«ORFEAS2021»: Κριτική για την queer βίντεο-όπερα των Φυτών

«ORFEAS2021»: Κριτική για την queer βίντεο-όπερα των Φυτών Facebook Twitter
Φωτ.: Έρρικα Ζαχαροπούλου
0

Το έργο ξεκινάει με γκρο πλαν της Έλενας Ακρίτα να λέει: «Είμαι η Λογική». Για την ακρίβεια, δεν πρόκειται για ένα απλό γκρο πλαν αλλά για την απόπειρα να φαντάζει το κεφάλι της σαν πλανητικό σώμα ή θεϊκή μορφή που πλανάται στο σύμπαν, κάτι που προκύπτει από το φόντο γύρω της, που θα μπορούσε να θεωρηθεί αστρική σκόνη ή διαστημική κινηματογραφική λήψη του ουράνιου στερεώματος. 

Η συμμετοχή της κ. Ακρίτα στο καλλιτεχνικό αυτό πρότζεκτ είχε εξαρχής κεντρίσει την περιέργεια, επειδή, προτού αναβληθεί λόγω Covid το ανέβασμά του στην Εναλλακτική, είχε διαρρεύσει η πληροφορία ότι τα ΦΥΤΑ σχεδίαζαν να την παρουσιάσουν στη σκηνή ως ένα μεγαλειώδες ολόγραμμά της που θα δέσποζε στον χώρο και θα κέρδιζε με το σπαθί του μια μπαρόκ-μη-μπαρόκ διάσταση.

Τώρα όμως που η κωμωδία με ένα «ήλθον, είδον, ενίκησα» κατακτά την οθόνη σε λιγότερο από ένα λεπτό από την έναρξη του έργου, ο θεατής σχηματίζει την εντύπωση ότι η «τρολιά» δεν θα έχει τέλος σ’ αυτή την παραγωγή και τρίβει τα χέρια του προκαταβολικά από την ευχαρίστηση.

Ωστόσο, υπάρχει και κάτι που του φρενάρει την απόλαυση: τα λόγια, τα οποία παραμένουν μέχρι το τέλος του έργου προβληματικά και βάζουν τρικλοποδιά σε κάθε έξαψη και προσδοκία. Η αιτία είναι ότι το λιμπρέτο είναι γραμμένο σαν κοινό, πρόχειρο κείμενο, του επιπέδου μιας απλής δημοσίευσης σε προσωπικό μπλογκ, άνευ ειδικής επεξεργασίας, χάρη στην οποία θα μπορούσε κάποιος να ελπίζει ότι το κείμενο θα συνδεόταν τονικά με τη μουσική για την οποία γράφτηκε και ότι αυτό θα του συμβεί διασώζοντας τις λέξεις του από διαστρέμματα και στραμπουλήγματα. 

Είναι κρίμα να έχεις την ελευθερία (και τη χρηματοδότηση) να ασχοληθείς με ένα θέμα τόσο ευαίσθητο, τόσο καίριο πολιτικά και τόσο συγκινητικό, για το οποίο ως δημιουργική ομάδα έχεις εξαρχής αποδεχτεί ότι θα το εντάξεις στη φόρμα μιας εξαιρετικής παλαιάς και άκρως υποβλητικής δραματικής μουσικής, και τελικά το αποτέλεσμα να μην πετυχαίνει τον στόχο του να συγκινήσει πραγματικά το κοινό. 

Πέραν αυτών των δυσλειτουργιών, το λιμπρέτο είναι παραγεμισμένο και με ανοικονόμητες ξυλώδεις εκφράσεις – εκείνα τα τρομερά λεκτικά κλισέ του queer ακτιβιστικού λόγου που είναι δύσμοιρα έρμαια αγγλισμών δίχως έλεος. Κι έτσι, ακόμη κι αν καταφέρεις να συγκεντρώσεις την προσοχή σου για να ακούσεις τα λόγια, εξακολουθείς να αναρωτιέσαι γιατί πρέπει να κοπιάζεις τόσο πολύ για να το πετύχεις και ποιο είναι το νόημα τού να «καλουπώνονται» όλα αυτά στη μουσική του Μοντεβέρντι. Κατ’ επέκταση, αναρωτιέσαι και γιατί οι δημιουργοί, εφόσον ήθελαν να δουλέψουν με αυτό το λιμπρέτο, δεν έγραψαν πρωτότυπη μουσική για το σύνολό του, η οποία δεν θα τους το ροκάνιζε. 

Το αποτέλεσμα όλων αυτών των ζητημάτων είναι ότι, στα σημεία όπου η μουσική «αποτραβιέται» προς όφελος του στίχου, ακούς το λιμπρέτο και ανατριχιάζεις. Ενώ στα σημεία όπου η μουσική θριαμβεύει επί του στίχου, σου περνά από το μυαλό η ιδέα ότι το λιμπρέτο είναι γραμμένο σε κάποια ξένη γλώσσα, την οποία αναγνωρίζεις ως οικεία με έναν τρόπο, αλλά, επειδή δεν τη μιλάς, δεν καταλαβαίνεις τίποτα. 

Ωστόσο, τα σημεία όπου ακούς μεν τα λόγια, αλλά δεν τα παρακολουθείς, είναι εκείνα που σου αποκαλύπτουν πόσο πραγματικά καλοί είναι οι μουσικοί και οι τραγουδιστές – αλάνθαστοι τελειοθήρες, προικισμένοι και ταλαντούχοι - αιχμάλωτοι. 

Είδαμε τα ΦΥΤΑ να ανθίζουν Facebook Twitter
Κυριαρχεί η πρόθεση διακωμώδησης των πάντων κατά τον τρόπο με τον οποίο το κάνουν συνήθως τα ΦΥΤΑ, δηλαδή χωρίς ενδοιασμούς. Φωτ.: Γιάννης Δρακουλίδης

Το χάσμα μεταξύ της μουσικής και του λιμπρέτου μικραίνει ή και κλείνει κατά σημεία, όπως είναι ας πούμε το «επαναστατικό ιντερλούδιο», όπου τα λόγια πατούν σε πρωτότυπες συνθέσεις για την περίπτωση και έχουν περισσότερη συγγένεια με την οπερέτα απ’ ό,τι με την όπερα. 

Σε ό,τι αφορά τα εικαστικά ερεθίσματα που προσφέρει το έργο, τα πράγματα είναι σαφώς πιο βατά. Κυριαρχεί η πρόθεση διακωμώδησης των πάντων κατά τον τρόπο με τον οποίο το κάνουν συνήθως τα ΦΥΤΑ, δηλαδή χωρίς ενδοιασμούς. Αυτό προσφέρει τις πιο ευχάριστες νότες του καλλιτεχνικού εγχειρήματος, καθώς και μικρο-εκπλήξεις που συχνά ξεπηδούν από χαιρέκακες-χαριτωμένες μικρο-προσβολές συμβόλων, με ιδιαίτερη προτίμηση στα εθνικά και τουριστικά.

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τον ευδιάθετο κανιβαλισμό τουριστικών συμβόλων, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι τα ΦΥΤΑ είναι οι μόνοι σπεσιαλίστες του είδους και θα άξιζε να τους βγάλει κάποιος το καπέλο.

Ωστόσο, το πιο καλοδουλέμενο και εμπνευσμένο στοιχείο της παράστασης είναι τα κοστούμια που δημιούργησε η σπουδαία drag πολυ-καλλιτέχνις Daglara. Με αναφορές στη space age, στο glam rock αλλά και στην disco, μεταπλάθει ταυτόχρονα όλα αυτά τα στοιχεία σε κάτι εντελώς άλλο και κυρίως σε κάτι απολύτως απροσδόκητο και εκκεντρικό. Πρόκειται για ένα μοτίβο που ξαφνιάζει ευχάριστα και φτιάχνει το κέφι. Είναι μάλλον εμπνευσμένο από το δικτυωτό μέρος μιας κεντρικής μάσκας αυτοκινήτου Audi και έχει τυπωθεί σε ύφασμα από το οποίο είναι φτιαγμένο το μπούστο και τα μανίκια  των τεσσάρων βασικών κοστουμιών, τα οποία, χάρη σ’ αυτό, στέκονται άψογα και ως φουτουριστικό σχήμα μεταφοράς ενός μπαρόκ φρουφρού.

Το κοστούμι του Ορφέα, που είναι το πιο επιτηδευμένο σε διάκοσμο, στολίζεται επίσης με το σήμα της Audi καθώς και με κάτι από το σήμα της Honda, ενώ έχει τα πιο εντυπωσιακά μπαρόκ-μη-μπαρόκ μανικέτια.

Γενικότερα, όμως, το ενδυματολογικό έργο στο σύνολό του έχει συνοχή, στυλ, έπαρση και φαντασία αντάξια μιας συλλογής της haute couture. Επιπλέον, έχει δραματουργικό ρόλο, που είναι η ουσιωδέστερη κατάκτηση κάθε ενδυματολογικής δουλειάς. Και επίσης δεν λειτουργεί «ξεκάρφωτα» σε σχέση με τα υπόλοιπα στοιχεία του έργου – τουναντίον, τα στηρίζει κατά σημεία, όταν εκείνα τρεκλίζουν.

Είδαμε τα ΦΥΤΑ να ανθίζουν Facebook Twitter
Ελλάδα

Η απόφαση της Εναλλακτικής Λυρικής Σκηνής να ανεβάσει σε queer εκδοχή τον «Ορφέα» του Μοντεβέρντι ήταν πολύ τολμηρή, ρηξικέλευθη και για τους λόγους αυτούς αξιοθαύμαστη. Επίσης, ήταν σωστή η επιλογή της να εμπιστευτεί την ιδιοφυή ιδέα που πρότειναν τα ΦΥΤΑ για μια queer μετάπλαση του μύθου του Ορφέα, ο οποίος, ως γνωστόν, κατεβαίνει στον Άδη για να αναζητήσει και να διεκδικήσει να φέρει πάλι στη ζωή την αγαπημένη του Ευρυδίκη.

Αυτό που παρακολουθεί, λοιπόν, ο θεατής είναι μια ιστορία έρωτα σε ένα υποθετικό, απώτερο μέλλον, στο οποίο ο Έλληνας πρωθυπουργός είναι ανοικτά ομοφυλόφιλος και επιχειρεί να επαναφέρει στη ζωή τον άδικα σκοτωμένο σύντροφό του (ο οποίος χάθηκε με έναν τρόπο βάναυσο και εξοργιστικό, όπως ο δολοφονημένος Ζακ Κωστόπουλος).

Όμως, κατά την πορεία από τον θεωρητικό σχεδιασμό του πρότζεκτ προς την υλοποίησή του, πολλά πράγματα μάλλον πρέπει να λοξοδρόμησαν και να χάθηκαν. 

Είναι κρίμα να έχεις την ελευθερία (και τη χρηματοδότηση) να ασχοληθείς με ένα θέμα τόσο ευαίσθητο, τόσο καίριο πολιτικά και τόσο συγκινητικό, για το οποίο ως δημιουργική ομάδα έχεις εξαρχής αποδεχτεί ότι θα το εντάξεις στη φόρμα μιας εξαιρετικής παλαιάς και άκρως υποβλητικής δραματικής μουσικής, και τελικά το αποτέλεσμα να μην πετυχαίνει τον στόχο του να συγκινήσει πραγματικά το κοινό. 

Γιατί το κοντινότερο που νιώθει ο θεατής σε συγκίνηση είναι μια ξηροστομία, επειδή, κάθε τόσο, ενόσω βλέπει τη βιντεο-όπερα, του πέφτει το σαγόνι και μένει εκεί πεσμένο σαν παράλυτο για πολλή ώρα, με αποτέλεσμα να στεγνώνει το στόμα του. 

Είδαμε τα ΦΥΤΑ να ανθίζουν Facebook Twitter
Tο πιο καλοδουλέμενο και εμπνευσμένο στοιχείο της παράστασης είναι τα κοστούμια που δημιούργησε η σπουδαία drag πολυ-καλλιτέχνις Daglara. Φωτ.: Ανδρέας Σιμόπουλος

Ωστόσο, ας διατυπωθεί και μια εικασία, η οποία ίσως αποτελεί κίνητρο για να επιδιώξει κάποιος να δείξει ενδιαφέρον γι’ αυτή την ταινία. Ο «ORFEAS2021», για τα δεδομένα της ΕΛΣ, δεν έχει προηγούμενο και το πιθανότερο είναι ότι δεν θα έχει συνέχεια. Αυτή η απομόνωσή του σε μια στιγμή του χρόνου τον κάνει ακόμα πιο μοναδικό και «ανάδελφο» απ’ όσο είναι έτσι κι αλλιώς. Επίσης, είναι βέβαιο –σε καθένα λεπτό του– ότι εκλαμβάνει τον εαυτό του ως κάτι περισσότερο από αυτό που πραγματικά είναι. Τα παραπάνω σημαίνουν ότι πληροί τα βασικά κριτήρια για να θεωρηθεί cult. 

Θα ήταν πιθανό, λοιπόν, μέσα στα επόμενα χρόνια να δημιουργηθεί ένα ρεύμα υπέρ της και με τον καιρό να αποδειχθεί ότι είναι κάτι σαν το ιδιωτικό «Rocky Horror Picture Show» της ΕΛΣ, τηρουμένων των αναλογιών και με προσαρμογές στα μέτρα, στα σταθμά και στην παράδοσή της.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, δεν είναι λίγο να έχεις πετύχει ένα δυνατό cult. 

Βιντεο-όπερα «ORFEAS2021», βασισμένη στην όπερα «L’Orfeo» του Κλαούντιο Μοντεβέρντι.

Προβολή στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, στις 19 & 26 Ιανουαρίου 2022, ώρα έναρξης: 21.30 (με αγγλικούς υπότιτλους).

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Με τον Αντρέα Σενιέ ανοίγει το 2022 για την Εθνική Λυρική Σκηνή - Από τις 20 Ιανουαρίου

Πολιτισμός / Με τον Αντρέα Σενιέ ανοίγει το 2022 για την Εθνική Λυρική Σκηνή - Από τις 20 Ιανουαρίου

Η όπερα αναφέρεται στη ζωή του διάσημου Γάλλου ποιητή Αντρέ Σενιέ (1762-1794). Το 1789 στους αριστοκρατικούς κύκλους του Παρισιού ο Σενιέ υποστηρίζει την Επανάσταση και συντάσσεται με τον Ζεράρ στο επαναστατικό κίνημα
THE LIFO TEAM
«Έχουμε πόλεμο, μην το ξεχνάς μωρό μου»

Θέατρο / «Έχουμε πόλεμο, μην το ξεχνάς, μωρό μου»: Στην παράσταση του Ηλία Αδάμ που θα ταξιδέψει στη Μαδρίτη

Η εικονοκλαστική, άγρια τρυφερή queer παράσταση «We are in the army now» που σκηνοθετεί ο Ηλίας Αδάμ ετοιμάζεται για την πρώτη της «επίσημη» τέλος του μήνα στη Μαδρίτη. Ιδού οι εντυπώσεις από την παρακολούθηση μίας από τις τελευταίες πρόβες της στη Στέγη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Έκτορας Λυγίζος σκηνοθετεί τον Αποτυχημένο του Μπέρνχαρντ

Θέατρο / Ο Έκτορας Λυγίζος σκηνοθετεί τον Αποτυχημένο του Μπέρνχαρντ

Το έργο του κορυφαίου Αυστριακού συγγραφέα Τόμας Μπέρνχαρντ, που σφράγισε τη γερμανόφωνη λογοτεχνία κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, παρουσιάζεται σε πανελλήνια πρώτη στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Η θεατρική αυτή διασκευή μετασχηματίζει τη μονολογική αφήγηση του πρωτοτύπου σε μουσικοθεατρικό έργο για τέσσερις φωνές και ένα πιάνο.
M. HULOT
Βάσω Καμαράτου: Οι πληγές μας μάς κάνουν καλύτερους ανθρώπους

Θέατρο / «Εγώ που δεν μασούσα, φοβάμαι πια να περάσω ανάμεσα από παρέα αγοριών»

Η επιστροφή της Βάσως Καμαράτου στο θέατρο με την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη ήταν η αφορμή για μια εκ βαθέων συζήτηση με την ηθοποιό που αποκαλύπτει στο Facebook τον εσωτερικό της κόσμο με ειλικρίνεια και ευαισθησία.
M. HULOT
I WAS THERE : ΣΤΡΑΚΑΣΤΡΟΥΚΕΣ 

Θέατρο / «Στρακαστρούκες»: Μετά τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης, η παράσταση του Δημήτρη Σαμόλη είναι τρομερά επίκαιρη

Οι «Στρακαστρούκες» έρχονται να προστεθούν σε μια μακρά λίστα queer έργων που έχουν κάνει την εμφάνισή τους στο ελληνικό θέατρο τα τελευταία χρόνια.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η μυθιστορηματική ζωή και οι πολιτικές απόψεις της Καλής Καλό θα σε μάθουν πολλά για το σήμερα

Πρόσωπα / Η μυθιστορηματική ζωή και οι πολιτικές απόψεις της Καλής Καλό θα σε μάθουν πολλά για το σήμερα

Η γυναίκα που έζησε την ιστορία του ελληνικού θεάτρου, και πάλεψε για την Αριστερά αφηγείται τη ζωή της στο LIFO.gr σε μια συνέντευξη-ποταμό στον Αντώνη Μποσκοΐτη.
ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΠΟΣΚΟΪ́ΤΗΣ
Ηλίας Λογοθέτης: Ένας κάτοικος εντός της γλώσσας του Βιζυηνού

Θέατρο / Ηλίας Λογοθέτης (1939 - 2024): Ένας εργάτης του θεάτρου και του σινεμά που δεν υπήρξε σνομπ

Από τους Πέρσες του Κουν μέχρι το τηλεοπτικό Έτερος Εγώ Νέμεσις, ο Ηλίας Λογοθέτης διέσχισε όλα τα είδη με μπρίο, αξιοπρέπεια και ακατάβλητο ποιητικό οίστρο.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΥΡΙΤΣΑΚΗΣ

Θέατρο / Γιάννης Μαυριτσάκης: «Για δύο χρόνια απομονώθηκα και έγραφα, μόνος, σαν τα θηρία»

Λίγο πριν την πρεμιέρα του νέου του έργου «Rayman ούρλιαξε» σε σκηνοθεσία Περικλή Μουστάκη, ο συγγραφέας της ποιητικής ενατένισης και του σκληρού ρεαλισμού μιλάει για τα παιδικά του χρόνια, την πορεία του στο θέατρο, τη «συνάντησή» του με τον Μπερνάρ-Μαρί Κολτές και την αφοσίωσή του στη συγγραφή.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Στην ανανεωμένη σκηνή του Θεάτρου της Οδού Κυκλάδων του Λευτέρη Βογιατζή όλα είναι δρόμος

Θέατρο / Το Θέατρο της Οδού Κυκλάδων αλλάζει για τη νέα παράσταση του Στάθη Λιβαθινού

Το έργο του Τομ Στόπαρντ «Ο Ρόζενκραντζ και ο Γκίλντενστερν είναι νεκροί» ανεβάζει η ομάδα του Στάθη Λιβαθινού, ένα από τα λίγα θεατρικά ανσάμπλ στην Αθήνα που τον ακολουθεί εδώ και χρόνια.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Αίθουσα Αναμονής. Humanity»: Ο Ένκε Φεζολλάρι μιλάει για μια παράσταση που αναδεικνύει την ομορφιά και τον εφιάλτη του ανθρώπινου είδους. 

Θέατρο / «Αίθουσα Αναμονής. Humanity»: Μια παράσταση για την ομορφιά και το σκοτάδι του ανθρώπινου είδους

Ο Ένκε Φεζολλάρι μιλά για την παράσταση που κινείται μεταξύ του mockumentary και του documentary, αφηγείται ιστορίες που συγκινούν και σοκάρουν, στιγμές επιτευγμάτων ή σκοτεινών σελίδων της ανθρωπότητας που ξετυλίγονται σε αίθουσες αναμονής.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Τζων Φούλτζεϊμς επιστρέφει με Βάγκνερ

Όπερα / «Η Βαλκυρία σχετίζεται με τους κόσμους του Τόλκιν και της Ρόουλινγκ»: Ο Τζων Φούλτζεϊμς επιστρέφει στη Λυρική

Μετά τον τολμηρό «Ντον Τζιοβάνι», ο διακεκριμένος Βρετανός σκηνοθέτης περνάει στην απαιτητική «Βαλκυρία», το δεύτερο μέρος της επικής τετραλογίας «Το δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν» του Ρίχαρντ Βάγκνερ που ανεβαίνει για πρώτη φορά από την Εθνική Λυρική Σκηνή.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ