Ο μεταφρασμένος και πάντοτε ανυπέρβλητος Ουίλιαμ Σαίξπηρ

Ο μεταφρασμένος και πάντοτε ανυπέρβλητος Ουίλιαμ Σαίξπηρ Facebook Twitter
Ο Σαίξπηρ ανέκαθεν έδειχνε να γνωρίζει τι προσδοκούσε το κοινό από αυτόν, αλλά, την ίδια στιγμή, δεν δίσταζε να ασκήσει σφοδρή κριτική στις παραδεδομένες και δη προτεσταντικές αντιλήψεις.
0

Το φανταστικό ταξίδι του Σαίξπηρ στις άκρες του κόσμου, τη Βενετία, την Ελλάδα, την Έφεσο, χωρίς να έχει καν, όπως εικάζεται, φύγει ποτέ το νησί, ήταν αντίστοιχο με αυτό που έκανε στην άκρη των ψυχισμών: είδε με πρωτόφαντη διαύγεια τον σαλεμένο πρίγκιπα, τον ανυπεράσπιστο δούλο και τον πιο αλλότριο σακάτη. Έκανε έναν απατεώνα, όπως ο Φάλσταφ, να μοιάζει συμπαθητικός και μια ερωτευμένη, όπως η Οφηλία, που ενέπνευσε ζωγράφους, σκληρή υπολογίστρια. Τα κέντησε και τα έφερε, σαν μεγαλοφυής δημιουργός, όλα, μα όλα, στα δικά του μέτρα.

Ευφυώς ο μεταφραστής και μελετητής του Διονύσης Καψάλης, υιοθετώντας τον χαρακτηρισμό του Κόλεριτζ, τον αποκάλεσε «άνδρα μυριόνουν», καθώς είναι εκείνος που αναπαράστησε με τρόπο μοναδικό σχεδόν όλους τους πλέον ετερόκλητους χαρακτήρες και είδε το απροσμέτρητο βάθος της ανθρώπινης ψυχής.

Ίσως αυτός να είναι ο λόγος που μας αφορά ακόμα τόσο: χωρίς να καταλήξει ποτέ σε κάποια φιλοσοφική στάση ή δίδαγμα, ο Σαίξπηρ ανέγνωσε σε βάθος την ανθρώπινη φύση, αποκαλύπτοντας τον κορεσμό της εξουσίας και τον φαρισαϊσμό της κοινωνικής σύμβασης, κυρίως όμως την υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου απέναντι στα μεγάλα διλήμματα.

Ο Βικτόρ Ουγκό πίστευε ότι η δημιουργική δύναμη του Σαίξπηρ, ειδικά όσον αφορά τους δευτερεύοντες χαρακτήρες, είναι ικανή να παρασύρει τα πάντα και να ξεπεράσει ακόμα και τα μεγάλα θεολογικά κείμενα και κάθε είδους μεταφυσικές αναζητήσεις.

Με τον τρόπο αυτό μας βοήθησε να μετατοπίσουμε το βλέμμα από έξω προς τα μέσα ή το αντίθετο, ανατρέχοντας, σε κορυφαία έργα όπως ο Άμλετ, απλώς στις αντιδράσεις του ήρωα: «Ό,τι συμβαίνει σε όλους μας σιωπηρά ‒γιατί είναι αδύνατο ν' ακούσουμε τον εαυτό μας ν' αλλάζει‒ ο σαιξπηρικός μονόλογος το κάνει ακουστό: μας καλεί να αφουγκραστούμε τη σιωπή» επισημαίνει ο Διονύσης Καψάλης στα Προλεγόμενα της βραβευμένης με το κρατικό βραβείο μετάφρασης του για τον Άμλετ.


Και τα τρία εμβληματικά έργα του Σαίξπηρ σε μετάφραση Διονύση Καψάλη (Ρωμαίος και Ιουλιέττα, Άμλετ, Η κωμωδία των παρεξηγήσεων), που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Gutenberg, έχουν ανέβει σε αθηναϊκές σκηνές, με άλλα λόγια εξυπηρέτησαν τις ανάγκες κάποιας παράστασης.

Το Ρωμαίος και Ιουλιέττα παρουσιάστηκε στο θέατρο Κάππα το 1995, ο Άμλετ σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση το 2015, ενώ η Κωμωδία των Παρεξηγήσεων παίζεται ακόμα στο Θέατρο Βασιλάκου σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου.

Η επισήμανση είναι απαραίτητη, δεδομένου ότι ο μεταφραστής ακολουθεί τα κελεύσματα του πολύτροπου και πολύφερνου σαιξπηρικού λόγου ως κατεξοχήν γραπτού κειμένου ‒είναι σπάνιες, άλλωστε, οι φορές που τα έργα έχουν ανέβει ολόκληρα‒, γνωρίζοντας καλά, ωστόσο ότι αυτά γράφονταν πρωτίστως για να παιχτούν.

Η θεατρικότητα ως προϋπόθεση διαπερνά κάθε πτυχή του σαιξπηρικού έργου, στήνοντας ένα ατελεύτητο παιχνίδι διαρκούς μασκαρέματος με αμέτρητα εσωτερικά ανέκδοτα και ανατροπές, καταλήγοντας στο μνημειώδες «όλος ο κόσμος μια σκηνή».

Αν αυτό δεν ληφθεί σοβαρά υπόψη, τότε κινδυνεύει να χαθεί κάτι από τη ρωμαλέα ζωντάνια της προφορικότητας με τον πλούτο των νεολογισμών και την αρμονική συνύπαρξη ελισαβετιανών τρόπων και των ρητορικών σχημάτων που πολλές φορές φτάνει στην ταύτιση λόγου και δράσης, καθώς η στιχουργία συνιστά αναπόσπαστο κομμάτι της σκηνοθετικής λειτουργίας.

Ειδικά στην Κωμωδία των Παρεξηγήσεων με τη διαρκή εναλλαγή των εκφραστικών σχημάτων, αφού από τη σκηνή περνούν ετερόκλητοι χαρακτήρες, με πρώτους απ' όλους τους ίδιους τους διδύμους, προβάλλονται ανάλογες μεταφραστικές απαιτήσεις.

Ο Καψάλης, γνωρίζοντας, εν προκειμένω, σε βάθος την πετραρχική επιρροή των Σονέτων αλλά και τη θεατρική σύμβαση που υπηρετεί ως αμετανόητος θεατρίνος ο ίδιος ο Σαίξπηρ μέχρι κεραίας, παρεκτρέπεται εκεί όπου πρέπει και επανέρχεται όταν ο τόνος γίνεται πιο δραματικός.

Με τον τρόπο αυτό απαντά και στους διαπρύσιους κατήγορους του ιδιοφυούς ποιητή, όπως οι Σάμιουελ και Μπεν Τζόνσον, οι οποίοι επέμεναν ότι η ακαδημαϊκή παιδεία του Σαίξπηρ δεν μπορούσε να δικαιολογήσει τέτοιου είδους επιρροές και εμβριθή γνώση των έργων του Οράτιου ή του Πλαύτου.

Πέραν τούτου, ο Καψάλης, ως μεταφραστής, τολμά να δώσει λύσεις σε μια σειρά από χρόνια μεταφραστικά προβλήματα, ακολουθώντας, καθώς φαίνεται, σε αρκετές περιπτώσεις την εμβληματική έκδοση της Arden και ξεπερνώντας τα φιλολογικά διλήμματα ανάμεσα στην εγκυρότητα του πρώτου και δεύτερου Κουάρτο και του Φόλιο (οι διαφορετικές εκδόσεις του Σαίξπηρ).

Χαρακτηριστικό είναι το πρόβλημα της απόδοσης της αμφιθυμίας στον Άμλετ, που συνήθως ταυτίζεται με την αμφισημία στον λόγο.

Παράδειγμα αποτελεί ο περίφημος μονόλογος στην τέταρτη σκηνή της τέταρτης πράξης που έχει παρερμηνευθεί κατά κόρον στις ελληνικές αποδόσεις, οι οποίες αδυνατούν να καταλάβουν την αμφισημία ή την υποφαινόμενη διπλή άρνηση, όπως επισημαίνει η έκδοση της Arden.

Η απόδοση του Καψάλη δίνει, ωστόσο, τη λύση: «Μεγαλοσύνη σίγουρα δεν είναι/ να πολεμάς μονάχα όταν έχεις/ έναν μεγάλο λόγο. Αλλά να βρίσκεις/ μεγάλο λόγο για να πολεμήσεις/ και σ' ένα τίποτα, και σ' έναν ίσκιο, όταν το τίμημα είναι η τιμή σου».

Με αντίστοιχα παιγνιώδη τρόπο ο μεταφραστής αφήνει να φανούν οι ερωτικές υποδηλώσεις που κρύβονται σε μια σειρά από σημεία στον Άμλετ, στην Κωμωδία των Παρεξηγήσεων και, κυρίως, στα Σονέτα.

Έχει κανείς την αίσθηση ότι αντίστοιχα παίγνια που χαρακτηρίζουν την ποίηση αντι-σαιξπηρικών ποιητών, όπως ο Έλιοτ, με στίχους σαν τον «Do I dare to eat a peach?» από το «Τραγούδι του Προύφροκ», είναι σχεδόν παρμένα από σαιξπηρικούς στίχους, παρότι ο ίδιος επέμενε να δίνει τα εύσημα στον Δάντη αντί στον Βρετανό.

Τις λεπτές αυτές αποχρώσεις εντοπίζει ο Καψάλης, αποφεύγοντας τις λαϊκότροπες εξάρσεις περασμένων σαιξπηρικών μεταφράσεων, όπου τα όρια μεταξύ γραφικότητας και προφορικότητας ήταν, αν μη τι άλλο, στενά.

Και μια βασική επισήμανση: η ανίχνευση από τον Καψάλη της περίσσειας χάρης που έχουν συγκεκριμένες, «πολυσύχναστες» στα σαιξπηρικά κείμενα λέξεις, όπως η «σταγόνα», φωτίζει την ανάγκη του Άγγλου ποιητή να αποκαλύψει από μια μικρή σταλαματιά το εύρος και τον πλούτο της θάλασσας ή του ωκεανού αλλά και να δείξει, μέσα από τη χρήση του «τρελούτσικος» ή του «τρελού» τις διακυμάνσεις της ψυχικής διάθεσης και το μέγεθος της εγγύτητας ή της απόστασης από την καθεστηκυία τάξη.

Σε κάθε περίπτωση, ο Σαίξπηρ ανέκαθεν έδειχνε να γνωρίζει τι προσδοκούσε το κοινό από αυτόν, αλλά, την ίδια στιγμή, δεν δίσταζε να ασκήσει σφοδρή κριτική στις παραδεδομένες και δη προτεσταντικές αντιλήψεις. Δεν είναι τυχαίο ότι οι λέξεις «τίμιος» ή «τιμιότητα» επαναπροσδιορίζονται και οριοθετούνται εκ νέου στον Σαίξπηρ διαρκώς και με κάθε τρόπο.

Ωστόσο, γνωρίζοντας ότι η ελευθερία της έκφρασης δεν ήταν κάτι τόσο εύκολο στην Αγγλία της εποχής, βρίσκει τον τρόπο ‒και εδώ έγκειται η μεγαλοφυΐα του‒ να εκφράσει την άποψή του χωρίς να λογοκριθεί και αυτό είναι κάτι που ο Καψάλης τονίζει ιδιαιτέρως στα εισαγωγικά του κείμενα, παραπέμποντας στον Γκρίνμπλατ.

Όπως και να 'χει, ο μεταφραστής και ποιητής Καψάλης ‒η διπλή ιδιότητα δεν είναι τυχαία‒ εισέρχεται με παρρησία στον σαιξπηρικό κόσμο και αφήνεται ανενδοίαστα στη δίνη των πολλαπλών νοημάτων με τη βαθιά επιθυμία να ταλανιστεί, να στροβιλιστεί και να αντικρίσει την άκρη της αβύσσου, κοιτώντας μέσα και πέρα από τα ανθρώπινα.

Να νιώσει, με άλλα λόγια, ανάλογη ζάλη με εκείνη που παρέσυρε τον Βικτόρ Ουγκό, ο οποίος πίστευε ότι η δημιουργική δύναμη του Σαίξπηρ, ειδικά όσον αφορά τους δευτερεύοντες χαρακτήρες, είναι ικανή να παρασύρει τα πάντα και να ξεπεράσει ακόμα και τα μεγάλα θεολογικά κείμενα και κάθε είδους μεταφυσικές αναζητήσεις.

Γιατί αυτό που ορίζει κάθε αρχή του σαιξπηρικού λόγου, αν υπάρχει, είναι ο σεβασμός στην απροσμέτρητη και μοναδική ελευθερία αλλά και η πρόθεσή του, ανάμεσα σε μάγισσες, γελωτοποιούς, θύελλες και φασματικές παρουσίες, να αναδειχθεί η ανάγκη για ζωή και η αποθέωσή της.

«Η γη και ο ουρανός, Οράτιε, βρίθει από πράματα που δεν μπορεί ούτε να ονειρευτεί η φιλοσοφία μας» θυμίζει ο αλλόκοτος πρίγκιπας της Δανίας, γνωρίζοντας ίσως πως όσα υπάρχουν μπορεί και τα ανιχνεύει η μαγική και γοητευτική του γλώσσα. Και ας τον παρεξήγησε τόσο ο Βίτγκενσταϊν. Τα υπόλοιπα είναι σιωπή.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT
Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Ηχητικά Άρθρα / Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Το όνομά της έχει συνδεθεί με την εικόνα μιας αδίστακτης, σεξουαλικά ακόρεστης και επικίνδυνης γυναίκας. Ένα νέο βιβλίο, όμως, έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη στερεοτυπική αφήγηση και να φωτίσει μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Δυο γυναίκες συγγραφείς αποκαλύπτουν τα κρυφά μυστικά της γραφής

Βιβλίο / Όλες οι γυναίκες του κόσμου στο νέο βιβλίο της Αμάντας Μιχαλοπούλου

Στο «Μακρύ ταξίδι της μιας μέσα στην άλλη», η μητρότητα γίνεται ο συνδετικός κρίκος που ενώνει όλες τις μητέρες και όλες τις κόρες με τις γυναίκες της Ιστορίας που θαυμάσαμε, αλλά και τις ανώνυμες «Παναγίες» που κράτησαν στους ώμους τους τα βάρη της ανθρωπότητας.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Βιβλίο / «Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Στο νέο του βιβλίο, «Lost Things Found», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Hyper Hypo, ο εικαστικός φωτογράφος Αντώνης Θεοδωρίδης εξερευνά τον μαγικό κόσμο της υπαίθριας αγοράς του Ελαιώνα.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Ντιντιέ Εριμπόν: «Καιρός για ένα κίνημα των ηλικιωμένων!»

Ντιντιέ Εριμπόν / Ντιντιέ Εριμπόν: «Να πάψουμε να βλέπουμε τους ηλικιωμένους ως κοινωνικούς παρίες»

Από τους σημαντικότερους και πιο επιδραστικούς σύγχρονους Γάλλους στοχαστές, ο Ντιντιέ Εριμπόν συνδύασε στα βιβλία του τα δύσκολα βιώματα της νεότητάς του με μια εμπεριστατωμένη, αλλά και εικονοκλαστική, κοινωνικοπολιτική «ακτινογραφία» της γαλλικής κοινωνίας. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κεχαγιάς

Βιβλίο / «Το να εκδίδεις βιβλία στην Ελλάδα είναι σαν να παίζεις στο καζίνο»

Η Γεννήτρια είναι ένας νέος εκδοτικός οίκος αφιερωμένος στη σύγχρονη λογοτεχνία. Ο εκδότης της, συγγραφέας και μεταφραστής, Παναγιώτης Κεχαγιάς, μιλά για τις δυσκολίες και τις χαρές του εγχειρήματος, για το πώς σκοπεύει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας ιδιαίτερα ανταγωνιστικής αγοράς, καθώς και για τους πρώτους τίτλους που ετοιμάζεται να εκδώσει.
M. HULOT
Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Οι Αθηναίοι / Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Η εκτέλεση του Μπελογιάννη τον έκανε αριστερό. Η αυτοκτονία του Νίκου Πουλαντζά, μπροστά στα μάτια του, τον καθόρισε. Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, αφηγείται το προσωπικό του ταξίδι και την πνευματική περιπέτεια μιας ολόκληρης εποχής, από τη διανόηση του Παρισιού μέχρι τους δρόμους της πολιτικής και τις αίθουσες των πανεπιστημίων.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Βιβλίο / Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Δεν υπάρχει μελέτη για τον ελληνικό εθνικισμό που να μην έχει αναφορές στο έργο της. Η επανακυκλοφορία του βιβλίου της «Το “Πρότυπο Βασίλειο” και η Μεγάλη Ιδέα» από τις εκδόσεις Νήσος συνιστά αναμφίβολα εκδοτικό γεγονός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός» ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Νίκος Μπακουνάκης / Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός»

Ο πρόεδρος του ΕΛΙΒΙΠ, στην πρώτη του συνέντευξη, μιλά στη LIFO για τους στόχους και τις δράσεις του ιδρύματος και για το προσωπικό του όραμα για το βιβλίο. Ποιος ο ρόλος των μεταφράσεων στην πολιτιστική διπλωματία και πώς θα αυξηθεί η φιλαναγνωσία; 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζόναθαν Κόου

I was there / Τζόναθαν Κόου: «Το να είσαι κυνικός δείχνει τεμπελιά στη σκέψη»

Ο διάσημος Βρετανός συγγραφέας βρέθηκε στην Αθήνα και μίλησε για τη συγγραφή ως «πολυτέλεια για λίγους», την εκλογή Τραμπ ως «έκφραση απόγνωσης» και τη «woke» κουλτούρα ως πράξη ενσυναίσθησης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ