Κωστή Παλαμά
Σημειώματα στο Περιθώριο. Ο Ποιητής μιλά για τη ζωή και την τέχνη
Eπιμέλεια, εισαγωγή, σημειώσεις: Μάρα Ψάλτη, Πατάκης
«Η θρησκεία. Κάπως γνωρίστηκα μ’ αυτή, μα ποτέ δεν την αισθάνθηκα. Κάποτε, σε διαφορετικούς καιρούς της ζωής μου, κι αράδ’-αράδα, θέλησα να παίξω ρόλο χριστιανού, βουδιστή, πολύθεου. Μα πάντ’ από διαβάσματα κι εντυπώσεις καλαισθητικές, υποθέτω. Οι εκκλησίες με συγκινούν· μα πάντα τη φαντασία μου πιο πολύ και τα αισθητήρια· όχι την καρδιά μου. Το λιβάνι με λαγγεύει· το ίδιο και σα μυρίζομαι το τριαντάφυλλο. Στην εκκλησία παιδί, θυμόμουνα τις αγάπες μου κι έμεν’ από τη θύμησή τους εκστατικός. Ίσαμε προχτές ένιωθα την ανάγκη να πηγαίνω στην εκκλησία τη ρούσικη. Ένας Ευαγγελιστής τοιχοζωγράφιστος, ένας άγγελος ελαφροπερπατώντας τάχ’ ανάμεσ’ από τα κονίσματα του Ιερού, ο χορός, το ρυθμικό συγύρισμα του ναού με τους αρμονικούς του χρωματισμούς, με τραβούσαν.
Ο ρομαντισμός –αν και ο Παλαμάς εντάσσεται αλλού– έστησε ένα μνημείο στην απούσα, διαφεύγουσα αγάπη, σε μια αγάπη που την ορίζει το απραγματοποίητο παρά το πραγματωμένο.
Με γαργάλιζαν και μου γίνονταν όνειρα τα γονατίσματα κάποιων, ωραίων πάντα μπροστά στα μάτια μου, γυναικών, κορμιών λυγίσματα, λαιμών αποκαλυπτικά ξεγυμνώματα. Παλικάρι, σαν πρωτοήρθα στην Αθήνα, εκεί πρωτοάραξα. Κόντεψε μια φορά στα νιάτα μου ν’ αγαπήσω με μιαν αγάπη παράξενη μίαν εικόνα της Καπνικαρέας, την Αγία Ευφημία. Δυνατά διαβάζω, απαγγέλλω κομμάτια από την Παλαιά Γραφή κι από τροπάρια της βυζαντινής ποίησης· μ’ ευφραίνουν τα στρογγυλά τα λόγια τους όμοια με τους στίχους του Ουγκώ και του Βαλαωρίτη. Τη θρησκευτική συγκίνηση την απόλαυσα μονάχα σε κάποιες μου κοριτσιών αγάπες, που ποτέ δεν κατόρθωσα να τα πλησιάσω. Μήπως και του Θεού το σημαντικό το γνώρισμα δεν είναι τάχα το απλησίαστο; Και μόνο η τέχνη μου φανερώθηκε σα θρησκεία· κι από την τέχνη, πρώτ’ απ’ όλα, το ποίημα.
Ο Παλαμάς μιλάει εδώ για λογαριασμό πολλών μοντέρνων. Η «θρησκεία» του είναι η αισθητική συγκίνηση, οι ατμόσφαιρες, κάποιοι Ύμνοι, βλέμματα. Αποδεικνύεται όμως τολμηρός –και σκανδαλώδης ίσως για ορισμένα αυτιά– όταν οι αισθήσεις του υποδέχονται «τα κορίτσια», τα προσιτά μα κυρίως τα απροσπέλαστα. Ο ρομαντισμός –αν και ο Παλαμάς εντάσσεται αλλού– έστησε ένα μνημείο στην απούσα, διαφεύγουσα αγάπη, σε μια αγάπη που την ορίζει το απραγματοποίητο παρά το πραγματωμένο. Ο Παλαμάς είναι κι αυτός ένας από τους ιερείς αυτής της θρησκείας της ανεκπλήρωτης προσέγγισης. Μόνο που σε αυτόν, μιας άλλης εποχής και ιδιοσυγκρασίας άνθρωπο, ο απών Θεός κατεβαίνει τις σκάλες από τον ουρανό μέχρι την πιο γήινη επιθυμία. Στο τέλος, πάντως, μαζεύεται και πάει από τα κορίτσια στο ποίημα σαν έσχατη θεότητα. Ο «αισθησιασμός» του λογοτέχνη έχει πάντα τα όριά του.
Σταντάλ
Το κόκκινο και το μαύρο
Mετάφραση: Σωτήρης Παρασχάς, Κώστας Σπαθαράκης, Αντίποδες
Από το κεφάλαιο 14, Οι σκέψεις μιας κοπέλας
[η Ματίλντ]. Απεχθανόταν την έλλειψη χαρακτήρα, αυτή ήταν η μόνη κριτική της εις βάρος των ωραίων νεαρών που την περιτριγύριζαν. Όσο περισσότερο κορόιδευαν όσους απόκλιναν από τη μόδα ή την ακολουθούν αδέξια νομίζοντας ότι την ακολουθούν, τόσο έπεφταν στην εκτίμησή της.
Ήταν θαρραλέοι, και τίποτα άλλο. Ωστόσο και πάλι, σκεφτόταν, πώς έδειχναν το θάρρος τους; Στις μονομαχίες. Μα η μονομαχία δεν είναι πια παρά μια τελετουργία. Τα πάντα είναι γνωστά από πριν, ακόμα κι όσα πρέπει να πει όποιος πληγώνεται θανάσιμα. Πεσμένος στο χορτάρι, και με το χέρι στην καρδιά, πρέπει να συγχωρήσετε μεγαλόψυχα τον αντίπαλό σας και να πείτε δυο λόγια για μια ωραία γυναίκα που είναι συχνά φανταστική ή που πηγαίνει στο χορό τη μέρα του θανάτου σας από φόβο μην κινήσει υποψίες.
Αψηφά κανείς τον κίνδυνο όταν είναι επικεφαλής μιας αστραφτερής ίλης ιππικού, αλλά τι κάνει μπροστά σ’ έναν κίνδυνο μοναχικό, πρωτόγνωρο, απροσδόκητο, πραγματικά άσχημο;
Αλίμονο! Σκεφτόταν η Ματίλντ, μόνο στην Αυλή του Ερρίκου του Γ´ υπήρχαν άντρες με χαρακτήρα εξίσου ευγενικό με την καταγωγή τους! Αχ, αν ο Ζυλιέν είχε πολεμήσει στο Ζαρνάκ ή στο Μονκοντούρ, δεν θα είχα πια αμφιβολίες! Σ’ εκείνες τις εποχές σθένους και δύναμης οι Γάλλοι δεν ήταν ανδρείκελα. Η μέρα της μάχης ήταν ίσως η μέρα που είχαν τις λιγότερες αμφιβολίες.
Τη ζωή τους δεν τύλιγε, όπως τις αιγυπτιακές μούμιες, ένας μανδύας πάντα κοινός για όλους, πάντα ο ίδιος. Ναι, πρόσθετε, τότε χρειαζόταν περισσότερη γενναιότητα το να φεύγει κανείς στις έντεκα το βράδυ από το μέγαρο ντε Σουασόν, όπου έμενε η Αικατερίνη των Μεδίκων, από να τρέχει στην Αλγερία σήμερα. Η ζωή ενός άντρα ήταν μια σειρά από κινδύνους. Σήμερα, ο πολιτισμός έχει εξαφανίσει τον κίνδυνο, δεν υπάρχει πια τίποτα απροσδόκητο. Αν εμφανιστεί μια επικίνδυνη ιδέα, οι σαρκασμοί μας δεν φτάνουν για να την ξορκίσουμε· αν συμβεί κάτι επικίνδυνο, καμιά πράξη δειλίας δεν είναι υπερβολική μπροστά στο φόβο μας. Όποια τρέλα κι αν μας σπρώξει να κάνουμε ο φόβος, συγχωρείται. Εκφυλισμένος και πληκτικός αιώνας!
Ο αιώνας των αστών ως πληκτικός, η πορεία προς τη «μαλθακότητα», τα προσυμφωνημένα και στημένα τελετουργικά στη θέση του αληθινού αγώνα, η επίκληση μιας ηθικής των ευγενών απέναντι στη συμβατική, προσποιητή ηθική των μοντέρνων. Η Ματίλντ, η ηρωίδα και ερωμένη του πρωταγωνιστή Ιουλιανού/Ζυλιέν Σορέλ, προαναγγέλλει εδώ πολλά από τα θέματα της ανελέητης κριτικής που θα ασκήσει ο Νίτσε στον αιώνα του. Καθόλου τυχαίο δεν είναι λοιπόν που ο επίσης ιταλομανής Νίτσε θα θεωρεί τον Σταντάλ «μεγάλο ψυχολόγο», κάποιον επίσης που έγραψε ευδιάθετα μέσα στην ίδια τη μελαγχολία του καιρού όπου θα επικρατούσε σταδιακά, όπως σημειώνει ο φιλόσοφος, μια ηθική Άγγλου μπακάλη.
Robert Penn Warren
Ένας τόπος για να επιστρέφεις
Mετάφραση: Αθηνά Δημητριάδου, Πόλις
… Είχαμε φτάσει στο απόσπασμα από το Κάντο VI του Καθαρτηρίου, όπου ο Δάντης και ο οδηγός του, ο Βιργίλιος, βλέπουν στο μονοπάτι μπροστά τους την αρχοντική φιγούρα του ποιητή Σορντέλο, και η λεόντεια μορφή διακόπτει την πρώτη λέξη του Βιργιλίου φωνάζοντας στον συμπατριώτη του από τη Μάντοβα, τον οποίον αναγνωρίζει, ότι είναι ο Σορντέλο, από την ίδια terra.
«Διαβάστε το άλλη μια φορά» της πρότεινα «να βγει καλύτερος ο ρυθμός».
Υπάκουσε, κλείνοντας με την κραυγή του Σορντέλο:
O Mantova, io son Sordlello
Dela tua terra!
Σήκωσε το κεφάλι της. Επανέλαβε στοχαστικά τη λέξη «terra».
«Δεν μεταφράζεται με κανέναν τρόπο», είπε.
Της είπα ότι κι εγώ εκτιμώ πως είναι αμετάφραστη.
«Όχι χώρα», είπε. «Ούτε γη, ούτε έδαφος, ούτε τόπος ή γενέτειρα ή και πατρώα γη. Όχι, δεν είναι patria».
«Όχι μα το Θεό», είπα. «Δεν είναι patria». Για να συνεχίσω «Εκτός κι αν τα εννοείτε όλα μαζί, όσα αναφέρατε. Όλα αυτά που σας έκαναν αυτό που είστε και που πρέπει να τα βιώσετε εσείς, επειδή είστε εσείς».
«Μα δεν υπάρχει τέτοια λέξη», είπε.
«Οπωσδήποτε δεν υπάρχει στα αγγλικά», είπα.
Εκείνη πάντως, όπως θα έπρεπε να είχα ήδη αντιληφθεί, είχε βυθιστεί στις σκέψεις της. Όμως είχα βυθιστεί κι εγώ στις δικές μου και το επόμενο λεπτό άκουσα, με κάποια έκπληξη, τη φωνή μου να λέει, «Τότε που ήμουνα με τους παρτιζάνους», Κι εκεί σώπασα.
«Τι;» έσπευσε να ρωτήσει.
«Μπα, τίποτα» απάντησα.
«Τι;» επανέλαβε στον ίδιο τόνο.
«Απλώς, κουβέντιαζα πολύ με τους άντρες», της είπα. «Και με τους αξιωματικούς, εν προκειμένω. Για να έχω μια εικόνα τι γίνεται. Είχαμε κάμποσους χωρικούς στην ομάδα και μια μέρα καθόμουνα με ένα μαραγκιασμένο γεροντάκι –Γκουλιελμίνο τον λέγανε– σ’ έναν βράχο κι όλο και σκαλίζαμε το ένα και το άλλο. Σε μια στιγμή με διέκοψε, “La politica” είπε σε κάποιο σχόλιό μου κι έφτυσε κι η φτυσιά του ήταν ρευστή, κοφτή, ξαφνική, καταπώς φτύνει ο Ιταλός χωριάτης, κάνοντας ακόμα και τον χωριάτη της Συνομοσπονδίας με τη μία τιράντα, που κάθεται στα σκαλιά του “Γενικόν Εμπόριον” πάνω στο σταυροδρόμι, να φαίνεται ερασιτέχνης και ατζαμής».
«Ξέρω», μου είπε γελώντας.
«Η πολιτική», είπε ο Γκουλιελμίνο, με απερίγραπτη απέχθεια. Μετά: «La mia politica» και στο σημείο αυτό έσκυψε και έξυσε μια χούφτα χώμα μαζί με χαλίκια κι άνοιξε το χέρι του για να μου το δείξει. Και ολοκλήρωσε την πρόταση: «e la mia terra!»
«Ήμουνα πολύ βλάκας και είχα καταπιεί μέχρι σκασμού τη σκατοκατήχηση ή αλλιώς αμερικανική αισθηματολογία, και σκέφτηκα ότι μάλλον εννοούσε την Ιταλία. Ξέρετε, όλες αυτές τις ανοησίες περί la patria, περί πατριωτισμού, οπότε του είπα, εν μέρει ως ερώτηση, “Η Ιταλία;”. Με κοίταξε σαν να ήμουνα τρελός με τη βούλα. Κούνησε μελαγχολικά το κεφάλι του, σαν να έλεγε πως δεν υπάρχει σωτηρία για την περίπτωσή μου, και είπε πολύ σοβαρά: “No, la mia terra”. Έσφιξε στην παλάμη το χαλίκι, το χώμα του, την terra του, το ό,τι δικό του κι αν ήταν αυτό, και ανέμισε τη γροθιά του μπροστά στα μάτια μου, για να μου δείξει τι του ανήκει – ή σε ποιον ανήκει ο ίδιος, την ταυτότητά του ή όπως αλλιώς λέγεται. “La mia” πρόσθεσε».
Έκανα παύση, πάσχιζα να θυμηθώ. «Ήταν από μια περιοχή κοντά στη Σιένα, που είναι σαν έρημος, και τέτοιο διαβολότοπο από πού κι ως πού να τονε πεις “la mia terra”».
«Παρ’ όλα αυτά» με διέκοψε η κυρία Τζόουνς-Τάλμποτ «θα έλεγα ότι μάλλον δεν έχει σημασία τι λογής terra είναι, αρκεί που είναι la mia».
«Σωστά» είπα γελώντας. «Αν είσαι, δηλαδή, τέτοιος τύπος».
Στο μυθιστόρημα του Penn-Warren υπάρχουν πολλές σύνθετες σκηνές που σχεδιάζουν τη ζωή (ή τις ζωές) του καθηγητή Κλασικής και Μεσαιωνικής Φιλολογίας με το παράξενο όνομα Τζεντ Τιούκσμπουρι. Ανάμεσα στα άλλα, ο Τζεντ προσφέρει κάτι σαν ιδιωτικά μαθήματα με θέμα τον Δάντη σε μια μεσήλικη κυρία, την κυρία Τζόουνς-Τάλμποτ. Έχοντας πολεμήσει στον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο με μια ομάδα Ιταλών ανταρτών, ο καθηγητής δοκιμάζει να απαντήσει στο ερώτημα τι είναι mia terra (ο τόπος μου, αν και το απόσπασμα διαψεύδει όλες τις δυνατές μεταφράσεις). Ποια είναι η ταυτότητα κάποιου σε αναφορά με κάτι δικό του, με κάτι που δεν είναι γενικό, υπερβατικό, απόμακρο αλλά το πλέον οικείο; Μέσα από τους στίχους του Δάντη, η συζήτηση του καθηγητή και της ιδιαίτερης μαθήτριάς του ανατρέχει στη βοήθεια του «Γκουλιελμίνο», ενός Ιταλού χωρικού από μια πετρώδη περιοχή της Σιένα. Ο απών παρτιζάνος γνώριζε τι ήταν η terra και ότι πρόκειται πάντα για κάτι πέραν του ωραίου ή του άσχημου, του ευχάριστου ή του δυσάρεστου στο μάτι του επισκέπτη. Ίσως αυτός είναι ο τόπος για να επιστρέφουμε, ο τόπος που μόνο εκεί θα μπορούσαμε να αγγίξουμε το χαλίκι έχοντας, ξάφνου, τη βεβαιότητα πως αυτό είναι, πως εκεί λογοδοτούν οι άλλες, εξόριστες ζωές μας.
Δύο ποιητικές φωνές
Από τη δίγλωσση (ελληνο-ιταλική) έκδοση ποιημάτων του Νίκου Λάζαρη, La tensione e costante - H ένταση είναι διαρκής, Samuele, Collana Callisto
Σαν χόρτο τρυφερό
Κράτα με στη μνήμη σου
σαν ένα χόρτο τρυφερό
που άκαιρα φύτρωσε
μες στα χαλάσματα
κι έχασε κει το πρόσωπό του,
καθώς δάσος αφρισμένο
μετά από δυνατή βροχή,
όπως πέτρα δύσκολη
Που δεν μπόρεσες,
κράτα με
όπως την άσπρη γραμμή
που αφήνει πίσω του
το πλοίο σαν φεύγει
(από τη συλλογή «Ο βυθός της γκαζόζας»)
Παραλία Μαραθώνος
Ζέστη Ιουνίου, εικόνες χωρίς συνοχή
θάλασσα που δεν καθρεφτίζεται
ακόμη εντός, φώτα
που δεν ανάβουν
παρά μόνον όταν αγγίζουν
το ανέκκλητο όριο της μνήμης.
Είμαστε εδώ, Κυριακή,
στην παραλία που πολέμησε ο Κυναίγειρος,
χιλιάδες σώματα υπερυψωμένα λίγο
πάνω απ’ την άμμο,
άνθρωποι αιωρούμενοι,
από έναν ανεξήγητο, αρχέγονο
πόνο φουσκωμένοι,
όπως αυτό το θαλάσσιο αερόστατο
που ανεβαίνει ψηλά θεαματικά
και με τη βοήθεια του ανέμου
χάνεται εκεί που το μάτι
σβήνει τον ορίζοντα
Γυναίκα σε στάση λεωφορείου
Τι περιμένεις γυναίκα άγνωστη
κάτω από το τσίγκινο υπόστεγο;
Το λεωφορείο δεν θα ’ρθει.
Ο Έρωτας δεν θα ’ρθει.
Εκείνος δεν θα ’ρθει.
Μέσα από τις ρυτίδες σου
μπορώ να διακρίνω τη ζωή
που χάνεται
–αυτή την ασπρόμαυρη τηλεόραση
με έναν μόνο σταθμό
τις συχνές διακοπές, τα παράσιτα.
Στενά δωμάτια, πολλά παιδιά
υγρασία στα κόκαλα και στην καρδιά
δύσκολα χρόνια
δύσκολα χρόνια
δύσκολα χρόνια.
Δεν είσαι εσύ η γυναίκα
που θαύμασα τις προάλλες στο ELLE,
δεν είδα στην τελευταία ταινία
του Αντωνιόνι ή του Τρυφώ
δεν άκουσα να σε υμνούν
μεγάλους ποιητές και ζωγράφους.
Περνάς κάθε μέρα ανάμεσά μας
ανώνυμη, σχεδόν αόρατη
περιμένοντας πάντα κάτι
που δεν θα ’ρθει ποτέ,
γράφοντας κατά διαστήματα
κραυγές απογνώσεως
με το έμμηνο αίμα σου στον αέρα,
με φόντο τον, εξαίσια γαλάζιο,
αττικό ουρανό.
(από τη συλλογή «Τα δέντρα τρέχουν βιαστικά»)
Μαριάνθη Μπαλαμπάνη
Είκοσι χρόνια πεθαμένη την είδα στη θέση
που ήταν το πηγάδι τον παλιού σπιτιού.
«Πρέπει ν’ ασπρίσω έρχεται Πάσχα» μου είπε.
Κοίταζα πάνω απ’ τον ώμο της στο αντικρινό
οικόπεδο, εκεί που το πρωί χαλούσαν
τον κόσμο τα παιδιά: ένα παλιό στρώμα,
σακούλες πλαστικές, μια σπασμένη λεκάνη,
κουτιά κόκα-κόλα, σκουπίδια.
Εδώ ήταν το σπίτι της κυρά Ευθυμίας,
εδώ ζούσε με την αδελφή της τη Μαρίνα
τη γεροντοκόρη, εδώ ερχόταν κάθε μέρα
η Μαριάνθη Μπαλαμπάνη, το χρόνο –μια ζωή–
ξεγελώντας με τεχνάσματα, τα πράγματα
τρυφερά αιχμαλωτίζοντας στα γαλανά της
μάτια, σα να ’θελε να μη τ’ αποχωριστεί ποτέ.
Όταν η νύχτα έπεφτε έβλεπα
και τις τρεις τριγύρω απ’ το μαγκάλι
–μοίρες καλές– να ζωντανεύουν ίσκιους
απ’ το παρελθόν και να μιλούν για τόπους
μιας Πατρίδας που δε γνώρισα: Σερίκιοϊ
Σεβδίκιοϊ, Σμύρνη, Μαινεμένη.
Μαριάνθη Μπαλαμπάνη, κυρά Ευθύμια, Μαρίνα
ελάτε στο μικρό σπίτι να συνεχίσετε
την κουβέντα που αφήσατε στη μέση
κι ανάψτε πάλι το μαγκάλι σας τώρα
που το χιόνι έχει σκεπάσει τις ψυχές
και κανένα ρούχο, κανένα, φως, καμιά φωτιά
δε φαίνεται ικανή να μας ζεστάνει.
Από τη συλλογή ποιημάτων της Μαρίας Κούρση, Εξόδιος αέρας, Εκδοτική Αθηνών
Τα λυπηρά
Οι δυο τρύπες στα μάγουλά μου
Γέμισαν φεγγάρια
Επίμονα βρέχει μέσα στο
μυαλό μου σαν να
Χρεώνομαι θανάτους
Δεν είχα και πολλές ευκαιρίες
για να ζήσω
Έπρεπε να μεγαλώσω τις λέξεις
να τις φροντίζω να μην κακοπέσουν
Και ο χρόνος έφυγε
Τώρα με περιποιούνται αυτές
Και με σιγοπνίγουν
Περιφερόταν στο ίδιο ποτάμι
Σπασμένα άλλοτε πράγματα
φλούδες κομμένες χοντρά
ολόκληρα θα εξαπατούσαν
Βυσσινί δοχείο νυχτός
χερούλι παράθυρου το πήρε
σε σχήμα χαμόγελου
Ήτανε όμορφος με μάτια ασυνόρευτα
Δεν τον κολάκευε το ποίημα
Στο μοτέλ το ταβάνι ήταν παλιό
Ψηλό
Στα παράθυρα χτυπούσε ο Νοέμβριος
με την αλαζονική του μύτη
Ήταν έτοιμος
Να μεγαλώσει
Οι ζωγραφιές στους τοίχους
του μεγάλου δωματίου
Δεν αγαπά τις ζωγραφιές
Ξεθωριάζουν
Και δεν ζητούν να φύγουν
Όλες οι λέξεις είναι ποιήματα
Το ξαναλέω
Αυτό δεν είναι ποίημα
Είναι ο ήχος της θάλασσας
Όταν ρουφάει ένα κάτασπρο
καράβι
Ένα δέντρο μου υποσχέθηκε
Ένα δέντρο μου υποσχέθηκε
θα με πάρει από εδώ
Θα ξεχρεώσει τα χρόνια μου
μέχρι την τελευταία στιγμή
Ένα δέντρο μια μέρα
θα με πάρει από εδώ
Θα έχει παντού
ήλιους φαναράκια
να μην φοβάμαι
Ακριβή μου μέρα
ας αργείς
Άλτζερνον Μπλάκγουντ
Οι ιτιές
Mετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, Δώμα
[…] Έμεινα ν’ ατενίζω την έρημο των άγριων νερών· κοιτούσα τις ιτιές που ψιθύριζαν· άκουγα τον άνεμο να δέρνει τον τόπο, ακούραστος, ασταμάτητος· οι αισθήσεις μου, όλες μαζί κι η καθεμία ξεχωριστά, γεννούσαν μέσα μου μια παράξενη δυσφορία. Αλλά ιδίως οι ιτιές…Οι ιτιές δεν έπαυαν στιγμή να μιλάνε μεταξύ τους, να φλυαρούν, να γελάνε λιγάκι, να ουρλιάζουν στριγκά, πότε-πότε ν’ αναστενάζουν – αλλά ό,τι κι αν ήταν αυτό που τόσο τις απασχολούσε, το βέβαιο ήταν ότι ανήκε στη μυστική ζωή της μεγάλης κοιλάδας που κατοικούσαν. Ήταν κάτι ολότελα ξένο στον κόσμο που γνώριζα, ξένο ακόμα και για τα άγρια μα καλόγνωμα στοιχεία της φύσης. Φανταζόμουν πλάσματα από κάποια άλλη διάσταση της ζωής, στρατιές ολόκληρες, όντα που ίσως ακολούθησαν διαφορετικό δρόμο εξέλιξης συνολικά, να συζητάνε ένα μυστικό που μόνο εκείνα το γνώριζαν. Έβλεπα να σαλεύουν αδιάκοπα, να κουνούν τα μεγάλα φουντωτά κεφάλια τους, να στρίβουν τα μυριάδες φύλλα τους πέρα-δώθε, ακόμα κι όταν δεν φυσούσε αέρας. Κουνιούνταν από μόνα τους, κατά βούληση, σαν να ’ταν ζωντανά, και άγγιζαν, με κάποια ανεξιχνίαστη μέθοδο, τη δική μου οξεία αίσθηση του φρικώδους.
Έστεκαν μέσα στο φεγγαρόφωτο σαν πελώρια στρατιά που περικύκλωνε τη σκηνή μας, κραδαίνοντας απειλητικά τα αμέτρητα ασημένια τους ακόντια, σε πλήρη ετοιμότητα για επίθεση.
Ο Άλτζερνον Μπλάκγουντ, γόνος αριστοκρατικής οικογένειας του Κεντ, μπορεί να μετατρέπει μια συστάδα από ιτιές σε μια πλήρως απόκοσμη οντότητα. Σαν προέκταση της φαντασίας των Γερμανών και Άγγλων ρομαντικών, αυτή η λογοτεχνία μοιάζει να στηρίζεται κυρίως στις εικόνες μιας φύσης ζωντανής, μιας φυτικής ύπαρξης που διαθέτει τη δική της νοημοσύνη και μπορεί πλέον να εναντιωθεί στις προθέσεις του ανθρώπου. Αντιστρέφοντας την πραγματικότητα (ο Μπλάκγουντ γεννήθηκε το 1869 και έζησε επομένως στο απόγειο της βιομηχανικής, καπιταλιστικής και αποικιακής επέκτασης της Μεγάλης Βρετανίας), το κείμενο βλέπει τη φύση να μεταβάλλεται σε εχθρό των ανθρώπων. «Οι ιτιές ήταν εναντίον μας», λέει λίγο παρακάτω ο αφηγητής που μαζί με τον σύντροφό του έχουν κατασκηνώσει σε μια νησίδα του Δούναβη και εμφανίζονται να είναι η πρώτη ανθρώπινη παρουσία εκεί.
Στη δυτική φαντασία για την απόκοσμη και τρομακτική φύση, το ειδύλλιο μετατρέπεται σε εφιάλτη, η ανέμελη εκδρομή σε βουτιά στο ανοίκειο, η παρουσία των πραγμάτων σε αινιγματική παρακολούθηση. Μόνο που αυτός που μας παρακολουθεί είναι ο συνήθως «παθητικός διάκοσμος» των ανθρώπινων σχεδίων. Δέντρα, ζώα, πλάσματα της άγριας ζωής. Αναδύονται έτσι ως προσωπικότητες διεκδικώντας την ησυχία τους με το καλό ή με το άγριο.
