Tι πιστεύετε ότι αντιπροσωπεύει ένα χαστούκι; Γιατί βάλατε ένα χαστούκι στο επίκεντρο του μυθιστορήματός σας;
Το πρώτο πράγμα που θα έλεγα είναι ότι το βιβλίο μου δεν μιλά για το πόσο σωστό ή λάθος είναι να χαστουκίζεις ένα παιδί. Αν ήταν απλώς αυτή η ιστορία μου, δεν νομίζω ότι θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον. Το χαστούκι μού έδωσε ένα σημείο έναρξης, μέσα από το οποίο μπορούσα να εξετάσω τις πολιτιστικές, ηλικιακές και οικονομικές αλλαγές της αυστραλέζικης μπουρζουαζίας. Έχω αποκαλέσει την ιδέα του χαστουκιού «δώρο» καθαυτό: ήταν μια απλή ιδέα, αλλά από αυτήν κατάφερα να δημιουργήσω έναν πολυπρόσωπο, πολύπλοκο καμβά μέσα από τον οποίο κατάφερα να εξετάσω τον τρόπο με τον οποίο ζούμε τώρα.
Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι δεν χαστουκίζουμε τα παιδιά για να τα τιμωρήσουμε ή να τα παραδειγματίσουμε, αλλά μάλλον επειδή δεν μπορούμε να ελέγξουμε τον εαυτό μας. Συμφωνείτε;
Αν ρωτάς εμένα προσωπικά, πιστεύω ότι ένα από τα πράγματα που ορίζει την ενηλικίωση είναι η δυνατότητα να ελέγχει κανείς τις αντιδράσεις του. Οπότε όχι, φυσικά και δεν συμφωνώ με ενήλικους που χαστουκίζουν παιδιά. Αλλά πιστεύω ότι στη σύγχρονη κοινωνία μας έχει γίνει πολύ δύσκολο το να αντιμετωπίσουμε το θέμα της πειθαρχίας. Ο ακραίος κοινωνικός ατομικισμός μάς έχει οδηγήσει σε έναν ακραίο ναρκισσισμό. Νομίζω ότι δεν έχουμε βρει ακόμα μια γλώσσα που να περιγράφει κάποιες από αυτές τις υπερβολές. Αυτός είναι κι ένας από τους λόγους που είμαι ευγνώμων που μεγάλωσα στην εργατική τάξη, γιατί έτσι απέκτησα έναν κώδικα τιμής. Η μεσαία τάξη δεν γνωρίζει τίποτα για την τιμή και, από ό,τι λένε, ανήκουμε όλοι πλέον στη μεσαία τάξη. Υπάρχει άλλο ένα χαστούκι στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου. Σχεδόν κανένας δεν το αναφέρει. γιατί είναι ένα χαστούκι που προέρχεται από αληθινή αγάπη, αυτή που μπορούμε να καταλάβουμε όλοι μας. Είναι η στιγμή που η μητέρα χαστουκίζει τον γιο της. Κανείς δεν αντιδρά αρνητικά, κανείς δεν θέλει αυτή η μητέρα να τιμωρηθεί, κι αυτό επειδή έχουμε δει ότι είναι μια υπεύθυνη , ευσπλαχνική και έντιμη γυναίκα. Το βιβλίο μου μιλά για την ηθική, αλλά όχι για μια ηθική που υπαγορεύει τις πράξεις αντρών και γυναικών μέσα από τη φθαρμένη υποκρισία της πολιτικής ορθότητας.
Με ξάφνιασε παρα πολύ η φράση που χρησιμοποιεί ο Hugo, το παιδί που τρώει το χαστούκι: «Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να αγγίζει το σώμα μου χωρίς την άδειά μου». Πώς εμπνευστήκατε αυτήν τη φράση ;
Είναι μια φράση που άκουσα από ένα παιδί. Η μητέρα μου είχε οργανώσει ένα πάρτι και δούλευε σκληρά στην κουζίνα -οργάνωνε την προετοιμασία του φαγητού, πίτες, κοτόπουλο, παστίτσιο κ.λπ- και αυτό το μικρό αγοράκι μπλεκόταν στα πόδια της, μετακινώντας τις κατσαρόλες της κι ενοχλώντας τους πάντες. Σε κάποιο σημείο η μητέρα μου τον άρπαξε πολύ χαλαρά -πρέπει να το τονίσω ότι δεν υπήρχε επιθετικότητα στην πράξη της- και του έριξε μια ελαφριά ξυλιά στον ποπό. Το αγοράκι, που ήταν τότε τριών ή τεσσάρων χρόνων, γύρισε και της είπε: «Κανείς δεν έχει το δικαίωμα ν' αγγίζει το σώμα μου χωρίς την άδειά μου». Παπαγάλιζε πολιτικά ορθές φράσεις που είχε ακούσει στο νηπιαγωγείο. Θυμάμαι το σοκ στο πρόσωπό του τη στιγμή που έφαγε την ξυλιά και το σοκ στο πρόσωπο της μητέρας όταν άκουσε την απάντησή του. Από εκεί προέρχεται η ιδέα γι' αυτό το μυθιστόρημα, από την πελώρια διαφορά μεταξύ των εμπειριών της μητέρας μου και των δικών του, από το πόσο η κουλτούρα, η τάξη, η γλώσσα καθαυτή είχαν αλλάξει μέσα σε τρεις γενιές. Είπα λίγο πιο πάνω ότι η ιδέα του «χαστουκιού» έμοιαζε με δώρο. Ήξερα για αρκετό καιρό ότι ήθελα να γράψω ένα σύγχρονο μυθιστόρημα για τον τρόπο που ζούνε οι Αυστραλοί τώρα. Εκείνη τη νύχτα, καθώς επέστρεφα σπίτι μου, ήξερα πώς θα το ξεκινήσω .
Η συμπεριφορά των μεσοαστών χαρακτήρων σας δεν είναι και πολύ «καλή» ώρες ώρες. Καταναλώνουν Βάλιουμ και Speed στη διάρκεια οικογενειακών μπάρμπεκιου, κάνουν άθλιο εξωσυζυγικό σεξ με ανήλικους, καπνίζουν τσιγάρα στη ζούλα. Μήπως έχετε γράψει ένα βιβλίο για την αποσύνθεση των μεσαίων τάξεων;
Μπορώ να μιλήσω μόνο για τη χώρα μου, αλλά έχω ταξιδέψει αρκετά για να ξέρω ότι δεν είναι μοναδική. Από τα μέσα της δεκαετίας του '90, στην Αυστραλία συγκεντρώθηκε πολύς πλούτος, την ίδια στιγμή που απίστευτα ποσοστά χρημάτων ανταλλάχθηκαν στις χρηματαγορές της Ευρώπης και της Αμερικής. Οπότε οι Αυστραλοί έγιναν πιο πλούσιοι από όσο είχαν υπάρξει ποτέ στο παρελθόν, αλλά την ίδια στιγμή έγιναν και πιο εγωιστές, ξενοφοβικοί και, όπως είπα ήδη, ναρκισσιστές. Ας είμαστε ειλικρινείς. Αυτό συνέβη και στην Ελλάδα και σε όλο τον δυτικό κόσμο. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα για τον τρόπο που ζούμε (ή, μάλλον, για τον τρόπο που ζούσαμε πριν την οικονομική κρίση). Ήμασταν ποταποί, μόνο ένας Candide ή κάποιος που κοροϊδεύει τον εαυτό του θα πίστευε κάτι διαφορετικό.
Υπάρχει μια ξεκάθαρα πεσιμιστική άποψη για την αντρική φύση στο βιβλίο. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι οι άντρες στο βιβλίο σας είναι εγωπαθή κατάλοιπα της «μάτσο» κουλτούρας, ενώ είναι και μαμάκηδες ταυτόχρονα. Γιατί;
Μπράβο, μόλις βαφτίσατε τον τυπικό Ελληνο- αυστραλό άντρα: εγωπαθής, κατάλοιπο της μάτσο κουλτούρας και μαμάκιας. Μπορεί να είναι αξιαγάπητοι, μπορεί να είναι γοητευτικοί, αλλά δεν μεγαλώνουν ποτέ. Νομίζω ότι η πραγματική ενηλικίωση έρχεται από την ειλικρίνεια, από το θάρρος να αντιμετωπίζει κανείς τις αδυναμίες του, τα λάθη του, τις αποτυχίες του. Ένα μέρος του αντλείται από τη στιγμή που κόβεις τα νήματα που σε συνδέουν με την οικογένειά σου, από την οικονομική ανεξαρτησία, από την πάλη του να βγάλεις τα προς τα ζην. Πολλοί Ελληνο-αυστραλοί άντρες δεν έκοψαν ποτέ πραγματικά τα νήματα της εξάρτησης, δεν στάθηκαν ποτέ στα πόδια τους. Δεν μπορώ να μιλήσω για την Ελλάδα, αλλά υποψιάζομαι ότι δεν πρόκειται μόνο για ελληνο-αυστραλέζικο φαινόμενο. Έχω βαρεθεί, όμως, να μου λένε ότι οι αντρικοί χαρακτήρες μου είναι απαισιόδοξοι. Δεν νομίζω ότι αυτό είναι αλήθεια για τον ηλικιωμένο Μανώλη ή τον έφηβο Richie. Πιστεύω ότι κάνουν λάθη, αλλά είναι άντρες με τιμή. Πού στο διάολο είναι αυτός ο κόσμος που οι άνθρωποι είναι πάντα μονογαμικοί, δεν πληγώνουν ποτέ ο ένας τον άλλον, κάνουν πολιτικά ορθό σεξ και δεν σκέφτονται σεξιστικά ή ρατσιστικά; Αυτός ο κόσμος δεν υπάρχει παρά στις σελίδες της μεσοαστικής λογοτεχνίας.
Οι χαρακτήρες σας είναι πολλών εθνικοτήτων(Εβραίοι, Ινδοί, Αβορίγινες, Έλληνες), Πιστεύετε ότι αυτή είναι μια αντιπροσωπευτική εικόνα της αυστραλέζικης κοινωνίας; Το βιβλίο σας αναφέρεται στη σύγχρονη πολυπολιτισμικότητα;
Ναι. Ήταν ένα από τα πράγματα που με οδήγησαν να γράψω ένα βιβλίο σαν το Χαστούκι, που θα αντιπροσώπευε έναν κόσμο που δεν έβλεπα να αντικατοπτρίζεται στις σελίδες της λογοτεχνίας ή του κινηματογράφου μας. Νομίζω ότι, ίσως, αυτό το που αναγνώρισαν οι αναγνώστες στο συγκεκριμένο βιβλίο ένας ο κόσμος που όλο αλλάζει, όπου κάνουμε γάμους, σχέσεις, φιλίες με ανθρώπους ανεξαρτήτως προέλευσης. Γι' αυτό και δεν θα μπορούσα να είμαι ποτέ εθνικιστής, Αυστραλός ή Έλληνας, γιατί προέρχομαι από αυτή την ανάκατη σούπα από μετανάστες και πρόσφυγες, και είμαι πολύ χαρούμενος γι' αυτό. Θυμάμαι, πριν δέκα χρόνια που ήμουν στην Ελλάδα, ότι όλοι έβριζαν τους Αλβανούς. «Είμαι Αλβανός», τους απαντούσα. Εννοούσα ότι οι γονείς μου ήταν μετανάστες κι αυτό ήταν κάτι που με έχει ορίσει πολύ περισσότερο από ό,τι η εθνικότητα ή η γλώσσα μου. Νομίζω ότι η στιγμή που ο «ξένος» παράγει κουλτούρα είναι συναρπαστική και δυνατή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες το γνωρίζουν αυτό εδώ και πολύ καιρό κι αυτός είναι ένας σημαντικός παράγοντας που δίνει στη λογοτεχνία της τόση ενέργεια. Νομίζω ότι οι Ευρωπαίοι είναι εγκλωβισμένοι στην κληρονομιά της κουλτούρας και της παράδοσης. Αυτό μπορεί να συμβαίνει γιατί είμαι αρκετά τυχερός να ανήκω στον «Νέο Κόσμο» και όχι στον «Παλαιό». Η Γερμανίδα Καγκελάριος λέει ότι η πολυπολιτισμικότητα δεν λειτουργεί. Ίσως αυτό που εννοεί πραγματικά είναι ότι η Ευρώπη δεν λειτουργεί.
Το βιβλίο σας είναι γεμάτο με Ελληνο-αυστραλούς χαρακτήρες και έχετε «παίξει» μαζί τους και στο παρελθόν. Με ποιο τρόπο επηρέασε η Ελληνο-αυστραλεζικη ανατροφή σας τον τρόπο που γράφετε;
Κάποτε έγραψα ότι το να είσαι Έλληνας και Αυστραλός είναι αυτή ακριβώς η παύλα ανάμεσα στις δυο εθνικότητες, το να μην είσαι ούτε το ένα ούτε το άλλο, και ότι αυτό το ούτε εκεί ούτε εδώ είναι το καλύτερο μέρος για να βρίσκεται κανείς, ένα μέρος διαφοράς. Είσαι απέξω, ακόμα και από τη γλώσσα (μίλησα πρώτα ελληνικά και μετά αγγλικά, όποτε έπρεπε να μάθω μετάφραση από πολύ νεαρή ηλικία, εκπληκτικό προσόν για έναν συγγραφέα). Δεν οφείλω πίστη και υποταγή σε κανέναν και αυτό είναι απίστευτα απελευθερωτικό. Είμαι Έλληνας και Αυστραλός την ίδια στιγμή. Μπορώ να κάνω και τις δυο αυτές δηλώσεις και να σημαίνουν κάτι. Αλλά είναι πιο εύκολο για μένα να λέω «είμαι Έλληνας» στην Αυστραλία και «είμαι Αυστραλός» στην Ελλάδα. Ας πούμε ότι ένα σημαντικό κομμάτι του να μεγαλώνεις ως παιδί μεταναστών είναι το να καταλαβαίνεις και να μπορείς να διαπραγματευτείς τη γλώσσα και τις αντιθέσεις της. Κανένας καθαρός Έλληνας που θα διαβάσει αυτήν τη δήλωση δεν θα καταλάβει τι εννοώ. Αλλά κάθε Έλληνας με σλαβικό, αφρικανικό, ασιατικό ή ποντιακό επίθετο θα καταλάβει ακριβώς. Νομίζω ότι η καλύτερη λογοτεχνία, η καλύτερη τέχνη στον κόσμο έρχεται από τη διερεύνηση αυτών των αντιφάσεων.
Έχετε διαβάσει καθόλου ελληνική λογοτεχνία; Σας αρέσει;
Πρέπει να βελτιώσω τα ελληνικά μου. Εύχομαι να μπορούσα να διαβάσω περισσότερο. Μου αρέσει η ελληνική γραφή όταν είναι σκληρή και μιλάει άμεσα. Θεωρώ ένα κομμάτι του ακαδημαϊκού τρόπου γραφής κάπως απλησίαστο. Έχω βρει τον μπελά μου γι' αυτό, αλλά πιστεύω ότι τμήμα της σύγχρονης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας δεν έχει καμία ζωτικότητα. Διάβασα μια καταπληκτική συλλογή διηγημάτων, το Πόσο Πάει της Μπέτυς Βακαλίδου, με ανεπιτηδευτο στυλ γραψίματος. Θέλω να διαβάσω κι άλλα βιβλία σαν κι αυτό.
Φαίνεται ότι για καθέναν που αγάπησε το βιβλίο σας υπήρχε κι ένας που το μίσησε. Τσάτισε αρκετό κόσμο και κριτικούς λογοτεχνίας που το βρήκαν μαύρο και μισογύνικο, αλλά και κανονικούς αναγνώστες που του έδωσαν κακές ή μέτριες κριτικές σε sites όπως το Αμαzon. Πιστεύετε ότι αυτό έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι ήρωές σας δεν είναι «καλοί» άνθρωποι; Υπάρχει άλλος λόγος;
Οι άνθρωποι έχουν γίνει τεμπέληδες αναγνώστες, διαβάζουν για να επιβεβαιώσουν την προσωπική τους κοσμοθεωρία. Αυτό που αγάπησα στην τέχνη από μικρή ηλικία ήταν ότι σε προκαλούσε, ότι ξυπνούσε πάθη, θυμό, οργή, αγάπη, όλ' αυτά. Πιστεύω ότι μπορεί να υπάρχουν άνθρωποι που μισούν το βιβλίο μου επειδή είναι αληθινό. Δεν θέλουν να κοιτάξουν στον καθρέφτη και να δουν έναν άσχημο, υλιστή, ναρκισσιστή να τους κοιτάει. Λοιπόν, όλοι ξέρουμε ότι τα τελευταία δύο ή τρία χρόνια έχουν αποδείξει την ακρίβεια αυτής της σκέψης. Φτάνει μόνο να δει κανείς το σοκ που πάθατε εσείς οι Έλληνες μετά την οικονομική κρίση. Αλλά εγώ πιστεύω ότι υπάρχουν πολύ περισσότερα στο βιβλίο από αυτήν τη σκέψη, αρκεί να παρατηρήσεις μόνο το σοκ των Ελλήνων με αυτά που έχουν αποκαλυφθεί μετά την οικονομική κρίση. Υπάρχουν, επίσης, αυθεντική αγάπη και τρυφερότητα και συμβιβασμός, όπως και στη ζωή. Αλλά δεν μπορείς να βρεις αυτή την τρυφερότητα, αν αρχίσεις να διαβάζεις αυτό το βιβλίο υπό το πρίσμα φυλετικών προκαταλήψεων ή έχοντας την άποψη ότι ο κόσμος χωρίζεται σε καλούς και κακούς. Συγγνώμη, αλλά ο κόσμος είναι πολύ πιο περίπλοκος. Αν και, βέβαια, εγώ είμαι απλώς ο συγγραφέας, τι ξέρω;
σχόλια