιβλίο της ‒αποτέλεσμα πολυετούς έρευνας‒ που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Gutenberg σε μετάφραση Γιάννη Κέλογλου.

Στην περίπτωση του Χίτλερ οι απύθμενες ανασφάλειες και το χαμηλό μορφωτικό του επίπεδο δεν έφερναν στην αυλή του στοχαστές και φιλοσόφους, όπως συνέβη με τους αντίστοιχους Γάλλους ή Πρώσους ηγεμόνες, αλλά στην καλύτερη περίπτωση φωτογράφους, όπως ο Χάινριχ Χόφμαν, ή προικισμένες καλλιτέχνιδες, όπως η Λένι Ρίφενσταλ ή η κοσμοπολίτισσα Μάγκντα Γκέμπελς.

Γνωστή από τη βιογραφία της Εύα Μπράουν, η Γερμανίδα ιστορικός φέρνει στο φως νέα ντοκουμέντα από τη συνδυαστική της έρευνα σε αρχεία και άγνωστες πηγές σχετικά με τα πρόσωπα που περιστοίχιζαν τον Φίρερ, ενώ παραδέχεται πως η χρόνια ενασχόλησή της με το στενό περιβάλλον του ηγέτη των ναζί την έφερε σε επαφή με άλλοτε στενούς συνεργάτες του, όπως ο γιος του Νικολάους φον Μπέλο, που της προσκόμισαν στοιχεία, χωρίς ωστόσο η ίδια να χρειαστεί να ασπαστεί τις αναθεωρητικές τάσεις ιστορικών όπως ο Ντέιβιντ Ίρβινγκ.

Αντιθέτως, η ειλικρινής απέχθειά της για το χιτλερικό περιβάλλον τη βοήθησε να απομυθοποιήσει τις πλέον προβεβλημένες πτυχές του Φίρερ, όπως το ότι ήταν ένας μοναχικός λύκος που αποφάσιζε και δρούσε μόνος του, κόντρα σε όλους. Αντίθετα, η Γκέρτεμακερ τον εμφανίζει ως ανασφαλή, προβληματικό στη σχέση του με τις γυναίκες, ζηλόφθονο και ανταγωνιστικό έναντι των μορφωμένων, ενίοτε φοβικό ακόμα και πληκτικό για τους πλέον οικείους του, οι οποίοι προσποιούνταν ότι γοητεύονταν από αυτόν.

Απόδειξη ότι οι περισσότεροι, αν και έμειναν πιστοί στις αρχές του εθνικοσοσιαλισμού, έσπευσαν να αποποιηθούν τον στενό ρόλο που διαδραμάτισαν και την άμεση εμπλοκή τους στα μαζικά, ναζιστικά εγκλήματα, όταν είδαν ότι η ναζιστική αυτοκρατορία καταρρέει.

Επιπλέον, η ιστορικός φροντίζει να ρίξει άπλετο φως σε όλες τις φάσεις της πολιτικής και εγκληματικής δράσης του Χίτλερ, εξηγώντας αναλυτικά πώς σχημάτισε τον στενό του κύκλο, ο οποίος δεν ήταν ποτέ ομοιογενής, καθώς οι «αυλικοί» ανταγωνίζονταν ποιος θα είχε περισσότερη εύνοια από τον αρχηγό, ενώ φέρνει στο φως ντοκουμέντα όχι μόνο για τα εγκλήματα αλλά και για τις αδιανόητες οικονομικές ατασθαλίες, τα παιχνίδια και τις εξαρτήσεις ανθρώπων που δεν καθορίζονταν τόσο από τα ιδεώδη της ανώτερης, καθαρής φυλής όσο από τα προσωπικά τους συμφέροντα.

Για παράδειγμα, ο Χάινριχ Χίμλερ ήδη από τον Φεβρουάριο του 1945 διεξήγε μυστικές συνομιλίες με τους συμμάχους, παζαρεύοντας την απελευθέρωση κρατουμένων από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης με αντάλλαγμα την προσωπική του ελευθερία, ενώ το ενδεχόμενο συνθηκολόγησης με τη Δύση εξέταζαν οι πλέον στενοί συνεργάτες του Χίτλερ, όπως ο Ρίμπεντροπ και ο Γκέρινγκ.

Βέβαια, ο ίδιος ο Χίτλερ, που είχε βιώσει ήδη σε μεγάλο βαθμό την προδοσία, αλλάζοντας ριζικά τον κύκλο των φίλων του μετά το αποτυχημένο «πραξικόπημα της μπιραρίας», είχε δώσει αρκετές φορές εντολή να οδηγηθούν στο απόσπασμα αλλοτινοί στενοί του συνεργάτες, όπως ο Ολίντεκε, που είχε κάνει πολύ δουλειά για εκείνον στην Αμερική και κατάφερε τελικά να διαφύγει για πάντα στη Νέα Υόρκη, ο Βάγκενερ ή ο Ρεμ, ο οποίος, παρότι κατείχε επί σειρά ετών διάφορα αξιώματα, π.χ. αρχηγός επιτελείου της Ες-Α και μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ράιχ, τελικά εκτελέστηκε με εντολή του ίδιου του αρχηγού. Το ίδιο συνέβη και με τον αξιωματικό Χέρμαν Φέγκελαϊν, ο οποίος, παρότι ήταν γαμπρός της Εύα Μπράουν και είχε τιμηθεί με τον Σταυρό των Ιπποτών του Σιδηρού Στρατού, θεωρήθηκε ότι επίσης ανήκε στην κλίκα των προδοτών.

Επομένως, πολλά άλλαξαν στο πέρασμα των χρόνων, από τις πρώτες μαζώξεις σε μπιραρίες έως αυτές που γίνονταν στην κατοικία του στην Πριντσρεγκέντενπλατς πια και στην έπαυλη Βάχενφελντ, που χτίστηκε στα βουνά της άνω Βαυαρίας, ή στο περίφημο Λημέρι του Λύκου, με αποτέλεσμα να τροποποιηθεί σταδιακά και η αυλή.

Η συγγραφέας τονίζει την ανάγκη τόσο του ίδιου του Χίτλερ όσο και των αυλικών του για υπερλουσάτο βίο, περίτρανη απόδειξη της οποίας είναι η υπερπολυτελής κατοικία στο Μπέργκχοφ, εκεί όπου συστάθηκε ο κατοπινός πιο στενός κύκλος του, κάτι που δεν είχε τολμήσει ποτέ κανένας καγκελάριος: «Στο κτήμα μετακόμισε επίσης πολυάριθμο υπηρετικό προσωπικό: υπηρέτες, σωματοφύλακες, σοφέρ, μάγειρες, γραμματείς, γιατροί προσωπικοί υπασπιστές. Σε αυτούς προστέθηκαν στρατιωτικοί υπασπιστές τους οποίους απέστειλε το υπουργείο Άμυνας, καθώς και εκπρόσωποι της κυβέρνησης και του κόμματος, ακολουθούμενοι από έναν κοινωνικό κύκλο όπου οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ ξεχωριστών ομάδων δεν ήταν σαφώς χαραγμένες, αλλά εξαρτιόνταν από το επίπεδο της σχέσης εμπιστοσύνης της καθεμιάς με τον Χίτλερ. (...) Αυτές οι συνθήκες διαβίωσης όχι μόνο αντικατόπτριζαν την εικόνα που είχε ο Χίτλερ για τον εαυτό του, φιλοτεχνώντας τον σαν διάδοχο του Πρώσου βασιλιά Φρειδερίκου Β’, σαν δημιουργό και καθοδηγητή του κράτους, αλλά συνέβαλλαν επίσης και στο να αντιμετωπίζεται ο ναζιστής ηγέτης ως ηγεμόνας», γράφει με ακρίβεια η συγγραφέας.

Η ΑΥΛΗ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Heike B. Görtemaker, H αυλή του Χίτλερ, Μτφρ.: Γιάννη Κέλογλου, Εκδόσεις Gutenberg, Σελ.: 523

Μόνο που στην περίπτωση του Χίτλερ οι απύθμενες ανασφάλειες και το χαμηλό μορφωτικό του επίπεδο δεν έφερναν στην αυλή του στοχαστές και φιλοσόφους, όπως συνέβη με τους αντίστοιχους Γάλλους ή Πρώσους ηγεμόνες, αλλά στην καλύτερη περίπτωση φωτογράφους, όπως ο Χάινριχ Χόφμαν, ή προικισμένες καλλιτέχνιδες, όπως η Λένι Ρίφενσταλ ή η κοσμοπολίτισσα Μάγκντα Γκέμπελς, στην οποία η Γκέρτεμακερ κάνει εκτενή αναφορά.

Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύεται και παρά την προβληματική εκπροσώπηση των γυναικών στο στενό επιτελείο του Χίτλερ, η Γκέρτεμακερ επισημαίνει ότι ο Φίρερ επηρεαζόταν σε μεγάλο βαθμό από διαφορετικές γυναίκες, οι οποίες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη ζωή του: από την ανιψιά του Γκέλι Ράουμπαλ, η οποία μάλιστα είχε εγκατασταθεί ως ερωμένη του, όπως φημολογούνταν, στην προσωπική του κατοικία στο Μόναχο και, σύμφωνα πάλι με τις φήμες, αυτοκτόνησε, μέχρι τη διά βίου ερωμένη του και συνοδό του στον θάνατο Εύα Μπράουν.

Σημαντική, επίσης, θεωρεί η συγγραφέας την παρουσία κι άλλων γυναικών, όπως η Μάγκντα Κουάντ, μετέπειτα σύζυγος του Γκέμπελς, στο διαμέρισμα της οποίας διέμενε για μεγάλο διάστημα ο Φίρερ, όπως και άλλες ακτιβίστριες, φανατικές υπερασπίστριες του εθνικοσοσιαλισμού, όπως η Ίλζε Ες, η Έλζα Μπρούκμαν, η Χαλένε Μπεχστάιν ή η Βίνιφρεντ Βάγκνερ, και φυσικά οι γραμματείς του Κρίστα Σρέντερ και Γκέρντα Νταρανόφσκι, τις οποίες η συγγραφέας αποκαλεί «συναυτουργούς».

Κατ’ ουσίαν, αυτός ο κύκλος διαμόρφωνε ένα στενό περιβάλλον με το οποίο ο Χίτλερ αντάλλαζε σκέψεις περί καθαρότητος και εξόντωσης του εβραϊσμού σε ευχάριστες, κατά τα άλλα, στιγμές, κατά τις οποίες ενίοτε επιδίδονταν σε αδιανόητα για ένα τέτοιο περιβάλλον παιχνίδια, π.χ. μαξιλαροπόλεμο, ή σε πάσης φύσεως υπερβολές, μεταξύ των οποίων η κατανάλωση άπειρων ποσοτήτων γλυκών ‒ σε κάποια περίπτωση, για τις ανάγκες του Χίτλερ και της αυλής του έφτασαν στο εξοχικό εκατό κιλά γλυκά από τα γνωστά ντελικατέσεν Dallmayr!

Στην άλλη πλευρά ενός «ευφρόσυνου» σκηνικού εντοπιζόταν η μαζική εξόντωση αμάχων, στην οποία ωστόσο ελάχιστα αναφέρεται η συγγραφέας, καθώς η προσοχή της κατεξοχήν εστιάζει στα κλειστά δωμάτια και τα μυστικά του Φίρερ, καθώς και σε όλα όσα διαδραματίστηκαν από την πρώτη στιγμή ανάληψης της εξουσίας του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος έως το τέλος, με την αυτοκτονία του μέσα στο μπούνκερ.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Έξι συναρπαστικές ιστορίες λεηλασίας έργων τέχνης από τους Ναζί σε μια έκθεση

Εικαστικά / Έξι συναρπαστικές ιστορίες λεηλασίας έργων τέχνης από τους Ναζί σε μια έκθεση

Οι ιστορίες λεηλασίας παρουσιάζονται στο εβραϊκό Μουσείο της Νέας Υόρκης με έργα που λεηλατήθηκαν, διασώθηκαν και έκαναν ένα μακρινό ταξίδι από την Ευρώπη στο Μανχάταν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
John Lamberton Harper: Ο Ψυχρός Πόλεμος

Βιβλίο / «Ο Ψυχρός Πόλεμος»: Μια συναρπαστική μελέτη για το «κέλυφος» του 20ού αιώνα

Το εξαιρετικό βιβλίο Ιστορίας του John Lamberton Harper ξεπερνά τις καθιερωμένες γραφές, αλλά κυρίως δίνει ερεθίσματα και για άλλες αναγνώσεις σχετικά με τον Ψυχρό Πόλεμο.
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΑΒΑΛΛΙΕΡΑΚΗΣ
bronze horses

Πολιτισμός / Τα χάλκινα άλογα του Χίτλερ, η ιστορία τους και η επιστροφή στο γερμανικό  κράτος

Τα αγάλματα του Τόρακ προορίζονταν να κοσμήσουν τον περιβάλλοντα χώρο ναζιστικών κυβερνητικών κτηρίων και ειδικότερα του σχεδιαζόμενου, νέου κτηρίου της χιτλερικής καγκελαρίας.
THE LIFO TEAM

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μαρκ Τουέιν, «Οι περιπέτειες του Χακ Φιν»

Το πίσω ράφι / Το μυθιστόρημα του Μαρκ Τουέιν που έθαψαν οι κριτικοί και το αποθέωσε ο Χέμινγουεϊ

Στις «Περιπέτειες του Χακ Φιν» ο Μαρκ Τουέιν έπλασε τον πιο ελεύθερο ήρωα της αμερικανικής λογοτεχνίας, που αρνήθηκε τους κανόνες της κοινωνίας του και ένωσε την τύχη του με έναν σκλάβο δραπέτη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί την ζωή χωρίς αυτόν

Βιβλίο / Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί τη ζωή χωρίς αυτόν

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Βασιλεύς των Βασιλέων», όπως αποκαλούσε τον εαυτό του ο Ρεζά Παχλαβί, εστιάζει στις διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ που «αποδέχτηκαν πρόθυμα τις φαντασιώσεις του, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τη χώρα του».
THE LIFO TEAM
Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Βιβλίο / Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Σταρ Ελλάς στα νιάτα της, διακρίθηκε ως ηθοποιός, θιασάρχης, ραδιοφωνική παραγωγός, δοκιμάστηκε επίσης στη συγγραφή έχοντας κυκλοφορήσει μέχρι τώρα επτά βιβλία μαζί με το πρόσφατο «Η τρίτη άνοιξη» (εκδ. Επίμετρο), που έδωσε και το έναυσμα γι’ αυτήν τη συνέντευξη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Οι Αθηναίοι / O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Ο 81χρονος δημοσιογράφος και συγγραφέας που για δεκαετίες διηύθηνε τις πολιτιστικές σελίδες της Ελευθεροτυπίας, αφηγείται τη συναρπαστική καριέρα του στη LiFO
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Βιβλίο / Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Η σπουδαία μεταφράστρια, που έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της δουλειάς της στον Μαρσέλ Προυστ, μας ξεναγεί στον πολύπλοκο κόσμο του και εκφράζει τον θυμό της για την πανταχού παρούσα απάτη της εποχής μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Βιβλίο / Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Ο Συνταγματάρχης και ο Βασιλιάς» εξερευνά τη συναρπαστική ζωή ενός ακούραστου κομπιναδόρου που προσπαθούσε απεγνωσμένα να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό του.
THE LIFO TEAM
Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Βιβλίο / Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Πότε ακριβώς χάθηκε ο πόλεμος για τον Άξονα; Ποια ήταν η πιο σημαντική μάχη του πολέμου; Πόσο «συμμέτοχος» ήταν ο Γερμανικός λαός στο ολοκαύτωμα; Σ’ αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει μια νέα ογκώδης έκδοση με τίτλο «Η συνολική ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου».
THE LIFO TEAM
Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Βιβλίο / Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Είναι νωρίς να πούμε πως αυτά τα ηχητικά λογοτεχνικά αρχεία μπορούν να αντικαταστήσουν το βιβλίο. Είναι όμως μια υπέροχη λύση για όσους θέλουν να διαβάσουν αλλά δεν έχουν χρόνο ή έχουν μπλοκάρει με το κανονικό διάβασμα.
ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ
«Στα τέσσερα»: Το πιο καυτό και αμφιλεγόμενο βιβλίο του φετινού καλοκαιριού

Βιβλίο / «Στα τέσσερα»: Το πιο καυτό και αμφιλεγόμενο βιβλίο του φετινού καλοκαιριού

«Κάποιες το λάτρεψαν, άλλες το σιχάθηκαν»: Το βιβλίο της Miranda July για την ερωτική περιπλάνηση μιας γυναίκας στη μέση ηλικία που χαρακτηρίστηκε ως «το πρώτο μεγάλο μυθιστόρημα για την περιεμμηνόπαυση», είναι η λογοτεχνική επιτυχία της χρονιάς.
THE LIFO TEAM
Πατρίτσια Χάισμιθ: «Ο κόσμος και τα μαρτίνι του είναι δικά μου!»

Βιβλίο / Πατρίτσια Χάισμιθ: «Ο κόσμος και τα μαρτίνι του είναι δικά μου!»

Τα πολυσυζητημένα ημερολόγια της Χάισμιθ αποκαλύπτουν κρυφές σκέψεις της συγγραφέως του «Ταλαντούχου κύριου Ρίπλεϊ», τους άγνωστους έρωτες και την εξάρτησή της από τη γραφή και το αλκοόλ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ