Η μελαγχολία της Δύσης κι ένα φως που φέγγει στην Ανατολή

Η μελαγχολία της Δύσης κι ένα φως που φέγγει στην Ανατολή Facebook Twitter
0

Το τελευταίο διάστημα, διάβασα δύο βιβλία φαινομενικά εντελώς ετερόκλητα. Μπήκα σε ένα μονοπάτι σκέψης, το οποίο -όπως συμβαίνει πάντα- με οδήγησε σε ένα τρίτο βιβλίο, και το οποίο με έπεισε πως, αν και διαφορετικού επιπέδου, στόχου, κοινού και θεματολογίας, τα δύο βιβλία συγκλίνουν, συνθέτοντας ίσως μία απάντηση προς ένα αγωνιώδες ανθρώπινο ερώτημα.

Το πρώτο υπογράφεται από έναν παγκοσμίου διαμετρήματος διανοούμενο, τον George Steiner. Με σημείο αφετηρίας ένα απόσπασμα από βιβλίο του Γερμανού φιλοσόφου Σέλινγκ, ο Steiner μάς παρασύρει σε μια εντυπωσιακή άσκηση πνεύματος και ύφους, καταδεικνύοντας ευρεία φιλοσοφική παιδεία, εξαιρετικό συγγραφικό ταλέντο και βαθιά γνώση του κόσμου. Το θέμα; Η μελαγχολία της σκέψης, η αναπόδραστη Weltschmerz, η spleen du monde που ξεπηδάει από το γερμανικό ρομαντισμό για να οριοθετήσει το (κατά Steiner) υπαρξιακό βεληνεκές του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου. Δεν θα παραθέσω τους δέκα (πιθανούς) λόγους. Όπως και γενικότερα ο στοχασμός του Steiner, μου φαίνονται εξόχως πειστικοί.

Το δεύτερο αποτελεί προϊόν τηλεοπτικής εκπομπής με θέμα το «μυστικό». Το «μυστικό» είναι μια γνώση που προβάλλεται ως αρχαία και κρυφή. Έρχεται στα χέρια μας μέσα από συνεντεύξεις που έχει επιμεληθεί μια (κάποια) Rhonda Byrne. Συνεντεύξεις άλλοτε σοβαρών επιστημόνων, άλλοτε -αξιοπερίεργων ομολογουμένως- new age gurus, που μπαλανσάρουν ανάμεσα σε επιχειρηματικούς συμβούλους και πνευματικούς καθοδηγητές. Το Μυστικό αφορά στη δύναμη της σκέψης, και δη της θετικής σκέψης, που κινεί τον άνθρωπο ο οποίος θα πιστέψει στις επιθυμίες του.

Κάτι έχει αρχίσει να φθείρει μέσα μου το σαγηνευτικό σκεπτικό του Steiner, γνήσιου απογόνου τεράστιου διαμετρήματος διανοητών της Δύσης: η ακλόνητη αίσθηση πως δεν αντέχω άλλη μελαγχολία μέσω σκέψης, δεν επαρκώ γι' αυτήν με όρους βιολογικούς... Ίσως έχει δίκιο ο Σέλινγκ πως η προσωπικότητα, η ύπαρξη (του Δυτικού ανθρώπου) στηρίζεται σε ένα σκοτεινό θεμέλιο. Μήπως όμως η σκοτεινιά ήταν (είναι) επιλογή μας, κι ίσως όχι αναπόδραστη;

Κάτι με δυσκολεύει να αποδεχτώ τη σαγηνευτική απλότητα του Μυστικού. Οι συγγραφείς του με πείθουν όσον αφορά την αναγκαιότητα της θετικής σκέψης, όχι όμως για τα μέσα και τους σκοπούς τους. Ο ισχυρισμός, π.χ., πως όλες οι ιστορικές προσωπικότητες γνώριζαν το «μυστικό» (κατονομάζονται ο Αϊνστάιν, ο Νεύτωνας, ο Ουγκώ κ.ά.) μένει μετέωρος, το ίδιο κι η υπόσχεση πως γίνεσαι κοινωνός του διαβάζοντας το βιβλίο.

Έχουμε και λέμε: από τη μία πλευρά η ευρωπαϊκή μελαγχολία, προκύπτουσα από τη διανοητική λειτουργία, από την άλλη πλευρά ένα πανάρχαιο «μυστικό», η θετική σκέψη που πηγάζει από βαθιές επιθυμίες... Από τη μία ένα βιβλίο απαραίτητο για κάθε διανοούμενο, από την άλλη ένα βιβλίο με στόχευση λαϊκού μπεστ σέλερ. Πού/πώς συνδέονται; Ίσως στην ιστορική αναγκαιότητα η Δύση να συναντήσει ξανά -άφοβα- την Ανατολή, αναγκαιότητα που ίσως αποδεικνύεται και από την πρωτοφανή επιτυχία του Χαρούκι Μουρακάμι. Μετά την κατά ΣπένγκλερΠαρακμή της Δύσης, ίσως είναι καιρός να αναλογιστούμε ξανά, θετικά, τηνΆνοδο της Δύσης όπως ιστορείται στην εντυπωσιακή ομώνυμη μελέτη τουWilliam H. McNeill. Μελέτη που θεωρήθηκε, συν τοις άλλοις, απάντηση στο μνημειώδες έργο του Σπένγκλερ.

Συμπέρασμα; Έχω πολύ δρόμο (διάβασμα και βίωμα) ακόμη. Ενδεικτικά: πρόκειται για ένα βιβλίο-κοινωνική και ανθρωπολογική γραμματική των πολιτισμών, από τη Μεσοποταμία, την Κίνα, τον ελληνισμό μέχρι τη Δύση, όπου, ανάμεσα στις γραμμές, ίσως αποκαλύπτεται το «μυστικό»: Κατά πόσον ο δυτικός πολιτισμός ενσωμάτωσε γόνιμα την κληρονομιά της Ανατολής, φωτίζοντας άφοβα τα σκοτεινά θεμέλια της ύπαρξης;

GEORGE STEINER
ΔΕΚΑ (ΠΙΘΑΝΟΙ) ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ
Μετάφραση: Σεραφείμ Βελέντζας
Εκδόσεις Scripta

RHONDA BYRNE
ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ
Μετάφραση: Έφη Τσιρώνη
Εκδόσεις Λιβάνη

WILLIAM H. MC NEILL
Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ, ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ
Πρόλογος, επιστημονική επιμέλεια: Μανούσος Μαραγκουδάκης
Μετάφραση: Κ. Ραμπαβλίλα
Εκδόσεις Παρασκήνιο

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής και της επιτυχίας της»

Βιβλίο / Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής της»

Από τη Βαβυλώνα ως την Αθήνα, ο διάσημος ιστορικός και συγγραφέας βλέπει τις πόλεις ως ζωντανούς οργανισμούς, όπου η ιστορία γράφεται από τους ανθρώπους και όχι από τα κτίρια – με δημόσιες διεκδικήσεις και αντιστάσεις στο gentrification.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
10 βιβλία που διαπνέονται από 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Βιβλίο / 10 βιβλία για 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Δεν είναι λίγα τα βιβλία που ξεδίπλωσαν και ενίοτε αποθέωσαν κρυφές ή φανερές μεριές της Ελλάδας και κατέληξαν να γίνουν συνώνυμα συγκεκριμένων τόπων. Από τις ονειρικές, σχεδόν ψυχεδελικές Σπέτσες στον Μάγο του Φόουλς μέχρι τη Μάνη του Φέρμορ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ / Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

Ο Αυτοκράτορας της Χαράς είναι ένα λογοτεχνικό επίτευγμα. Ένα μεγάλο μυθιστόρημα με ιστορίες απλών ανθρώπων που τις σχέσεις τους ορίζουν η καλοσύνη και η αλληλεγγύη. Με αφορμή την κυκλοφορία του, ένας από τους πιο ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς του μιλάει για τη λογοτεχνία, τους ήρωές του, την queer ταυτότητα και την κατάσταση όπως διαμορφώνεται στην Αμερική του Τραμπ σε μια συνέντευξη-ποταμό.
M. HULOT
Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ