Tσέχωφ δωματίου

Tσέχωφ δωματίου Facebook Twitter
0

Σε μικρό διάστημα έτυχε να δω δύο εκδοχές του Θείου Βάνια: τη βραβευμένη παράσταση (2009) του μοσχοβίτικου θεάτρου Βαχτάνγκοφ στο Βadminton, σε σκηνοθεσία του Λιθουανού σκηνοθέτη Ρίμας Τούμινας, και την καινούργια, μικρού, εσωτερικού χώρου, για τρεις ηθοποιούς, ερμηνεία, που σκηνοθέτησαν ο Έκτωρ Λυγίζος και ο Δημήτρης Καρατζάς. Σύγκριση μεταξύ των δύο δεν νοείται. Να βλέπεις Τσέχωφ από ρωσικό θίασο, ακόμη και σ’ ένα αθηναϊκό θέατρο που δεν έχει την κατάλληλη ατμόσφαιρα και θερμοκρασία, είναι μια καθ’ όλα ενδιαφέρουσα εμπειρία. Όχι μόνο γιατί είναι απόλαυση να βλέπεις πώς ερμηνεύεται ο λόγος από ηθοποιούς που μιλάνε τη γλώσσα του πρωτότυπου κι έχουν διδαχτεί τη μεγάλη υποκριτική παράδοση που συνεχίζεται κι ανθεί στη Ρωσία ήδη από τα χρόνια του Τσέχωφ, αλλά κυρίως για τους ίδιους τους Ρώσους ηθοποιούς και τις θηριώδεις δυνατότητές τους - οι οποίοι, ας πούμε, έπαιξαν σ’ ένα θέατρο 2.000 θέσεων χωρίς μικροφωνικές ψείρες, όταν σε πολλές ελληνικές παραστάσεις η χρήση τους δεν αποδίδεται στην ελλιπή φωνητική εκπαίδευση των ηθοποιών, αλλά έχει πλέον περάσει ως αναγκαία και φυσιολογική συνθήκη!

Ωστόσο, η ρωσική παράσταση δεν με συγκίνησε τόσο όσο το πειραματικών προθέσεων σκηνοθετικό εγχείρημα του Λυγίζου και του Καραντζά. Πρώτος και βασικός λόγος είναι ότι ένα αριστούργημα, όπως είναι ο Θείος Βάνιας (1899), μπορείς πραγματικά να το απολαύσεις στη γλώσσα σου και όχι διαβάζοντας υπότιτλους σε οθόνες matrix. Πόσο μάλλον που στην παράσταση των δύο χρησιμοποιείται η έξοχη μετάφραση της Χρύσας Προκοπάκη, στην οποία βασίστηκε η παράσταση του Λευτέρη Βογιατζή (Νέα Σκηνή, 1989-1990). Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με τον τρόπο που η σκηνοθεσία ξεπέρασε την αρχή της σκηνικής ψευδαίσθησης, της αληθοφάνειας, που για δεκαετίες ταλαιπωρούσε την σκηνική απόδοση του τσεχωφικού θεάτρου.

Στο μικροσκοπικό Δώμα, λοιπόν, του Θεάτρου του Νέου Κόσμου τρεις ερμηνευτές, ο Θύμιος Κούκιος, η Ελίνα Ρίζου και ο ίδιος ο Λυγίζος, αναλαμβάνουν και τα 9 πρόσωπα του έργου σε μια αντεστραμμένη εκδοχή αφηγηματικού θεάτρου. Δηλαδή, ενώ οι τεχνικές του αφηγηματικού θεάτρου (μεταξύ άλλων, η σύμπτωση αφηγητή και προσώπων και το μετωπικό παίξιμο) χρησιμοποιούνται σε σκηνικές μεταφορές μη-θεατρικών, συνήθως λογοτεχνικών, κειμένων, εδώ ένα θεατρικό έργο αντιμετωπίζεται σαν λογοτεχνικό κείμενο. Έτσι, σχεδόν κάθε φορά που παίρνει τον λόγο ένα πρόσωπο, προστίθεται ένα «είπε η Μαρίνα» ή «είπε ο Αστρώφ». Η λύση αυτή επιτρέπει στους τρεις ηθοποιούς να χειριστούν τα πρόσωπα με απόλυτη ελευθερία, ως φορείς λόγου και όχι συγκεκριμένου ήθους.

Το ήθος του κάθε προσώπου διαμορφώνεται μέσα από τον λόγο του κάθε ρόλου, χωρίς να υπάρχει σύγχυση για το ποιος μιλάει (όπως συνέβη, π.χ., με τον Μάκβεθ, πάλι για τρεις ηθοποιούς, σκηνοθεσία Γιώργου Γάλλου, που είχαμε δει το 2006 στον ίδιο χώρο). Όλη η προσοχή μας (τα φώτα του Δώματος δεν χαμηλώνουν κατά τη διάρκεια της παράστασης, ώστε η σχέση ηθοποιών-θεατών να είναι συνεχώς ενεργή) οδηγείται έντεχνα στον λόγο και μόνο. Και ξαφνικά, ο καλοπροαίρετος θεατής διαπιστώνει ότι δεν είχε προσέξει ποτέ πριν τόσο εντατικά τι λένε τα θλιμμένα και διαψευσμένα πλάσματα του έργου, πόσο σύνθετες, στην απλότητα μιας καθημερινής συνομιλίας, σκέψεις μεταφέρουν, πόσο μεγαλειώδη και σπαρακτικά είναι τα ταπεινωμένα αισθήματα που εκφράζουν. Πόσο συγκλονιστική είναι, ας πούμε, η παραδοχή της ήττας του γιατρού Αστρώβ, του πρώτου ακτιβιστή οικολόγου του παγκόσμιου θεάτρου, που έθεσε τη ζωή του στην υπηρεσία ανθρώπων που δεν αξίζουν το δώρο της ζωής, όταν ομολογεί: «Δεν αγαπώ κανέναν και ούτε θ’ αγαπήσω πια. Το μόνο που με συναρπάζει ακόμα είναι η ομορφιά. Δεν μπορώ να μείνω αδιάφορος μπροστά της. Μου φαίνεται πως αν, ας πούμε, η Ελένα Αντρέεβνα το ήθελε, θα κατάφερνε να μου πάρει τα μυαλά σε μια μέρα. Αλλά αυτό δεν είναι αγάπη, δεν είναι αφοσίωση...».

Προσέξτε, ακόμη, πώς ερμηνεύει τον διάλογο Σόνιας-Ελένας η Ελίνα Ρίζου: εδώ την προσοχή μας δεν αποσπά το δράμα της αντίθεσης μεταξύ της ομορφιάς της πρώτης και της ασχήμιας της δεύτερης - και οι δυο γυναίκες είναι, για διαφορετικούς λόγους, εξίσου δυστυχισμένες, στερημένες από την αγάπη που δίνει νόημα στο παράλογο.

Εννοείται πως το έργο έχει περικοπεί απ’ όλες τις σκηνές που θα μετέφεραν το ενδιαφέρον από τον ίδιο τον λόγο στη δράση. Δεν θα δείτε τη σκηνή που ο Βάνιας κλέβει μορφίνη από το φορητό φαρμακείο του Αστρώβ ούτε τη σκηνή της αναχώρησης του καθηγητή και της Ελένας. Ωστόσο, η εμφανής προσωπική εμπλοκή των τριών ηθοποιών στην ερμηνεία του Θείου Βάνια, η αφοσίωσή τους στον λόγο και ο αγώνας τους να φωτίσουν τα νοήματά του, η επιρροή του Λευτέρη Βογιατζή στην ερμηνεία του Έκτορα Λυγίζου (δεν είναι κι αυτή απόδειξη μιας κάποιου είδους συνέχειας;), όλη αυτή η παλαιά όσο και γενναία μονομαχία με τους ανεμόμυλους έθεσαν αρκετές στιγμές τον προσωπικό μου διακόπτη ασφαλείας εκτός λειτουργίας (αυτόν που εμποδίζει τα δάκρυα να κυλήσουν σ’ έναν δημόσιο χώρο, όπως είναι το θέατρο). Για μένα αυτό είναι ήδη πολύ. Αλλά, αν δεν ξέρετε το έργο του Τσέχωφ, κι αν δεν ανήκετε στους αφοσιωμένους θαυμαστές του, αυτή η παράσταση δεν ξέρω πόσο μπορεί να σας αφορά.

Θέατρο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ακούγεσαι Λυδία, Ακούγεσαι ίσαμε το στάδιο

Επίδαυρος / «Ακούγεσαι, Λυδία, ίσαμε το στάδιο ακούγεσαι»

Κορυφαίο πρόσωπο του αρχαίου δράματος, συνδεδεμένη με εμβληματικές παραστάσεις, ανατρέχει σε δεκαπέντε σταθμούς της καλλιτεχνικής της ζωής στην Επίδαυρο και αφηγείται προσωπικές ιστορίες, επιτυχίες και ματαιώσεις, εξαιρετικές συναντήσεις και συνεργασίες, σε μια πορεία που αγγίζει τις πέντε δεκαετίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Ούρλιχ Ράσε και το παρασκήνιο της ιστορίας της Ισμήνης

Θέατρο / Η σκηνή του Ούρλιχ Ράσε στριφογύριζε - και πέταξε έξω την Ισμήνη

Στην παράσταση που άνοιξε την Επίδαυρο, ο Γερμανός σκηνοθέτης επέλεξε να ανεβάσει μια Αντιγόνη χωρίς Ισμήνη. Η απομάκρυνση της Κίττυς Παϊταζόγλου φωτίζει τις λεπτές –και άνισες– ισορροπίες εξουσίας στον χώρο του θεάτρου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μέσα στη γοητεία και στον τρόμο του Δράκουλα

Πρώτες Εικόνες / Dracula: Η υπερπαραγωγή που έρχεται το φθινόπωρο στην Αθήνα

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μιλά αποκλειστικά στη LiFO για την πιο αναμενόμενη παράσταση της επερχόμενης σεζόν, για τη διαχρονική γοητεία του μύθου που φαντάστηκε ο Μπραμ Στόκερ στα τέλη του 19ου αιώνα, για το απόλυτο και το αιώνιο μιας ιστορίας που, όπως λέει, τον «διαλύει».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ερωτευμένος με τον Κρέοντα

Θέατρο / Ο Rasche αγάπησε τον Κρέοντα περισσότερο από την Αντιγόνη

«Η εκφορά του λόγου παραδίδεται αμαχητί σε μια άκρατη δραματικότητα, σε ένα υπερπαίξιμο, σε μια βεβιασμένη εμφατικότητα, σε έναν στόμφο παλιακό που θα νόμιζε κανείς πως έχει εξαλειφθεί πλέον. Η σοβαροφάνεια σε όλο το (γοερό) μεγαλείο της». Έτσι ξεκίνησε φέτος η Επίδαυρος.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στο ζόφο του πολέμου

Θέατρο / Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στον ζόφο του πολέμου

Σε μια περίοδο που ο πόλεμος αποτελεί βασικό συστατικό της καθημερινότητάς μας, μια παράσταση εξετάζει όσα μεσολαβούν μεταξύ γεγονότος και πληροφορίας και πώς διαμορφώνουν την τελική καταγραφή και την ιστορική μνήμη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Θέατρο / Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Όταν η Πίπα Μπάκα ξεκίνησε να κάνει oτοστόπ από την Ιταλία για να φτάσει στην Ιερουσαλήμ δεν φαντάστηκε ότι αυτό το ταξίδι-μήνυμα ειρήνης θα κατέληγε στον βιασμό και τη δολοφονία της. Mια παράσταση που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών αναφέρεται στην ιστορία της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Θέατρο / Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Τα «Κακά σκηνικά» είναι «μια κωμική κόλαση» αφιερωμένη στη ζοφερή ελληνική πραγματικότητα, μια απόδραση από τα χάλια της χώρας, του θεάτρου, του παγκόσμιου γεωπολιτικού γίγνεσθαι, ένα ξόρκι στην κατάθλιψη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Χρήστος Παπαδόπουλος: «Κάθε μορφή τέχνης χρειάζεται το εσωτερικό βάθος»

Θέατρο / Χρήστος Παπαδόπουλος: «Mε αφορά πολύ το "μαζί"»

Το «τρομερό παιδί» από τη Νεμέα που συμπληρώνει φέτος δέκα χρόνια στη χορογραφία ανοίγει το φετινό 31ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας με τους Dance On Ensemble και το «Mellowing», μια παράσταση για τη χάρη και το σθένος της ωριμότητας.  
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κάνεις χορό γιατί αυτή είναι η μεγάλη σου ανάγκη

Χορός / «Κάνουμε χορό γιατί αυτή είναι η μεγάλη μας ανάγκη»

Με αφορμή την παράσταση EPILOGUE, ο διευθυντής σπουδών της σχολής της Λυρικής Σκηνής Γιώργος Μάτσκαρης και έξι χορευτές/χορεύτριες μιλούν για το δύσκολο στοίχημα τού να ασχολείται κανείς με τον χορό στην Ελλάδα σήμερα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μαρία Κωνσταντάρου: «Ερωτεύτηκα αληθινά στα 58»

Οι Αθηναίοι / Μαρία Κωνσταντάρου: «Δεν παίζω πια γιατί δεν υπάρχουν ρόλοι για την ηλικία μου»

Μεγάλωσε χωρίς τη μάνα της, φώναζε «μαμά» μια θεία της, θυμάται ακόμα τις παιδικές της βόλτες στον βασιλικό κήπο. Όταν είπε πως θέλει να γίνει ηθοποιός, ο πατέρας της είπε «θα σε σφάξω». Η αγαπημένη ηθοποιός που έπαιξε σε μερικές από τις σημαντικότερες θεατρικές παραστάσεις αλλά και ταινίες της εποχής της είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Γιάννος Περλέγκας ανεβάζει τον «Κατσούρμπο» του Χορτάτση

Θέατρο / Γιάννος Περλέγκας: «Ο Κατσούρμπος μας είναι μια απόπειρα να γίνουμε πιο αθώοι»

Ο Γιάννος Περλέγκας σκηνοθετεί το έργο του Χορτάτση στο πλαίσιο του στο πλαίσιο του Κύκλου Ρίζες του Φεστιβάλ Αθηνών. Τον συναντήσαμε στις πρόβες όπου μας μίλησε για την αξία του Κρητικού συγγραφέα και του έργου του και την ανάγκη για περισσότερη λαϊκότητα στο θέατρο. Κάτι που φιλοδοξεί να μας δώσει με αυτό το ανέβασμα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Βασίλης Παπαβασιλείου

Απώλειες / Βασίλης Παπαβασιλείου (1949-2025): Ένας σπουδαίος διανοητής του ελληνικού θεάτρου

«Αυτό, λοιπόν, το οφείλω στο θέατρο: τη σωτηρία από την κακομοιριά μου»: Ο σκηνοθέτης, μεταφραστής, ηθοποιός και δάσκαλος Βασίλης Παπαβασιλείου πέθανε σε ηλικία 76 ετών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΟΤΣΟΠΟΥΛΟΣ

Θέατρο / Δημήτρης Γκοτσόπουλος: «Ήμουν ένα αγρίμι που είχε κατέβει από τα βουνά»

Ο ταλαντούχος ηθοποιός φέτος ερμηνεύει τον Νεοπτόλεμο στον «Φιλοκτήτη» του Σοφοκλή. Πώς κατάφερε από ένα αγροτικό περιβάλλον να πρωταγωνιστήσει σε μεγάλες τηλεοπτικές επιτυχίες και γιατί πέρασε ένα ολόκληρο καλοκαίρι στην Πολύαιγο, διαβάζοντας «Βάκχες»;
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιάννης Χουβαρδάς: «Το κοινό που έρχεται να σε δει είναι ο καθρέφτης σου»

Θέατρο / Γιάννης Χουβαρδάς: «Το κοινό που έρχεται να σε δει είναι ο καθρέφτης σου»

Ο κορυφαίος Έλληνας σκηνοθέτης διασκευάζει φέτος τις τραγωδίες του Οιδίποδα σε ένα ενιαίο έργο και μιλά στη LiFO, για το πώς η μοίρα είναι μια παρεξηγημένη έννοια, ενώ σχολιάζει το αφήγημα περί «καθαρότητας» της Επιδαύρου, καθώς και τις ακραίες αντιδράσεις που έχει δεχθεί από το κοινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΓΙΑ 28 ΜΑΙΟΥ Elena Souliotis: Η Ελληνίδα που θα γινόταν η επόμενη Κάλλας 

Θέατρο / Elena Souliotis: Η Ελληνίδα που θα γινόταν η επόμενη Κάλλας 

Σαν σήμερα, το 1943, γεννήθηκε η Ελληνίδα σοπράνο που διέπρεψε για μια ολόκληρη δεκαετία στην Ευρώπη και την Αμερική, αλλά κάηκε εξαιτίας μιας σειράς ιδιαίτερα απαιτητικών ρόλων, τους οποίους ερμήνευσε πολύ νωρίς. Ο κόντρα τενόρος Άρης Χριστοφέλλης, ένας από τους λίγους στην Ελλάδα που γνωρίζουν σε βάθος την πορεία της, περιγράφει την άνοδο και την πτώση της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Δημήτρης Καπουράνης: «Το αόρατο νήμα που ενώνει τα παιδιά μεταναστών είναι το πένθος»

Θέατρο / Δημήτρης Καπουράνης: «Το αόρατο νήμα που ενώνει τα παιδιά μεταναστών είναι το πένθος»

Από τους Αγίους Σαράντα της Αλβανίας μέχρι τη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, η ζωή του βραβευμένου ηθοποιού, τραγουδιστή και σεναριογράφου είναι μια διαρκής προσπάθεια συμφιλίωσης με την απώλεια. Η παράσταση «Μια άλλη Θήβα» τον καθόρισε, ενώ ο ρόλος του στο «Brokeback Mountain» τού έσβησε κάθε ομοφοβικό κατάλοιπο. Δηλώνει πως αυτό που τον ενοχλεί βαθιά είναι η αδράνεια απέναντι σε όσα συμβαίνουν γύρω μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ