Queer αισθήματα και ανατρεπτικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία

ΕΠΕΞ Queer αισθήματα. Νέες ιδέες στην ψυχοθεραπεία Facebook Twitter
Τα «Queer αισθήματα» δεν αφορούν αποκλειστικά την queer ταυτότητα, αλλά αντιπροσωπεύουν την αναγκαία αποδοχή της ρευστότητας και της πολυσημίας.
0


ΤΟ «QUEER ΑΙΣΘΗΜΑΤΑ: Ριζοσπαστικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία του σεξ, της σεξουαλικότητας και του φύλου» (σε επιμέλεια Lyndsey Moon, μετάφραση Μιχάλη Μεντίνη και Χρήστου Πάλλα και επιστημονική επιμέλεια για την ελληνική έκδοση της Αφροδίτης Καψάλη), που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Oposito, είναι ένα συλλογικό δοκίμιο που συγκεντρώνει ριζοσπαστικές και καινοτόμες ιδέες και τοποθετήσεις από ειδικούς, ακαδημαϊκούς, ψυχολόγους, ψυχοθεραπευτές και κοινωνιολόγους, όσον αφορά την queer θεωρία στη θεραπευτική πρακτική.

Μέσω προσεγγίσεων που ακόμη απουσιάζουν από την εκπαιδευτική διαδικασία ή μόλις τις τελευταίες δεκαετίες έχει ξεκινήσει συζήτηση γι’ αυτές, διερευνώνται θέματα όπως η ομοφυλοφιλία και το coming out, η τρανς επιθυμία, το BDSM στη θεραπεία, ζητήματα που αφορούν τον HIV και queer μεθοδολογίες. Πρόκειται για το τρίτο βιβλίο της σειράς «Ψυχοθεραπεία» των ανεξάρτητων εκδόσεων Oposito, που επιχειρούν με την έκδοση βιβλίων φεμινιστικής και queer θεωρίας να καλύψουν ένα σημαντικό κενό στην ελληνική βιβλιογραφία.

Τα gender studies, οι queer θεωρίες και τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα αφορούν όλο και περισσότερο τη δημόσια σφαίρα και γίνονται αντικείμενο έρευνας σε τομείς όπως η κριτική της λογοτεχνίας και της τέχνης, οι πολιτισμικές σπουδές και η πολιτική. Παρ’ όλα αυτά, στον τομέα της ψυχολογίας και της ψυχοθεραπείας σημειώνεται χαρακτηριστική καθυστέρηση.

Η βασική συνεισφορά της queer θεωρίας στη θεραπεία, όπως αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης, είναι το γεγονός ότι αμφισβητεί έντονα τα δίπολα όσον αφορά τη σεξουαλικότητα και το φύλο.

Όπως σημειώνει εμφατικά η Lyndsey Moon στην εισαγωγή: «Ο χώρος της ακαδημαϊκής και εφαρμοσμένης συμβουλευτικής, της κλινικής ψυχολογίας και της ψυχοθεραπείας έχει επιδείξει μια ύποπτη σιωπή πάνω στο θέμα». Δεν γίνεται να μην παρατηρήσουμε, ωστόσο, πως το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά στα αγγλικά το 2008 και το γεγονός ότι μόλις μεταφράστηκε στα ελληνικά φανερώνει πολλά για τις ελλείψεις της ελληνικής βιβλιογραφίας και την παραδοσιακή καθυστέρηση σε σύγκριση με άλλες χώρες. Ακόμα και σε διεθνές επίπεδο, όμως, δεν είναι και τόσο άξιο απορίας διαχρονικά, αν αναλογιστούμε πως μόλις το 1990 η ομοφυλοφιλία έπαψε να θεωρείται ασθένεια από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

cover
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: 
Queer αισθήματα: 
Ριζοσπαστικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία του σεξ, της σεξουαλικότητας και του φύλου, Μτφρ.: Μιχάλης Μεντίνης & Χρήστος Πάλλας,  εκδόσεις Oposito

Γι’ αυτόν τον λόγο, η έκδοση των «Queer αισθημάτων» στα ελληνικά, έστω και με καθυστέρηση, συνιστά ένα σημαντικό γεγονός για την εγχώρια θεραπευτική κοινότητα, καθώς μπορεί να ανατρέψει κατεστημένες και παρωχημένες ιδέες στον χώρο της ψυχολογίας και της ψυχοθεραπείας όσον αφορά το σεξ, τη σεξουαλικότητα και το φύλο, και να καταστεί ένα πολύτιμο εργαλείο για ψυχοθεραπευτές, ψυχιάτρους και κλινικούς ψυχολόγους. Ωστόσο, το βιβλίο δεν απευθύνεται μόνο σε ειδικούς αλλά και σε ένα πιο ευρύ κοινό, που ενδιαφέρεται για θέματα ψυχοθεραπείας, ταυτότητας φύλου και σεξουαλικότητας. Στα θετικά της έκδοσης, επίσης, η εκτενής βιβλιογραφία με σχετικές πηγές στο τέλος κάθε κεφαλαίου. Θα ήταν πάντως χρήσιμο για το αναγνωστικό κοινό, αν η ελληνική έκδοση περιείχε και κάποια σύντομα βιογραφικά των συγγραφέων.

Τα θέματα που αναπτύσσονται διεξοδικά στα εννέα κεφάλαια του βιβλίου, συχνά και μέσω συγκεκριμένων παραδειγμάτων με άτομα που έχουν προσέλθει για συμβουλευτική ή θεραπεία, είναι το πρόβλημα της εξουσίας στην ψυχοθεραπευτική πρακτική και οι συνέπειες που έχει για τα άτομα, ζητήματα εννοιολόγησης και ανάπτυξης της queer ταυτότητας, ο ρόλος των συναισθημάτων και το πώς η ετεροκανονικότητα τα επηρεάζει, προτάσεις για συμβουλευτική σε ίντερσεξ άτομα, η εμπειρία των τρανς ατόμων, συμβουλευτική πάνω σε kinky και BDSM θέματα και το πώς μπορούν να βελτιωθούν οι queer μεθοδολογίες.

Η βασική συνεισφορά της queer θεωρίας στη θεραπεία, όπως αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης, είναι το γεγονός ότι αμφισβητεί έντονα τα δίπολα όσον αφορά τη σεξουαλικότητα και το φύλο. Αρκετοί μύθοι αποδομούνται εδώ, όπως το ότι η διεμφυλικότητα συγχέεται με τη σεξουαλικότητα και θεωρείται σε όλες τις περιπτώσεις ομοιόμορφη, η συνεχιζόμενη παθολογικοποίηση του BDSM και οι αρνητικές αντιλήψεις γύρω από αυτό που δεν έχουν εκλείψει, οι διχοτομήσεις που έχουν επιβάλει οι κανονιστικές αντιλήψεις για το φύλο και τη σεξουαλικότητα, η αμφιθυμία που διακρίνει τα queer άτομα και κατά πόσο δεν γίνεται πλήρως αντιληπτή από τους θεραπευτές, και τέλος η αρκετά ριζοσπαστική θεωρία που υποστηρίζει πως τα συναισθήματα μπορεί και να μην είναι μια φυσική σωματική αντίδραση που καθορίζει τον βαθμό της υποκειμενικότητας αλλά αντίθετα «κανονιστικά μυθεύματα που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της υποκειμενικότητας».

Η Lyndsey Moon σε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια του βιβλίου, το «Εξετάζοντας την ετεροσεξουαλικοποίηση του συναισθήματος», σημειώνει: «Φαίνεται πιο πιθανό ότι τα συναισθήματα παράγονται κοινωνικά και χρησιμοποιούνται για να μας ενημερώσουν πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε, να σκεφτόμαστε και να αισθανόμαστε εντός της δεδομένης κοινωνίας μας». Καταλήγει έτσι σε μια παραδοχή που μπορεί να είναι πολύ βοηθητική για τους θεραπευτές που συμβουλεύουν queer άτομα αλλά όχι μόνο. Πόσα από τα συναισθήματα στα οποία μας έχουν «εκπαιδεύσει» η ετεροκανονικότητα και οι παγιωμένοι ρόλοι των φύλων να είναι άραγε κοινωνικά κατασκευασμένα;

Μία από τις βασικές αρχές που εξαρχής αμφισβητεί το βιβλίο είναι ο βιολογικός προσδιορισμός του φύλου και της σεξουαλικότητας. Μια νέα τοπογραφία αισθημάτων και εννοιών ξεπροβάλλει, την οποία οι θεραπευτές καλούνται να εξερευνήσουν και να λάβουν υπόψη τους όταν έχουν να κάνουν με queer άτομα αλλά και με μορφές της σεξουαλικότητας που για την κατεστημένη ιατρική άλλοτε δεν ήταν παρά διαστροφές.

Το συμπέρασμα που μπορεί να βγάλει κανείς από τα «Queer αισθήματα» είναι πως τα ετεροκανονικά αρχέτυπα και οι παραδοσιακές μεθοδολογίες είναι αρκετά πεπαλαιωμένα για να καταφέρουν να προσεγγίσουν επαρκώς τη ρευστότητα των φύλων, των ταυτοτήτων και της σεξουαλικότητας και τα νέα ψυχοκοινωνικά δεδομένα. Η ετεροκανονική εξουσία και οι καταπιεστικές πρακτικές της, τα ασφυκτικά πρότυπα και οι μανιχαϊστικές απόψεις για τα φύλα, η παράβλεψη των πολλαπλών αρνητικών συνεπειών της ομοφοβίας και της περιθωριοποίησης οδηγούν σε εσφαλμένα συμπεράσματα και συσκοτίζουν τη θεραπευτική διαδικασία. Απαιτούνται νέες και πιο ευέλικτες αντιλήψεις και μια νέα θεώρηση των πραγμάτων από τους θεραπευτές για να κατανοήσουν τόσο τους θεραπευόμενους όσο και τις νέες απαιτήσεις της εποχής.

Δεν είναι μόνο οι θεραπευτές ή οι εκπαιδευτές που οφείλουν να αποκτήσουν μια νέα οπτική, αλλά και όλοι εμείς που πρέπει να αντιληφθούμε πως τα παλιά σχήματα, μοντέλα και στερεότυπα έχουν αποκαθηλωθεί ή έστω αμφισβητούνται έντονα και δεν γίνεται να επιμένουμε πεισματικά σε αναγνώσεις και ερμηνείες των ανθρώπινων σχέσεων και του ανθρώπινου ψυχισμού ολωσδιόλου πεπαλαιωμένες. Στην πραγματικότητα, τα «Queer αισθήματα» του τίτλου δεν αφορούν αποκλειστικά την queer ταυτότητα, αλλά αντιπροσωπεύουν την αναγκαία αποδοχή της ρευστότητας και της πολυσημίας και το ευρύ πνεύμα που μπορεί να τις αγκαλιάσει, κάτι απαραίτητο για μια πιο βαθιά κατανόηση του εαυτού και των ανθρώπων.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ