Ουίλιαμ Στάιρον «Η επιλογή της Σόφι», «Θέα στο σκοτάδι» Facebook Twitter

«Η επιλογή της Σόφι» - «Θέα στο σκοτάδι»: Το σπαραχτικό μυθιστόρημα και το αυτοβιογραφικό δοκίμιο του Ουίλιαμ Στάιρον

0

Από τους κορυφαίους Αμερικανούς συγγραφείς του 20ού αιώνα, ο πολυβραβευμένος Ουίλιαμ Στάιρον (1925-2006) υπήρξε μάλλον ολιγογράφος και, σε αντίθεση με άλλους συγγραφείς της γενιάς του όπως ο Νόρμαν Μέιλερ ή ο Γκορ Βιντάλ, ούτε ανακατεύτηκε συστηματικά με την πολιτική ούτε ζήλεψε ποτέ την εφήμερη δόξα της δημοσιογραφίας.

Γεννημένος στη Βιρτζίνια, κοντά στην περιοχή όπου το 1831 πραγματοποιήθηκε μια από τις μεγαλύτερες εξεγέρσεις σκλάβων της νεότερης ιστορίας (γεγονός που του ενέπνευσε το πολύκροτο μυθιστόρημά του «The confessions of Nat Turner»), υπηρέτησε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως ανθυπολοχαγός των πεζοναυτών, έζησε για χρόνια στο Παρίσι και τη Ρώμη όπου συνδέθηκε με τους Τζέιμς Μπόλντγουιν, Ρομάν Γκαρί και Τρούμαν Καπότε, κι έγινε διάσημος το 1979 με το τέταρτο και δημοφιλέστερο μυθιστόρημά του, το «Sophie’s Choice», απ’ όπου και η ομώνυμη ταινία του Άλαν Πάκουλα με πρωταγωνίστρια τη Μέριλ Στριπ.

Με το που δημοσιεύτηκε η «Επιλογή της Σόφι» στις ΗΠΑ, σύσσωμη η κριτική υποκλίθηκε μπροστά στο επίτευγμα του Στάιρον ν’ αναμετρηθεί με την άβυσσο του ευρωπαϊκού Ολοκαυτώματος, προσφέροντας μια «σπλαχνική θέαση στο πιο μεγάλο κακό του 20ού αιώνα».

Όλως παραδόξως, αυτό το μυθιστόρημα που έκανε εκατομμύρια αναγνωστών να συνειδητοποιήσουν ότι το Ολοκαύτωμα δεν είναι υπόθεση αποκλειστικά εβραϊκή, αλλά αφορά ολόκληρη την ανθρωπότητα, παρέμενε επί δεκαετίες ανέκδοτο στη χώρα μας. Μέχρι που το 2005 κυκλοφόρησε από τον «Ποταμό» με τίτλο πιο πιστό στο βιβλίο από εκείνον που γνωρίζαμε από την κινηματογραφική εκδοχή του: όχι ως «η εκλογή» αλλά ως «Η επιλογή της Σόφι» (μετ. Ι. Παλμυρίδου).

Ουίλιαμ Στάιρον «Η επιλογή της Σόφι», «Θέα στο σκοτάδι» Facebook Twitter
«Η εκλογή της Σόφι» του Άλαν Πάκουλα με πρωταγωνίστρια τη Μέριλ Στριπ. 

Καλυμμένος πίσω από το προσωπείο ενός εικοσάχρονου και παρθένου ακόμα νεαρού από τον αμερικανικό Νότο, του Στίνγκο, ο οποίος καταφθάνει το 1947 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης παλλόμενος από τη φιλοδοξία να γράψει όπως ο Φλομπέρ, ο Τολστόι ή ο Φιτζέραλντ έργα που «σου κομματιάζουν την καρδιά», ο Ουίλιαμ Στάιρον αφηγείται στην «Εκλογή της Σόφι» το μοιραίο συναπάντημα του Στίνγκο με το αλλόκοτο ζευγάρι που συνθέτουν δυο ένοικοι της πανσιόν όπου διαμένει, του Νέιθαν και της Σόφι.

Κυκλοθυμικός κι ευκατάστατος Εβραίος διανοούμενος ο πρώτος, όμορφη κι εύθραυστη Πολωνή καθολική η δεύτερη, δίνουν την εντύπωση ανθρώπων αποφασισμένων να ρουφήξουν ως το μεδούλι τους χυμούς της μεταπολεμικής ζωής. Οι ερωτικές τους περιπτύξεις, ωστόσο, είναι θορυβώδεις και οι καβγάδες που συνήθως τις ακολουθούν φανερώνουν απελπισία και οργή…

Πολύ σύντομα ο Στίνγκο θα παρασυρθεί από τον ανεμοστρόβιλο που συνταράσσει το ζευγάρι, επωμιζόμενος εκουσίως τον ρόλο του μάρτυρα της σχέσης τους και του έμπιστου εξομολογητή. Αυτός που μέχρι τότε ήταν ανέγγιχτος από αγάπη κι ανίδεος απέναντι στον θάνατο, θα γνωρίσει μες στο καλοκαίρι του '47 και τα δυο, «αποτυπωμένα στο ανθρώπινο πάθος και την ανθρώπινη σάρκα».

Γιατί, όπως αποκαλύπτεται σταδιακά, οι νέοι του φίλοι είναι πλάσματα πολύ βασανισμένα, αγκιστρωμένα το ένα πάνω στο άλλο, ανήμπορα να υπάρξουν διαφορετικά. Πίσω από τον Νέιθαν κρύβεται ένας παρανοϊκός σχιζοφρενής εθισμένος στα ναρκωτικά και πίσω από τη Σόφι μια γυναίκα που είχε υπάρξει μάνα, μια Πολωνέζα αστή γαλουχημένη με τις αντισημιτικές κορώνες του πατέρα της, κάποια που νόμιζε ότι όσο οι Γερμανοί κυνηγούν τους Εβραίους η ίδια θα παραμένει ασφαλής, και η οποία όχι μόνο γνώρισε την κόλαση του Άουσβιτς αλλά προηγουμένως, υπό την απειλή όπλου, αναγκάστηκε να προβεί σε μια «επιλογή» απάνθρωπη, φρικιαστική.

σοφι
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: William Styron, Η επιλογή της Σόφι, εκδόσεις Ποταμός

Με το που δημοσιεύτηκε η «Επιλογή της Σόφι» στις ΗΠΑ, σύσσωμη η κριτική υποκλίθηκε μπροστά στο επίτευγμα του Στάιρον ν’ αναμετρηθεί με την άβυσσο του ευρωπαϊκού Ολοκαυτώματος, προσφέροντας μια «σπλαχνική θέαση στο πιο μεγάλο κακό του 20ού αιώνα».

Πλάθοντας αλησμόνητους χαρακτήρες, κρατώντας αμείωτο ενδιαφέρον ως την τελευταία σελίδα και, επιπλέον, μπολιάζοντας την αφήγησή του με τον απόηχο της αμερικανικής εμπειρίας του κακού, τον ρατσισμό απέναντι στους μαύρους που ο ίδιος ως γέννημα θρέμμα του Νότου γνώριζε καλά, ο Ουίλιαμ Στάιρον έγραψε ένα μυθιστόρημα όπου διασταυρώνονται τα πιο αντιφατικά συναισθήματα και το οποίο, όντως, σου κομματιάζει την καρδιά.

Κι όμως. Στα μέσα της δεκαετίας του '80, παρά την τεράστια επιτυχία του βιβλίου και της ταινίας που ακολούθησε, παρά τις διακρίσεις που είχε αποσπάσει o ίδιος ως τότε (Πούλιτζερ, American Book Award), η αυτοεκτίμηση του ήδη εθισμένου στο αλκοόλ και τα ηρεμιστικά Στάιρον είχε φτάσει στο ναδίρ.

Έντονοι σωματικοί πόνοι, μεγάλο ψυχολογικό άγχος, επιθετική συμπεριφορά, φοβίες, όλα μαρτυρούσαν ότι έπασχε από βαριά κατάθλιψη, την ασθένεια που είχε οδηγήσει στον θάνατο δεκάδες καλλιτέχνες –Βαν Γκογκ, Παβέζε, Βιρτζίνια Γουλφ, Χέμινγουεϊ, Σίλβια Πλαθ…– και από το προσκλητήριο της οποίας δεν είχε γλιτώσει ούτε ο επιζήσας του Άουσβιτς Πρίμο Λέβι.

θεα στο σκοταδι
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: William Styron, Θέα στο σκοτάδι, Εκδόσεις Ποταμός

Η αμηχανία και η έκδηλη απογοήτευση που επέδειξαν πολλοί διανοούμενοι μπροστά στην αυτοκτονία του Λέβι ώθησε τον Στάιρον στην απόφαση να εκθέσει δημόσια την προσωπική του κατάρρευση. Όχι επειδή η περίπτωσή του ήταν αντιπροσωπευτική –«η κατάθλιψη είναι υπερβολικά σύνθετη όσον αφορά τα αίτια, τα συμπτώματα και τη θεραπεία της για να εξαχθούν ανεπιφύλακτα συμπεράσματα από την εμπειρία ενός ατόμου»– αλλά επειδή ήθελε να θίξει ένα θέμα ταμπού που αντιμετωπίζεται με ντροπή και μυστικότητα.

Κάπως έτσι προέκυψε το αυτοβιογραφικό του δοκίμιο «Θέα στο σκοτάδι» (1990), το πρώτο δικό του κείμενο που μεταφράστηκε στα ελληνικά (μετ. Ι. Παλμυρίδου, Ποταμός 2003) και το οποίο επανεκδόθηκε πρόσφατα. Ένα κείμενο αναφοράς, καθηλωτικό, μεστό και ανακουφιστικά γαλήνιο, όπου ο Στάιρον εξιστορεί πώς, χάρη στην ενδοσκόπηση και την καθαρτήρια παραμονή του σε νοσοκομείο, κατάφερε έστω και με αργούς ρυθμούς να βρει την έξοδο από την άβυσσο. Το νήμα της ζωής του έμελλε να κοπεί το 2006 – από πνευμονία.

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 30.9.2021

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ