Όλες οι επαναστάσεις του κόσμου σε ένα βιβλίο

Όλες οι επαναστάσεις του κόσμου σε ένα βιβλίο Facebook Twitter
Το βιβλίο διατρέχει όλο το φάσμα των επαναστατικών κινήσεων. Δεν παραλείπει, επίσης, να αναφερθεί και στη δύναμη των προσώπων που ταυτίστηκαν με τις επαναστάσεις. Eugène Delacroix, Η Ελευθερία οδηγεί το Λαό (La liberté guidant le peuple).
0

Στην εργασία του Θέσεις για τη Φιλοσοφία της Ιστορίας ο Βάλτερ Μπένγιαμιν έγραφε ότι οι επαναστάσεις είναι μεν άλματα προς το μέλλον αλλά και άλματα της τίγρης στο παρελθόν πάντα».

Σε αυτήν τη φράση του Μπένγιαμιν και με αυτήν τη ματιά, που λοξοδρομεί προς την Ιστορία, οι συγγραφείς του βιβλίου Επαναστάσεις (κυκλοφορεί από εκδόσεις Διόπτρα σε μετάφραση Ιωάννη Καυκιά) προσπαθούν να καταγράψουν τα καίρια σημεία των παγκόσμιων εξεγέρσεων που κατέληξαν να χαρακτηρίζονται «επαναστάσεις», να ανιχνεύσουν τι είναι αυτό που τις οδήγησε τελικά στην αποτυχία αλλά και να μεταφέρουν ένα κλίμα και έναν ολόκληρο κύκλο πολιτιστικών αναφορών που συνδέονται με αυτές: πίνακες, σύμβολα, μυθιστορηματικές καταγραφές.

Δεδομένης της διαφορετικής επιστημονικής κατάρτισης των συγγραφέων, είναι σαφές ότι δεν υπάρχει μια ενιαία οπτική που θα καθιστούσε αυτομάτως το σύγγραμμα υποκειμενικό και μονοδιάστατο: ο Φελίξ Σαρτρέ είναι ειδικευμένος στην Πολιτιστική Ιστορία και διδάσκει στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο της Πετρούπολης, η Μο Σιριό είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Paris-Est Marne-la-Vallée με ειδίκευση στη Σύγχρονη Ιστορία της Βραζιλίας, η Ματίλντ Λαρέρ διδάσκει στο ίδιο πανεπιστήμιο, αλλά ο τομέας της αφορά την Ιστορία των Επαναστάσεων του 19ου αιώνα στη Γαλλία, όπως και ο Βινσέντ Λεμίρ, ο οποίος γνωρίζει καλά το Μεσανατολικό σε όλες τις εκφάνσεις του. Τέλος, στο βιβλίο συμβάλλει η ιστορικός Ευγενία Παλιεράκη, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Cergy-Pontoise με βασικό τομέα ενδιαφερόντων της την Πολιτική Ιστορία της Λατινικής Αμερικής.

Επομένως, παρότι γραμμένο απλά και μοιρασμένο σε ευσύνοπτα κεφάλαια, είναι σαφές ότι το πόνημα λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις μεγάλες επιστημονικές συζητήσεις γύρω από την παγκόσμια βιβλιογραφία και ενίοτε προσπαθεί να πάρει θέση, όπως και να συμβάλει σε μια άλλη ανάγνωση του πώς ορίζεται και τι καταλήγει κανείς να χαρακτηρίσει επανάσταση σήμερα – με αποκορύφωμα τις πρόσφατες αραβικές επαναστάσεις και τη νέα Άνοιξη του Λαού.

Οι συγγραφείς δεν θεωρούν διόλου τυχαίο ότι στις αρχές του 21ου αιώνα ο κόσμος ανατρέχει ξανά στον όρο «επανάσταση», και μάλιστα με τους σαφείς όρους της λαϊκής εξέγερσης, παρ' όλη την ποικιλομορφία που μπορεί να αποκτήσει ο όρος (μην ξεχνάμε τη δική μας επανάσταση του 1821).

Οι συγγραφείς δεν θεωρούν διόλου τυχαίο ότι στις αρχές του 21ου αιώνα ο κόσμος ανατρέχει ξανά στον όρο «επανάσταση», και μάλιστα με τους σαφείς όρους της λαϊκής εξέγερσης, παρ' όλη την ποικιλομορφία που μπορεί να αποκτήσει ο όρος (μην ξεχνάμε τη δική μας επανάσταση του 1821).

Ξεπερνώντας την αρτηριοσκλήρωση των θεωριών που ταυτίζουν τις επαναστάσεις με τον όρο «εξέγερση» ή «πραξικόπημα», το βιβλίο αποπειράται κάτι ρηξικέλευθο για τη σύγχρονη βιβλιογραφία: ξεκινάει την καταγραφή από τον 17ο αιώνα στην Αγγλία, την «πρώιμη», όπως χαρακτηρίζεται, επανάσταση, κάτι που μέχρι πρότινος αποκλειόταν από τους θεωρητικούς και ιστορικούς που ασχολούνταν με το θέμα. Θεωρώντας ότι οι εμφύλιες έριδες του 17ου αιώνα είχαν αριστοκρατικό ή θρησκευτικό χαρακτήρα –και, το κυριότερο, ότι δεν συνδέονταν με κάποιο κοινωνικό ή λαϊκό πρόταγμα–, δεν τις ενέτασσαν στον κύκλο των γεγονότων που άλλαξαν τον ρου της Ιστορίας.

Κυρίως όμως δεν πιστοποιούσαν, ούτε και στις διεκδικήσεις των λεγόμενων ισοπεδωτών (levellers) ή στους Άγγλους φιλοσόφους του Διαφωτισμού, καθολικά χαρακτηριστικά. Εν προκειμένω, οι συγγραφείς επιμένουν στην αγγλική σπίθα που προκάλεσε απανωτό κύμα εξεγέρσεων τουλάχιστον μέχρι τον 19ο αιώνα, οπότε, ως γνωστόν, αλλάζει και ο χαρακτήρας τους. Αυτός ο «άνεμος της ελευθερίας», όπως αποκαλείται στο βιβλίο, προφανώς άρχισε να φυσάει από τους τότε Άγγλους αποικιοκράτες, βάζοντας τον σπόρο γι' αυτό που έχει μείνει παγκοσμίως γνωστό ως η Αμερικανική Επανάσταση του 1776.


Για όλους όσοι είναι εξοικειωμένοι με τα βιβλία του Έρικ Χόμπσμπαουμ, ενός κατεξοχήν ειδικού μελετητή των επαναστάσεων σε εποχές που εκείνες δεν έμπαιναν στον μεγάλο κανόνα της ιστοριογραφίας, κάτι τέτοιο δεν συνάδει με τον ορισμό που είθισται να δίνεται στον όρο «επανάσταση». Αλλάζοντας, ωστόσο, τον ορισμό ή, τέλος πάντων, αναζητώντας τη γενεαλογική του ρίζα, οι συγγραφείς αναδεικνύουν τόσο τον ριζοσπαστικό χαρακτήρα των εξεγέρσεων όσο και τον φιλελεύθερο χαρακτήρα των αιτημάτων (δικαίωμα ψήφου, κατάργηση της δουλείας κ.λπ.) που συνδέονταν με αυτές.

  

Όπως τονίζουν, η αρχική έννοια της λέξης «επανάσταση» περιέγραφε την κίνηση των άστρων, καθώς σήμαινε περιφορά και ως εκ τούτου «επιστροφή του άστρου στο σημείο της εκκίνησής του», το οποίο συγκεκριμένα ταυτίζουν με την πρώτη εκείνη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων που ανάγκασε τον Ιάκωβο Β' σε φυγή και έφερε στην Αγγλία το 1688 τον Γουλιέλμο της Οράγγης.

Όλες οι επαναστάσεις του κόσμου σε ένα βιβλίο Facebook Twitter
Ο Έρικ Χόμπσμπαουμ.

Ασχέτως της κατάληξης και της συντηρητικής φύσης των προτεσταντικών θέσεων, τότε υπήρξε, σύμφωνα με τους συγγραφείς, μια πρώτη απόπειρα διεκδίκησης στοιχειωδών δικαιωμάτων από τον λαό, προσδίδοντας στις κινήσεις αυτές επαναστατικό χαρακτήρα. Ακολούθησαν, άλλωστε, κι άλλες περιώνυμες διακηρύξεις, όπως η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας της Αμερικής, που ήταν επίσης εμπνευσμένη από το γνωστό κείμενο του Τζον Λοκ.


Παρ' όλα αυτά, το βιβλίο διατρέχει όλο το φάσμα των επαναστατικών κινήσεων: τη φιλελεύθερη απαρχή των αγγλικών επαναστάσεων, τη σπουδαιότητα του αμερικανικού παραδείγματος –παρότι μιλούν εκτενώς για τον προβληματικό όρο «ατλαντική επανάσταση»–, τον ετερόκλητο χαρακτήρα των διαφορετικών σταδίων της Γαλλικής Επανάστασης, τη σπουδαιότητα της γαλλικής Κομμούνας και τη σύντομη, αλλά πολύ καίρια διάρκεια της Άνοιξης του 1848, με το παγκόσμιο ρεύμα των απανταχού εξεγέρσεων.

Δεν παραλείπει, επίσης, να αναφερθεί και στη δύναμη των προσώπων που ταυτίστηκαν με τις επαναστάσεις, όπως ο Μπολιβάρ στη Λατινική Αμερική ή ο Ζαπάτα στο Μεξικό. Καίριο ρόλο παίζουν και οι υπόλοιποι πρωταγωνιστές που παρελαύνουν από το βιβλίο: από την προσωπικότητα του ιδρυτή των Ουρουγουανών Τουπαμάρος Αμπράαμ Γκιγιέν μέχρι την ανατρεπτική πένα του Χοσέ Μαρτί στην Κούβα και από τις δημοκρατικές θεωρίες του Καστοριάδη, τον οποίο αναφέρουν ως μέντορα της εξέγερσης του Μάη του '68, έως την εμβληματική μορφή της αναρχικής δασκάλας Λουίζ Μισέλ που έπαιξε καθοριστικό ρόλο την περίοδο της Κομμούνας.

Όλες οι επαναστάσεις του κόσμου σε ένα βιβλίο Facebook Twitter
Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα ήταν ο ηγέτης της Μεξικανικής Επανάστασης του 1910.

Πάντως, από τα πιο όμορφα κεφάλαια του βιβλίου είναι αυτά της πολιτιστικής «παρέκβασης» από τα γεγονότα, όπως η συνολική καταγραφή των σημαιών και των συμβολισμών τους ή η ανάδειξη της καίριας επίδρασης των έργων τέχνης.

Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της περιγραφής του εμβληματικού πίνακα του Ντελακρουά: «Σε αντίθεση με τις αναπαραστάσεις της εποχής, οι μαχητές και τα θύματα είναι ζωγραφισμένα με τρόπο ρεαλιστικό, βρόμικοι, γεμάτοι λάσπη, σκόνη, ξεραμένο αίμα. Η Ελευθερία ξαφνιάζει ακόμη περισσότερο. Ο Ντελακρουά παίζει με τους κώδικες της κλασικής τέχνης για να δημιουργήσει ένα παράξενο κράμα Φρύνης, γυναίκας του όχλου και θεάς της Ελευθερίας», όπως σημειώνει ο Χάινριχ Χάινε.

Πράγματι, ενώ το φόρεμα, τα ξυπόλυτα πόδια, το γυμνό στήθος της Ελευθερίας, παραπέμπουν στις αρχαίες αλληγορίες, η μυϊκή της δύναμη, το ηλιοκαμένο δέρμα της και το αδιόρατο τρίχωμα της μασχάλης της αναπαριστούν σίγουρα μια γυναίκα του λαού, όπως αυτές που στέκονταν δίπλα στους μαχητές. Ο φρυγικός σκούφος αποτελεί κλείσιμο ματιού στη Γαλλική Επανάσταση και επιτρέπει να δούμε τον πίνακα ως έναν ύμνο σε όλες τις επαναστάσεις μάλλον και όχι απλώς στις μέρες του Ιούλη του 1830.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Αν η περίοδος του Βυζαντίου ήταν τόσο σκοτεινή, γιατί ανέδειξε έναν τόσο σημαντικό πολιτισμό;

Βιβλίο / Αν η περίοδος του Βυζαντίου ήταν τόσο σκοτεινή, γιατί ανέδειξε έναν τόσο σημαντικό πολιτισμό;

Στο βιβλίο του «Βυζάντιο, Ένας άγνωστος κόσμος» (εκδ. Μεταίχμιο) ο Τζόναθαν Χάρις αποκαλύπτει με τρόπο γλαφυρό τις αντιφάσεις του βυζαντινού πολιτισμού
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Ένας τζέντλεμαν στη Μόσχα»: Το μεγάλο ρωσικό μυθιστόρημα του 21ου αιώνα γράφτηκε από έναν Αμερικανό

Βιβλίο / «Ένας τζέντλεμαν στη Μόσχα»: Το μεγάλο ρωσικό μυθιστόρημα του 21ου αιώνα γράφτηκε από έναν Αμερικανό

Μέσα από την ιστορία ενός Ρώσου αριστοκράτη που καταδικάζεται σε εγκλεισμό στο ξενοδοχείο Μετροπόλ της Μόσχας το 1922, ο Βοστονέζος συγγραφέας Amor Towles παρουσιάζει την ρωσική και παγκόσμια ιστορία του περασμένου αιώνα με έναν τρόπο που δεν είχαμε φανταστεί
ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT