Αν η περίοδος του Βυζαντίου ήταν τόσο σκοτεινή, γιατί ανέδειξε έναν τόσο σημαντικό πολιτισμό;

Αν η περίοδος του Βυζαντίου ήταν τόσο σκοτεινή, γιατί ανέδειξε έναν τόσο σημαντικό πολιτισμό; Facebook Twitter
Μέριμνά του καθηγητή Τζόνοθαν Χάρις είναι να αφηγηθεί και όχι να αποκαταστήσει ή να καταδικάσει όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
2

Παρ' ότι γνωρίζει τη βαθιά σύγκρουση Ανατολής-Δύσης, ο καθηγητής Βυζαντινής Ιστορίας Τζόναθαν Χάρις προσπαθεί να αποφύγει τέτοιου είδους αδιέξοδα. Μέριμνά του είναι να αφηγηθεί και όχι να αποκαταστήσει ή να καταδικάσει όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Άλλωστε, το ερώτημα που θέτει είναι εύλογο: αν η περίοδος του Βυζαντίου ήταν τόσο σκοτεινή, σύμφωνα πάντα με την ερμηνεία του Γίβωνος, γιατί άντεξε τόσο; Και αν ανέδειξε έναν τόσο σημαντικό πολιτισμό, όπως πολλοί επιμένουν, γιατί στο τέλος εξαφανίστηκε ολοκληρωτικά;

Στο βιβλίο του Βυζάντιο, Ένας άγνωστος κόσμος (κυκλοφορεί στα ελληνικά σε μετάφραση Γιώργου Μπαρουξή) ο Χάρις αποκαλύπτει με τρόπο γλαφυρό και παραστατικό τις αντιφάσεις του βυζαντινού πολιτισμού, που μπορεί να ανέδειξε ένα παράδοξο θεοκρατικό καθεστώς, αλλά διέθετε μια πολυδιάστατη στρατηγική και πίστη σε μια δύναμη που ξεσήκωνε τα πλήθη.

Αν ο λαός δεν το στήριζε, όπως εύστοχα επισημαίνει ο Χάρις, το Βυζάντιο δεν θα υπήρχε για τόσους αιώνες και τα ίχνη του δεν θα αφανίζονταν με τέτοια μανία από τους επόμενους.

Μολονότι ο Χάρις βλέπει τον φανατισμό, τα λάθη και τα ατοπήματα, θεωρεί ότι ήταν οι εγγενείς αυτές αντιφάσεις που έκαναν τελικά την Αυτοκρατορία να αντέξει.

Είναι ανατριχιαστική η περιγραφή της ανεύρεσης των μπρούντζινων υπολειμμάτων του κατεστραμμένου έφιππου ανδριάντα του Ιουστινιανού Α' από τον Γάλλο περιηγητή και φυσιοδίφη Πιερ Ζιλ ο οποίος αναζήτησε μάταια τα ίχνη του παλιού βυζαντινού μεγαλείου στην κατακτημένη από τους Οθωμανούς Πόλη.

Αναλαμβάνοντας τον ρόλο του Ζιλ, ο πανεπιστημιακός Τζόναθαν Χάρις φέρνει εις πέρας την αποστολή του, που είναι να ξαναενώσει τα αντιφατικά κομμάτια του Βυζαντίου.

Και παρ' ότι ο τρόπος του μοιάζει πρωτόγνωρος, καθώς έχει περισσότερο τα χαρακτηριστικά ενός προικισμένου παραμυθά παρά ενός αυστηρού ιστορικού, διατηρεί τη ζωντάνια της προφορικότητας που θα σεβόταν κάθε φιλόδοξος σύγχρονος Ηρόδοτος.

 
Αντιλαμβάνεται, για παράδειγμα, τις αντιφάσεις του Ιουστινιανού, ο οποίος λειτούργησε ως ο κατεξοχήν φανατικός κυνηγός των παγανιστών και των αρχαίων ναών, αλλά κατάφερε να πάρει τη Ρώμη από τον Τωτίλα, να ανακτήσει τη βόρεια Αφρική, τη Σικελία και τη νότια Ιταλία, εμφυσώντας στον λαό του, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια της Αυτοκρατορίας του, υπέρμετρη αισιοδοξία.

Αυτό το πνεύμα ήταν διάχυτο στην Κωνσταντινούπολη, ακόμα και όταν χτυπήθηκε από τους άπειρους εχθρούς (Άραβες, Πέρσες, Βησιγότθοι), αλλά κατάφερε να αντέξει.

«Η επιβίωση της Κωνσταντινούπολης και της Αυτοκρατορίας δεν οφειλόταν μόνο στη γεωγραφική της θέση, τον καιρό και τα εντυπωσιακά πυροτεχνήματα» γράφει χαρακτηριστικά ο ιστορικός. «Την κρίσιμη στιγμή η εξουσία βρέθηκε στα χέρια ανθρώπων με αξιοσημείωτες ικανότητες».

Από αυτούς διακρίνει χαρακτηριστικά τον Λέοντα Β', ο οποίος ξεκίνησε ως στρατηγός, εκμεταλλευόμενος το δημοκρατικό προνόμιο που έδιναν οι αυτοκράτορες στους κοινούς θνητούς να ανελιχθούν με βάση τις ικανότητές τους, ενώ ειδική μνεία κάνει ακόμα και στις ικανότητες του Πατριάρχη Φώτιου.

Ιδιαίτερα σημαντική θεωρεί την περίοδο της κυριαρχίας του Κωνσταντίνου Ε', του δεύτερου αυτοκράτορα της δυναστείας των Ισαύρων ο οποίος ήταν παραδόξως εικονοκλάστης (άλλη μια αντίφαση της βυζαντινής εποχής).

Μολονότι ο Χάρις βλέπει τον φανατισμό, τα λάθη και τα ατοπήματα, θεωρεί ότι ήταν οι εγγενείς αυτές αντιφάσεις που έκαναν τελικά την Αυτοκρατορία να αντέξει.

Βάζοντας μάλιστα τον εαυτό του στον ρόλο των επισκεπτών και των περιηγητών που αναζήτησαν στην πόλη τα χνάρια της Αυτοκρατορίας, όπως ο Ντομπρίνια Γιαντρέικοβιτς που περιέγραψε την επίσκεψή του στην Κωνσταντινούπολη το 1200, δείχνει να μαγεύεται από τις εικόνες που βγαίνουν από τα βάθη του παρελθόντος:

«Κατέγραψε με κάθε λεπτομέρεια όλα τα ψηφιδωτά, τις εικόνες, τις αγιογραφίες και τα ιερά κειμήλια που είδε. Στην Αγία Σοφία τού έδειξαν τις πλάκες του νόμου που έφερε ο Μωυσής από το όρος Σινά, καθώς και μια ποσότητα μάννα που έπεφτε από τον ουρανό για να θρέψει τους Ισραηλίτες όσο περιπλανιούνταν στην έρημο. Πίστευε ειλικρινά ότι και τα δύο ήταν γνήσια. (...)».

Τελικά, όπως συμπερασματικά λέει ο Χάρις, «το Βυζάντιο κατέκτησε τον Βορρά όχι με τη δύναμη των όπλων αλλά με υπομονετική διπλωματία και με το θαύμα της εικαστικής και λογοτεχνικής χριστιανικής κουλτούρας του. Και αυτό ήταν ίσως το μεγαλύτερο επίτευγμά του».

Βιβλίο
2

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

σχόλια

2 σχόλια
Οι κατακτησεις δεν ειναι αποκλειστικοτητα πεφωτισμενων κρατων, βλεπε Τεκινς Χαν κλπ. Οτι η Ανατολικη Ρωμυλια, δηλαδη το Βυζαντιο, εκανε κατακτησεις ωφειλεται στη στρατιωτικη δυναμη του αλλα και στην αδυναμια των αλλων. Επισης: Ολοι οι πολιτισμοι, ακομα κι αυτοι που λειτουργησαν στο λεγομενο "μαυρο μεσαιωνα" εχουν πολλα θετικα για να δειξουν. Κανενα παραξενο ουτε εδω. Ουτε εχω διαβασει καπου οτι το Βυζαντιο ηταν μονο μαυρη περιοδος!