Επιστολή προς Αλέξανδρο

Επιστολή προς Αλέξανδρο Facebook Twitter
0

Επιστολή προς Αλέξανδρο Facebook Twitter
Οι ιστορικοί ειδήμονες που εργάζονται κατά σχολές, πανεπιστήμια και ερευνητικές παραδόσεις δεν είναι απλώς ακόρεστοι ερευνητές που κατέχουν τα αρχαία κείμενα, αφιερώνουν τη ζωή τους σε ταξίδια στο παρελθόν και φέρνουν το πίσω μπρος, αλλά και άτομα που σχετικοποιούν το παρόν και ό,τι ήθελε προκύψει. Οι βιογραφίες μεγάλων ανδρών, οι ιστορίες χωρών, θρησκειών, εκστρατειών, πολέμων και κατακτήσεων δεν αφορούν μόνο τη διαχείριση του εξωτισμού αλλά και το καθήκον να κατέχει κανείς το υπόβαθρο ακόμη και της πιο απλής φράσης. Κατά συνέπεια, διαβάζοντας ο αναγνώστης τον τίτλο αυτού του βιβλίου (Ανοιχτή επιστολή στον Μέγα Αλέξανδρο...), ευνόητο είναι να νιώσει το σύμπτωμα μιας προφανούς κόπωσης. Πόσες βιογραφίες και ιστορικές πραγματείες θα πρέπει να έχει διαβάσει κανείς για να νιώσει ότι το θέμα εξαντλήθηκε;

Ο Μπριάν, καθηγητής στο Κολέζ ντε Φρανς (κατέχει την έδρα «Ιστορία και πολιτισμός του αχαιμενεδικού κόσμου και της Αυτοκρατορίας του Αλεξάνδρου»), έχει σφοδρή κλίση προς το πλασματικό. Ούτε γράμμα στον Μέγα Αλέξανδρο μπορεί να στείλει, ουτε οικειότητα με τον περίλαμπρο στρατηλάτη μπορεί να έχει, ουτε άνεση αισθάνεται πασχίζοντας να συνομιλήσει με έναν άνδρα νεκρό δύο χιλετηρίδες και βάλε, παραταύτα το βιβλίο διαβάζεται με ένα αισθημα ευγνωμοσύνης χάρη στο μπριανικό στυλ. Ο Γάλλος ιστορικός θα απευθύνεται στον Αλέξανδρο σαν να τον ξέρει από πρώτο χέρι, θα τον κρίνει με την ελευθεριότητα της μέγιστης ιστορικής απόστασης, η οποία ξέρει πια πολύ περισσότερα από εκείνα που γνώριζαν οι σύγχρονοί του.

Γράφει ο Μπριάν: «Τη δεκαετή εξόρμηση εσύ τη συνέλαβες κι εσύ την έφερες σε πέρας. Δεν ήσουν, όμως, μόνος: ο πατέρας σου σε είχε μυήσει στην πολιτική και στον πόλεμο, ο Αριστοτέλης στην ιστορία και στον κόσμο, δεκάδες σύμβουλοι σε περιέβαλλαν, χιλιάδες στρατιώτες πολέμησαν και σκοτώθηκαν υπό τις διαταγές σου, δεκάδες πόλεις άνοιξαν ή έκλεισαν τις πύλες τους μπροστά σου, πληθυσμοί, γλώσσες, πολιτισμοί ανήκουστης ποικιλίας ενσωματώθηκαν στην αυτοκρατορία σου, όπως είχαν ενσωματωθεί και σε ‘κείνην του Δαρείου. Ο ίδιος ο Μέγας Βασιλεύς με τους άνδρες του εισέφεραν στη δική τους ιστορία, που δεν συγχωνεύτηκε όμως απόλυτα ούτε με τη δική σου, ούτε με της Μακεδονίας. Με λίγα λόγια, αν αυτή η περιπέτειά σου ήταν προσωπική, η ιστορία σου είναι συλλογική και δεν μπορεί να περιοριστεί στη Μακεδονία και την Ελλάδα».

Επιστολή προς Αλέξανδρο Facebook Twitter
Το βασικό αφηγηματικό τρικ του αφηγητή (που γνωρίζει τα πάντα) θα έχει διπλή όραση: η μια αφορά τα προσωπικά κατορθώματα του στρατηλάτη, η άλλη -η πιο επίπονη- τα ασιατικά ήθη. Μια από τις βασικές απορίες είναι αυτή: έφερες την Ασία στην Ευρώπη παρά την Ελλάδα στην Ασία; Ο βασικός μύθος του Αλέξανδρου αφορούσε τον Αχιλλέα και τον φθόνο για τη μέγιστη τύχη του, να βρεθεί δηλαδή ένας Ομηρός για να τον αθανατίσει. Αντίθετα, ο Μπριάν προτιμά ν’ αναφέρει τους βηματιστές, τους χωρομέτρες δηλαδή (Βαίτωνα, Διόγνητο, Φιλωνίδη, Αμύντα κ.λπ.) που καταμέτρησαν την αυτοκρατορία του κι έγραψαν βιβλία: Σταθμοί της εξερεύνησης του Αλέξανδρου.

Ευνόητο είναι ο ιστορικός να ενδιαφέρεται να μάθει τι είχε ο στρατηλάτης στον νου του όταν προετοίμαζε τον στρατό του και αποβιβαζόταν στην Τροία. Άραγε υπέταξε την Ελλάδα ακολουθώντας την ιδέα του Ισοκράτη για την απελευθέρωση των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας; Το βέβαιο είναι ότι λύνοντας τον γόρδιο δεσμό ανήγγειλε την κυριαρχία του σε όλο τον γνωστό κόσμο. Έκοψε νομίσματα όπου ο Βάαλ της Ταρσού αντικαταστάθηκε από τον Δία καθισμένο στον θρόνο του και στην άλλη πλευρά παρίστατο ο Ηρακλής. Εξάλλου, το πάθος του Αλέξανδρου για τον άκρατο οίνο παρουσίαζε το θέαμα ενός μεθύστακα που ήθελε να οικοδομήσει μιαν αυτοκρατορία! Επίσης, η πυρπόληση της Περσέπολης ήταν ένα από τα μεγάλα λάθη του. Ένας άνδρας που γνώριζε την Ακρόπολη των Αθηνών πώς ήταν δυνατόν να μη σεβαστεί το μεγαλείο αυτού του μνημειώδους συνόλου; Ο Μπριάν, αυθεντία στην εποχή των Αχαιμενιδών, θα κατηγορήσει τον Αλέξανδρο ότι δεν συνέχισε την Περσική Αυτοκρατορία ούτε γνώριζε ποιο θα ηταν το ανατολικό τέρμα της εκστρατείας του.

Επιστολή προς Αλέξανδρο Facebook Twitter

Αντιμέτωπος με τους Μακεδόνες οι οποίοι ήθελαν να επιστρέψουν στις οικογένειές τους, θα πει ότι «μόνο από τους στρατιώτες του νικήθηκε».

Ιδού ένα από τα χαριτωμένα συμπεράσματα του Μπριάν: «Διεξήγαγες έναν παράνομο κατακτητικό πόλεμο, ενάντια στα συμφέροντα των λαών και, μακροπρόθεσμα, ακόμη κι ενάντια στα συμφέροντα του ελληνικού πολιτισμού. Τι άλλο ήταν η εκστρατεία σου από μόνιμος πόλεμος χωρίς προοπτική; Πολλαπλασιάζοντας τους παραλληλισμούς με άλλους κατακτητές από την ιστορία της ανθρωπότητας, οι οποίοι, μάλιστα, ενίοτε έδρασαν στις ίδιες περιοχές που πάτησες κι εσύ, ορισμένοι ιστορικοί της εποχής μου θεωρούν ότι μεταμόρφωσες την αυτοκρατορία σου σε πραγματική έρημο: πολεμώντας ασταμάτητα, σκοτώνοντας, λεηλατώντας και σφαγιάζοντας, αδιαφόρησες για τη μοίρα των ντόπιων πληθυσμών, δεν έλαβες καμιά μέριμνα για τις πόλεις και την ύπαιθρο και δεν δίστασες να καταστρέψεις το αρδευτικό σύστημα της Βαβυλώνας, τοσο αναγκαίο για την επιβίωση των κατοίκων της πόλης και των χωρικών - με δύο λόγια, ρήμαξες ανελέητα τη χώρα σαν αρπακτικό, σαν καταστροφικός κυκλώνας... Τυχαία, μήπως, οι πολέμιοί σου ιστορικοί διαδίδουν ότι ήσουν ένα τέρας, έρμαιο μια βαριάς παράνοιας, που είχε εγκαταστήσει μια βασιλεία βασισμένη στον τρόμο;».

Ο Ηρόδοτος, για παράδειγμα, κατέγραψε τα επιτεύγματα των πιο διάσημων βασιλέων (Νίνος, Σέσωστρις, Σεμίραμις, Νίτωκρις), υπογραμμίζοντας ότι τα μεγάλα τους έργα (πυραμίδες, πύργοι, αρδευτικά έργα, συλλέκτες υδάτων) ήταν έργα ειρήνης και όχι πολέμου. Άλλωστε, ο Αλέξανδρος δεν ανέγειρε επιβλητικά μνημεία. Αντίθετα, κατέστρεψε αρχιτεκτονικά θαύματα. Πέρα από την προδοτική Θήβα (που την ανέσκαψε) και την ανυπόκτακτη Περσέπολη, κατεδάφισε τους ναούς στα Εκβάτανα. Κατέστρεψε τα μόνιμα φράγματα αναχαίτισης, θέτοντας σε κίνδυνο τους παρόχθιους πληθυσμούς στην Αραβία. Μένει η κατασκευή του φράγματος εκεί όπου διακλαδίζεται ο Ευφράτης με το όνομα Πολλακόπα. Το «περσικό θαύμα» δεν αντιπαρατίθεται στο «ελληνικό θαύμα», όσο για την περσική αυτοκρατορία, δεν ήταν έρημος που μεταμόρφωσε σε όαση ούτε όαση που μεταμορφώθηκε σε έρημο. Κατά τον Μπριάν, οι εκστρατείες του Αλεξάνδρου αποτελούσαν ευκαιρίες για γεωγραφικές, βοτανολογικές κι εθνογραφικές ανακαλύψεις, σκοπός που είχε τεθεί εξ υπαρχής σε συμφωνία με τον Αριστοτέλη. Άλλωστε, τι άλλο εξυπηρετούσαν οι δεκάδες ειδήμονες απ’ όλες τις επιστήμες που τον συνόδευαν; Οι χιλιάδες κυνηγοί, ψαράδες, μελισσοκόμοι, κτηνοτρόφοι και πτηνοθήρες πρόσφεραν τις πληροφορίες τους ως υλικό στο Περί τα ζώα ιστοριών του Σταγειρίτη.

Όσο για το προσωπικό ήθος του Αλεξάνδρου, ο Μπριάν είναι ιδιαίτερα κατατοπιστικός. Θυμίζει τον φόνο του Φιλώτα και του πατέρα του Παρμενίωνα, τον φόνο του Κλείτου και την εξόντωση του Καλλισθένη, ανιψιού του δασκάλου του Αριστοτέλη. Ο στρατηλάτης και κατακτητής είχε, όπως ξέρουμε, αποδεχτεί την περσική πολυτέλεια και ασιατική μεγαλοπρέπεια. Δεν ήταν πια αρχηγός της Μακεδονίας αλλά σατράπης του Δαρείου. Κάθε μέρα διάλεγε μια από τις 365 παλλακίδες του Δαρείου, ενώ συνάμα εγκαταλείφθηκε στο πάθος του για τον Βαγώα, ευνούχο σπάνιας ομορφιάς στο άνθος της πρώτης νιότης.

Ζώντας πια μέσα στην περσική τρυφή, τα απερίγραπτα μεγαλεία των βασιλιάδων και τα νέα για τους Μακεδόνες ήθη, ο Αλέξανδρος το λιγότερο που μπορούμε να πούμε είναι ότι απομακρύνθηκε από το μακεδονικό ήθος και συνάμα από τον θριαμβευτή στρατό του. Η αντίδραση του στρατού ήταν ευνόητη και υπεράνω πάσης κριτικής. Κατάκοποι να ζουν στις εσχατιές μιας νεόκοπης αυτοκρατορίας, νοσταλγώντας τον τρόπο ζωής και τον πολιτισμό της πατρίδας, άποικοι και στρατιώτες αποφάσισαν να διαδηλώσουν την απόφασή τους για τη μεγάλη επιστροφή στα πάτρια. Επρόκειτο για τη Μακεδόνων ανάβαση ή πιο σωστά κατάβαση, επιστροφή δηλαδή στα πατρογονικά εδάφη. Ο αριθμός τους δεν ηταν ευκαταφρόνητος. Είκοσι χιλιάδες πεζικάριοι, 3.000 ιππείς με αρχηγό κάποιον Θεσσαλό ονόματι Αινιάνα. Επίσης, πολυάριθμοι μισθοφόροι που δεν έφταναν σε αξία τους Μακεδόνες.

                         

Χαρακτηριστικό είναι το Α’ κεφάλαιο των Μακκαβαίων, όπου αναφέρεται ο Αλέξανδρος του Φιλίππου:

«Και εγένετο μετά το πατάξαι Αλέξανδρον του Φιλίππου τον Μακεδόνα, ος εξήλθεν εκ της γης Χετειείμ, και επάταξε τον Δαρείον, βασιλέα Περσών και Μήδων, και εβασίλευσεν αντ’ αυτού πρότερος επί την Ελλάδα. Και συνεστήσατο πολέμους πολλούς και εκράτησεν οχυρωμάτων πολλών και έσφαξε βασιλείς της γης, και διήλθεν έως άκρων της γης και έλαβε σκύλα πλήθους εθνών, και ησύχασεν η γη ενώπιον αυτού και υψώθη και επήρθη η καρδία αυτού. Και συνήγαγε δύναμιν ισχυράν σφόδρα και ήρξε χωρών και εθνών και τυράννων και εγένοντο αυτώ εις φόρον. Και μετα ταύτα έπεσεν επί την κοίτην και έγνω ότι αποθνήσκει. Και εκάλεσε τους παίδας αυτού τους ενδόξους τους συντρόφους αυτού από νεότητος και διείλεν αυτοίς την βασιλείαν αυτού έτι ζώντος αυτού. Και εβασίλευσεν Αλέξανδρος έτη δώδεκα και απέθανε. Και επεκράτησαν οι παίδες αυτού έκαστος εν τω τόπω αυτού, και επέθοντο πάντες διαδήματα μετά το αποθανείν αυτόν και οι υιοί αυτών οπίσω αυτών, έτη πολλά, και επλήθυναν κακά εν τη γη». (Α’ Μακκαβαίων, Ι, Ι - 9)

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ