«ΟI ΗΡΩΕΣ ΠΡΟΧΩΡΟΥΝ ΣΤΑ ΣΚΟΤΕΙΝΑ» έγραφε ο Σεφέρης για όλους αυτούς τους ανυπολόγιστης τόλμης ανθρώπους που σχεδόν αθόρυβα γράφουν με τίμημα τη ζωή τους τη μικρή και τη μεγάλη Ιστορία. Ένας από αυτούς ήταν και ο Βίτολντ Πιλέτσκι, μέλος της Πολωνικής Αντίστασης, ο οποίος, αφού κατάφερε να διεισδύσει στην κόλαση του Άουσβιτς ως κατάσκοπος, επιβίωσε τρεις φορές σχεδόν από θαύμα και τελικά καταδικάστηκε σε μια παρωδία δίκης σε θάνατο από τους Σοβιετικούς ως προδότης.
Την απίστευτη ιστορία του μας αφηγείται με παραστατικότητα και αφηγηματική μαεστρία ο συγγραφέας Τζακ Φέργουεδερ στον πολυσυζητημένο Εθελοντή, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Gutenberg σε μετάφραση Θεοδώρας Δαρβίρη, και περιγράφει ανάγλυφα όχι μόνο όλα όσα έζησε ο Πολωνός αξιωματικός στο στρατόπεδο αλλά και την καθημερινότητα και την τραγική αλήθεια της άρνησης των αντιπάλων να αποδεχτούν όσα συνέβαιναν.
O Πολωνός ζητούσε τον βομβαρδισμό του Άουσβιτς αφού θα ήταν καλύτερο να ισοπεδωθεί αυτό το πεδίο θανάτου από το να αφήνει τόσους αιχμαλώτους να οδηγούνται με αργό και μεθοδικό τρόπο καθημερινά στον θάνατο!
Ο Πιλέτσκι, με τρομερή αυταπάρνηση και αφού είχε βγει ζωντανός από διάφορες μάχες στις παρυφές της Βαρσοβίας, κατάφερε να παρεισφρήσει εθελοντικά, επιδιώκοντας τη σύλληψή του, στο Άουσβιτς. Ήταν, μάλιστα, ο πρώτος που έστειλε κωδικοποιημένες αναφορές στις διάφορες κυβερνήσεις, ειδικά της Βρετανίας, για την αδιανόητη θηριωδία που συνέβαινε στο εσωτερικό του στρατοπέδου, όπου ο ίδιος οργάνωνε με τρόπο μεθοδικό ένα πλάνο αντίστασης και πιθανής εξέγερσης.
Το δύσκολο δεν ήταν μόνο να μπορέσει να οργανώσει μια συνωμοσία υπό τόσο ασφυχτικούς και υπό την απειλή του θανάτου ελέγχους αλλά και να βρει αιχμαλώτους που να μην έχουν μετατραπεί οι ίδιοι σε κτήνη, όπως οι δυνάστες τους, ή να μην έχουν μεταβληθεί σε Muselmann ‒ για τους οποίους έχει κάνει αναλυτική αναφορά στα δικά του βιβλία και κείμενα ο Αγκάμπεν. Πρόκειται για τη σταδιακή μετατροπή του ανθρώπου σε ανδρείκελο, σε ένα ζώο που σκέφτεται μηχανικά, φλερτάροντας διαρκώς με την τρέλα.
Ο Βίτολντ Πιλέτσκι παρατηρούσε κι εκείνος σοκαρισμένος καθημερινά «τη ζωή να στάζει και να χάνεται», με τους ολόγυμνους αιχμαλώτους να οδηγούνται σε βασανιστήρια κάτω από τη βροχή, να ξυλοκοπούνται μέχρι θανάτου και να χλευάζονται καθώς ψυχορραγούσαν, να ξεδοντιάζονται και να αφήνονται να τους κατασπαράξουν οι σκύλοι, να δένονται πίσω από άλογα και να σέρνονται μέχρι να γίνουν ένα με το χώμα, να υποχρεούνται σε χορούς με τα ξυλοπάπουτσά τους και να σωριάζονται νεκροί υπό τους ήχους γερμανικών τραγουδιών.
Ο συγγραφέας, χρησιμοποιώντας τις μαρτυρίες του Πιλέτσκι, κάνει λόγο για χορωδίες και ποδοσφαιρικούς αγώνες στο Άουσβιτς που έδιναν την ψευδαίσθηση μιας καθημερινότητας, ενώ ουσιαστικά λειτουργούσαν ως ειρωνικά προοίμια θανάτου.
Όλα αυτά τα είχε περιγράψει ο ίδιος ο Πιλέτσκι από πολύ νωρίς στους Βρετανούς μέσα από επιστολή που θα έφτανε τα Χριστούγεννα του 1940 στο πολωνικό αρχηγείο του ξενοδοχείου Rubens στο Λονδίνου και η οποία θα μεταβιβαζόταν στον ίδιο τον Τσόρτσιλ: σε αυτήν, λίγο πολύ, ο Πολωνός ζητούσε τον βομβαρδισμό του Άουσβιτς αφού θα ήταν καλύτερο να ισοπεδωθεί αυτό το πεδίο θανάτου από το να αφήνει τόσους αιχμαλώτους να οδηγούνται με αργό και μεθοδικό τρόπο καθημερινά στον θάνατο! Τα βομβαρδιστικά, τελικά, απογειώθηκαν και παραλίγο να φτάσουν μέχρι το Άουσβιτς, αλλά οι Βρετανοί αρνούνταν να δημοσιοποιήσουν τη φρίκη των στρατοπέδων.
Ο Πιλέτσκι, βέβαια, ήταν σίγουρος πως η εντεινόμενη φρίκη του στρατοπέδου θα τους έκανε κάποια στιγμή να αντιδράσουν και ήταν σε διαρκή επαφή μαζί τους: είχε καταφέρει, μάλιστα, να εξασφαλίσει και την αναμετάδοση των νέων μέσα από ένα κλεμμένο ραδιόφωνο που έπιανε τα νέα του BBC ‒ από τα οποία, όπως έλεγε, έπαιρνε δύναμη και κουράγιο. Από κει, φέρ' ειπείν, πληροφορήθηκε ότι οι Γερμανοί συγκρούστηκαν με τους Βρετανούς στην Κρήτη αλλά και ότι οι Σοβιετικοί έχαναν διαρκώς τις μάχες ‒ και ως εκ τούτου άρχισαν να καταφθάνουν στο στρατόπεδο πολυάριθμοι αιχμάλωτοι. Στη συνέχεια θα εκτελούνταν με Zyklon B δίπλα στους θαλάμους αερίων, οι οποίοι είχαν γεμίσει ήδη ασφυχτικά με τις σορούς των αθώων Εβραίων.
Όλες αυτές τις περιγραφές τις κατέγραφε ο Πιλέτσκι στα κωδικοποιημένα του μηνύματα προς τους Άγγλους, αλλά και πάλι θεωρήθηκαν υπερβολικές και χαρακτηρίστηκαν ως «μεμονωμένο γεγονός!».
Τελικά, κατάφερε να οργανώσει μια εντυπωσιακή απόδραση το 1943, πυροβολήθηκε, επιβίωσε για μία ακόμα φορά και έλαβε μέρος και στην εξέγερση του 1944 στη Βαρσοβία, που κόστισε τη ζωή σε περισσότερους από 100.000 Πολωνούς. Φυλακίστηκε στη Γερμανία, απελευθερώθηκε από τους Αμερικανούς και μετά από ένα πέρασμα στην Ιταλία επέστρεψε στη Βαρσοβία, την οποία στο μεταξύ είχαν καταλάβει οι Σοβιετικοί.
Η αντίστασή του, όμως, στο κομμουνιστικό καθεστώς του Στάλιν τον οδήγησε σε μια στημένη δίκη και στην οριστική του καταδίκη. Η υπόθεση του Βίτολντ Πιλέτσκι ήταν γνωστή στην Πολωνία, αλλά έπρεπε να μεσολαβήσουν πολλά χρόνια ώστε να αποκαλυφθούν τα αδημοσίευτα απομνημονεύματά του από τον Άνταμ Σιίρα, μελετητή του Μουσείου Άουσβιτς-Μπιρκερνάου, και να μετατραπούν σε αυτό το συγκλονιστικό μυθιστόρημα για την πιο μελανή σελίδα της σύγχρονης Ιστορίας.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
