Το Μουσείο Ακρόπολης, νωρίς το πρωί, μόλις ανοίξει τις πόρτες του, είναι τόσο ήσυχο, που θυμίζει εκκλησία. Είναι λίγο μετά τις 8 και ο Γιώργος Γάλλος φτάνει βιαστικός στο ραντεβού μπροστά στην είσοδο την ώρα που μια τουρίστρια με ρωτάει αν εδώ είναι ο σταθμός του μετρό (!). «Δεν είναι το μετρό, είναι το μουσείο». «Α», λέει, «είπα κι εγώ, πολύ ωραίος για σταθμός!».
Ο λόγος της επίσκεψής μας είναι η έκθεση «Emotions, ένας κόσμος συναισθημάτων» που φιλοξενείται στο ισόγειο του κτιρίου, μια εξαιρετική ευκαιρία να δεις αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής τέχνης από διάφορα μουσεία του κόσμου, τοποθετημένα ανάλογα με τα συναισθήματα που προκαλούν, από την ηδονή και τη λύπη μέχρι την απόγνωση και τον πόθο. Ανάμεσα σε αυτά και ένας εντυπωσιακός κρατήρας του 3ου π.Χ αιώνα με τον μύθο της Μήδειας από το Antikensammlungen του Μονάχου, ο οποίος ολοκληρώνει την κυκλική πορεία της έκθεσης και σημαδεύει την επίσκεψή σου. Βρίσκεται στο τέλος της διαδρομής και είναι μια εικόνα που, φεύγοντας, κουβαλάς μαζί σου.
Είναι ένας ερυθρόμορφος κρατήρας από την Απουλία της Κάτω Ιταλίας, με την ιστορία της Μήδειας στο κύριο μέρος της μιας πλευράς και μια αμαζονομαχία στο πάνω μέρος. Η άλλη πλευρά δείχνει στο πάνω μέρος τον Σάτυρο, τον Διόνυσο και μία από τις Μαινάδες. Στον κορμό του αγγείου απεικονίζεται ένας νεαρός με το άλογό του σε έναν ναΐσκο, περιτριγυρισμένος από νέους άντρες και γυναίκες.
Η Μήδεια ζει ανάμεσα στη θεϊκή υπόσταση και στην ανθρώπινη. Για τον έρωτά της απαρνιέται τη μία, τη θυσιάζει για να ζήσει σαν κοινός άνθρωπος, αλλά όταν προδίδεται επιστρέφει με ορμή στη σχέση της με το Θείο, αφανίζοντας οτιδήποτε έχει σχέση με την «επίγεια» ζωή της.
Στεκόμαστε στην μπροστινή πλευρά του και παρατηρούμε προσεκτικά τα περίτεχνα σχέδια που ζωντανεύουν ολόκληρο το μύθο της Μήδειας, με τους χαρακτήρες να έχουν στο πρόσωπό τους εκφράσεις έκπληξης, πόνου και απόγνωσης. Είναι όλοι εδώ: στο κέντρο η σύζυγος του Ιάσονα, η Γλαύκη, που πέφτει νεκρή από τον θρόνο της. Έχει δηλητηριαστεί από το στέμμα της, γαμήλιο δώρο της Μήδειας, η οποία την εκδικείται γιατί της πήρε τον άντρα. Ο πατέρας της Γλαύκης, ο βασιλιάς Κρέων, κρατά την κόρη του και κοιτά απελπισμένα τη γυναίκα του Μερόπη, η οποία απεικονίζεται σε στάση απόγνωσης. Στα δεξιά, ο αδελφός της Γλαύκης, ο Ιππότης, μάταια προσπαθεί να απομακρύνει το θανάσιμο στέμμα.
Ο Γιώργος Γάλλος προσπαθεί να αναγνωρίσει όλους τους ήρωες και να βρει τις διαφορές που υπάρχουν σε όσα αναφέρει ο Ευριπίδης στην ιστορία του. Κοιτάζοντάς τον την ώρα που κάνει τις παρατηρήσεις, προσέχω ότι το προφίλ του είναι εντελώς αρχαιοελληνικό, όμοιο με τις φιγούρες του αγγείου. Θυμίζει έντονα τον Ιάσονα, ο οποίος βρίσκεται στην κάτω ζώνη του αγγείου, τραγική φιγούρα, συγκλονισμένος από την αποτρόπαια πράξη της πρώην γυναίκας του. Η Μήδεια, τυφλή από το πάθος της, κορυφώνει την εκδίκησή της απέναντί του, σκοτώνοντας τα παιδιά τους. Στο αγγείο, αρπάζει με βία το ένα παιδί της για να του αφαιρέσει τη ζωή, ενώ αυτό απλεπισμένο και ανήμπορο αποζητά τη σωτηρία του. Ο αδελφός του, με την πλάτη γυρισμένη, προσπαθεί μάταια να ξεφύγει, βρίσκοντας καταφύγιο πίσω από κάποιον άγνωστο άντρα.
Ο Γιώργος είναι ένας από τους τρεις πρωταγωνιστές στην παράσταση της Μήδειας που ξεκίνησε από την μικρή Επίδαυρο το καλοκαίρι και μετά την τεράστια επιτυχία της συνεχίστηκε τη νέα σεζόν στο θέατρο Πορεία. «Ως γονιός, μου είναι δύσκολο να κατανοήσω την πράξη της» λέει. «Όπως κι αν το δεις, είτε ως μητροκτονία είτε ως θυσία, η πράξη της αυτή με ξεπερνάει. Όμως η Μήδεια είναι ένα ιδιαίτερο ον. Έχει εντρυφήσει στην απώλεια. Ως κόρη, προδίδοντας τον πατέρα της. Ως αδερφή, σκοτώνοντας τον αδερφό της. Ως σύζυγος, χάνοντας τον άντρα της. Και όταν το καλούπι της Μήδειας νοικοκυράς αποδεικνύεται ιδιαίτερα ασφυκτικό, "δραπετεύει" μέσω της απώλειας των παιδιών – κάτι σαν φυσική συνέχεια της όλης πορείας της. Αυτό το έκθεμα ήταν αφορμή να ξαναθυμηθώ πόσο πίσω, βαθιά μέσα στον χρόνο, πάει αυτός ο μύθος, αυτό το πρόσωπο, το κείμενο του Ευριπίδη. Βρισκόμαστε στο 2017 και, παράλληλα με την καθημερινότητά μας, προσπαθούμε να ερευνήσουμε, να ανακαλύψουμε, να ζωντανέψουμε αυτή την αρχαία ιστορία. Προς στιγμήν ξεχνάμε αυτά τα τόσα χρόνια που μας χωρίζουν απ' τη γέννηση του μύθου. Συνομιλούμε με το πρόσωπο. Το έργο γίνεται αφορμή να αναρωτηθούμε. Είναι η μαγεία της Τέχνης, την ίδια στιγμή μιλάει για το χθες, το τώρα, το μετά».
Συνεχίζουμε να παρατηρούμε το αγγείο, φτάνοντας στο κέντρο του. «Μου αρέσει η καθαρότητα της αφήγησης μέσα από τις εικόνες. Τα πρόσωπα που απεικονίζονται έχουν το καθένα μια απόλυτη πρόθεση. Στη σύνθεση, όμως, ενυπάρχουν όλες οι αντίθετες κατευθύνσεις. Από τη μια πλευρά, η συντριβή του Κρέοντα, ο θρήνος της Μερόπης, η απελπισία του Ιππότη, ο θάνατος της Γλαύκης και δίπλα σ' αυτά η μανία της Μήδειας που οδηγεί στη λύτρωσή της, στο Φως, στον Ήλιο. Επίσης, υπάρχει και αυτό που δεν μπορεί να ειπωθεί, να εκφραστεί με λόγια, που είναι το πρόσωπο του φαντάσματος του Αιήτη που παρακολουθεί σε μια άκρη τις ενέργειες της κόρης του. Στον κρατήρα υπάρχουν και όλα τα υπόλοιπα πρόσωπα της ιστορίας που συμπληρώνουν τον μύθο. Η συντριβή από την απώλεια της Γλαύκης δεν προσωποποιείται μόνο στον Κρέοντα αλλά σε όλο τον βασιλικο οίκο. Συμμετέχει και η γυναίκα του η Μερόπη αλλά και ο γιος του ο Ιππότης».
Τον ρωτάω πώς είναι να υποδύεσαι ένα πρόσωπου του αντίθετου φύλου – στην απόδοση του Δημήτρη Καραντζά υποδύεται τη Μήδεια. «Είναι, κατά κάποιον τρόπο, η επιτομή της γοητείας αυτού του επαγγέλματος» εξηγεί. «Ενώ συνήθως προηγείται μια θεωρητική έρευνα για έναν ρόλο και στη συνέχεια ακολουθεί η πρακτική ανίχνευσή του, σ' αυτή την περίπτωση μόνο μέσω της σκηνικής εμπειρίας γίνεται να "συναντηθείς" με μια τόσο αντίθετη ιδιοσυγκρασία, σκέψη, συμπεριφορά, με ένα τόσο διαφορετικό σώμα. Είναι επίσης πιθανό κάποιες δράσεις να σου "αποκαλυφθούν" κατά τη διαδικασία, να μην είναι αποτέλεσμα εγκεφαλικών διεργασίων, να μην τις γνωρίζεις. Αυτές οι λειτουργίες είναι και οι πιο πολύτιμες. Μου έχει ξανατύχει να δουλέψω γυναικείο ρόλο, τη λαίδη Μάκβεθ πριν από δέκα χρόνια, και παραμένει η σημαντικότερη εμπειρία που είχα ως ηθοποιός.
Η Μήδεια είναι πολύπλοκος ρόλος. Ζει ανάμεσα στη θεϊκή υπόσταση και στην ανθρώπινη. Για τον έρωτά της απαρνιέται τη μία, τη θυσιάζει για να ζήσει σαν κοινός άνθρωπος (σύζυγος, νοικοκυρά, μητέρα), αλλά όταν προδίδεται επιστρέφει με ορμή στη σχέση της με το Θείο, αφανίζοντας οτιδήποτε έχει σχέση με την "επίγεια" ζωή της. Θεωρητικά ακούγεται απλό, αλλά όταν καλείσαι να κάνεις πράξη αυτή την πορεία στη σκηνή, αρχίζουν τα δύσκολα. Η Μήδεια πρέπει να πείσει με επιχειρήματα τους παρευρισκομένους αλλά και τον εαυτό της ότι η απόφαση για τον φόνο των παιδιών είναι πράξη υπέρτατη. Δεν είναι απλώς μια εκδίκηση αλλά μια θυσία. Είναι το "όχημα" που θα αποκαταστήσει τη δικαιοσύνη, τη δική της και μαζί όλου του κόσμου. Στόχος της είναι να συναντηθεί με τον Ήλιο. Πώς αλλιώς θα μπορούσε να πετύχει κάτι τέτοιο, παρά με μια πράξη τεράστιου μεγέθους; Και όντως, τελικά, ο Ήλιος αναμειγνύεται στην υπόθεση της εγγονής του. Στέλνει το άρμα του να τη σώσει».
Σχολιάζουμε τις προσθήκες που έκανε ο άγνωστος καλλιτέχνης πάνω στο αγγείο, τοποθετώντας πρόσωπα που λείπουν από το κείμενο του Ευριπίδη. Ο Ιππότης π.χ., ο αδερφός της Γλαύκης, της βγάζει το θανατηφόρο στεφάνι, άρα είναι καταδικασμένος να πεθάνει κι αυτός. Όποιος άγγιζε το στεφάνι της Μήδειας θα είχε το ίδιο τέλος με την ίδια. Στο έργο υπάρχει μόνο ο Κρέοντας ο οποίος την αγγίζει και πεθαίνει μαζί της. Τον ρωτάω να μου πει για τις προσθήκες που έγιναν στο έργο, πέρα από το κείμενο του Ευριπίδη.
«Όλες οι προσθήκες σκοπό έχουν να φωτίσουν περισσότερο την ιέρεια Μήδεια» λέει. «Όλα όσα απαρνήθηκε και πρόδωσε για χάρη του έρωτά της για τον Ιάσονα. Παράλληλα, μαθαίνουμε πιο πολλές λεπτομέρειες για το αιματηρό της παρελθόν. Στο κείμενο έχουν προστεθεί μέρη από το σενάριο του Πιερ-Πάολο Παζολίνι για την ταινία Μήδεια, κομμάτια από το ομώνυμο έργο του Ζαν Ανούιγ και κάποιοι στίχοι από το έργο Μήδειας Υλικό του Χάινερ Μίλερ».
σχόλια