«Μένγκελε»: Η προσωποποίηση του απόλυτου κακού σε εποχές ανησυχητικής αφύπνισής του

«Μένγκελε» Facebook Twitter
Οι δύο νέοι σε ηλικία ηθοποιοί Κορίνα Τριανταφύλλου και Θεόφιλος Μανώλογλου ερμηνεύουν τους δύο χαρακτήρες με εντυπωσιακή ωριμότητα, ενώ συγχρόνως αντεπεξέρχονται με συνέπεια στην ασθμαίνουσα ταχύτητα της σκηνοθετικής προσέγγισης της Καψούλη.
0

Μια νυχτερινή αμαξοστοιχία, ένα κουπέ πρώτης θέσης, δύο άγνωστοι συνταξιδιώτες. Μια νεαρή ιστορικός που κάνει το διδακτορικό της επάνω στον ναζισμό και ένας μεσήλικος άνδρας, διοικητικός υπάλληλος.

Το ταξίδι ξεκινάει και οι πρώτες ευγενικές κουβέντες που ανταλλάσσουν οι δυο τους σταδιακά μεταλλάσσονται σε μια έντονη συζήτηση, η οποία, μέσα από τις στακάτες ανταπαντήσεις, εξελίσσεται σε μια σκληρή αντιπαράθεση απόψεων που δεν αρκούνται στην ανταγωνιστική τους διάθεση αλλά ακροβατούν στο τεντωμένο σχοινί ισορροπιών πολιτικής και ψυχολογικής διάστασης. Μέχρι που αποφασίζουν να παίξουν ένα παιχνίδι ταυτοτήτων, ένα «κρυφτό» αλήθειας και ψέματος που οδηγεί σε ένα «θέατρο» το οποίο ωθεί τον θεατή σε μια αμφισβήτηση της αυταπάτης όπως στήνεται μπροστά του, μεταξύ των δυο τους. 

Τι ακριβώς συμβαίνει σε αυτό το νυχτερινό δρομολόγιο μέσα στο άδειο βαγόνι τρένου; Ποιοι είναι αυτοί οι δύο άνθρωποι; Είναι όντως ξένοι μεταξύ τους ή γνωρίζουν πολύ καλά ο ένας ποιος είναι ο άλλος; Πρόκειται για τον μυστηριωδώς εξαφανισμένο σφαγέα-γιατρό ανατριχιαστικών πειραμάτων στο Άουσβιτς Γιόζεφ Μένγκελε (ο οποίος έραβε συκώτια και άλλαζε τα μάτια ζωντανών παιδιών, ανάμεσα σε άλλα άρρωστα πειράματα) και την Εσθήρ Κοέν, μοναδική Ελληνίδα που επέζησε από το Άουσβιτς – τότε ήταν δώδεκα ετών.

Αλλά συνέβη ποτέ μια τέτοια συνάντηση; Θα μπορούσε να είχε παιχτεί ένα τέτοιο ερωτικό παιχνίδι μεταξύ τους, θα μπορούσε να είχε συμβεί κάτι τέτοιο στο περιβάλλον του θανάτου που επικρατούσε στο φημισμένο στρατόπεδο εξόντωσης της ναζιστικής θηριωδίας; Όχι βέβαια, πρόκειται για μια καλή αφορμή για θεατρική παράσταση, μια θεατρική αυταπάτη, ένα θέατρο μέσα στο θέατρο. 

Μέχρι και ο χώρος παρουσίασής του, το θέατρο Φούρνος στη Μαυρομιχάλη, που κάποτε άνοιξε τον χορό στα νεανικά πρωτοποριακά σχήματα, βοηθάει ακόμα περισσότερο, καθώς οι πρωταγωνιστές είναι δυο νέοι και ταλαντούχοι ηθοποιοί που δοκιμάζονται σε ένα κείμενο τρομερά απαιτητικό.

Προσωπικά, δεν είχα δει την πρώτη εκδοχή του έργου «Μένγκελε» του Θανάση Τριαρίδη το 2015 σε σκηνοθεσία του Κώστα Φιλίππογλου, αλλά η σύμπτωση του τωρινού ανεβάσματος με τον πόλεμο στην Ουκρανία, που αναγκαστικά μεταθέτει την προσοχή μας σε παλιά ιστορικά κράτη, τα οποία ανέκαθεν δεινοπαθούσαν από απολυταρχικά καθεστώτα, και την αφύπνιση του κακού μέσα από την αλαζονεία ενός ηγέτη που κάνει ό,τι θέλει, αψηφώντας διεθνείς συνθήκες, ίσως να είναι η καταλληλότερη στιγμή.

Μέχρι και ο χώρος παρουσίασής του, το θέατρο Φούρνος στη Μαυρομιχάλη, που κάποτε άνοιξε τον χορό στα νεανικά πρωτοποριακά σχήματα, βοηθάει ακόμα περισσότερο, καθώς οι πρωταγωνιστές είναι δύο νέοι και ταλαντούχοι ηθοποιοί που δοκιμάζονται σε ένα κείμενο τρομερά απαιτητικό. Η σκηνοθετική γραμμή της Χρύσας Καψούλη το κάνει εξοντωτικό, δίνοντάς του μια φρέσκια θεατρική ματιά. 

«Μένγκελε» Facebook Twitter
Η σκηνοθετική γραμμή της Χρύσας Καψούλη κάνει εξοντωτικό το κέιμενο, δίνοντάς του μια φρέσκια θεατρική ματιά. 

Δύο πολυθρόνες με ροδάκια, που ακολουθούν τις μετακινήσεις των χαρακτήρων, είναι το μοναδικό σκηνικό, ενώ η χρήση βίντεο είναι εκείνη που μας «ταξιδεύει» με το τρένο στον χρόνο, όποτε οι δυο τους αποκόπτονται από τη μεταξύ τους συνομιλία και εισβάλλουν στην εικόνα και στο ιστορικό παρελθόν, για να ενταχθούν σε αυτό.

Η παράσταση αποδεικνύεται ένας μαραθώνιος, ένα άγριο παιχνίδι στο ρινγκ, όπου μπορεί να μην παίζουν μποξ με γάντια και γροθιές αλλά τα λεκτικά χτυπήματα μεταξύ τους είναι ανελέητα. Ο άνδρας, εκπροσωπώντας το απόλυτο κακό, επιμένει να ισχυρίζεται ότι η συμβολή του στην εξέλιξη της ανθρωπότητας ήταν μεγάλη, η γυναίκα δεν παύει να του υπενθυμίζει τα δεινά που προκάλεσε τόσο ο ίδιος όσο και η εξουσία που στήριζε. Ένα σφυροκόπημα λέξεων και ιδεών που υπενθυμίζουν και θέτουν εκ νέου τα μεγάλα φιλοσοφικά ζητήματα του εικοστού αιώνα, στον απόηχο μιας παρανοϊκής εξουσίας που μετέτρεψε τον κόσμο όλο σε σκηνή θανάτου και ολέθρου. 

Ποια είναι η αλήθεια και ποιο το ψέμα σε αυτό το παιχνίδι μεταξύ των δύο; Μήπως απλώς πρόκειται για ένα ερωτικό παιχνίδι σαγήνης και υποταγής, όπως θα μπορούσε δυνητικά να έχει συμβεί μεταξύ των πραγματικών προσώπων του Μένγκελε και της Εσθήρ; Είναι όντως ένα «παιχνίδι» ή πρόκειται για πραγματικές ιστορικές προσωπικότητες που μια μοιραία συγκυρία τούς έφερε τόσο κοντά; Είναι το θεατρικό εγχείρημα ενός συγγραφέα που θέλει να μιλήσει με δραματουργικούς όρους για το κακό και την ιστορική μνήμη και ευθύνη;

Υπάρχει εξήγηση πίσω από την περίπτωση του Μένγκελε, μήπως η Ιστορία «παρεξήγησε» έναν ιδιοφυή επιστήμονα και πρέπει να του δώσουμε βάση όταν ισχυρίζεται ότι με αυτή του την προσέγγιση έδειχνε την αγάπη του για το ανθρώπινο είδος; Έχουμε δικαίωμα να ασχολούμαστε σήμερα με έναν κυνικό, παρανοϊκό εγκληματία; Ποια η ανάγκη μιας νέας Εβραίας να συναντήσει το τέρας αυτοπροσώπως; Να αντικρίσει, ακόμα και να ερωτοτροπήσει με την προσωποποίηση της πιο αδιανόητης βίας; 

«Μένγκελε» Facebook Twitter
Ποια είναι η αλήθεια και ποιο το ψέμα σε αυτό το «παιχνίδι» μεταξύ των δύο; Μήπως απλώς πρόκειται για ένα ερωτικό παιχνίδι σαγήνης και υποταγής;

Οι δύο νέοι σε ηλικία ηθοποιοί Κορίνα Τριανταφύλλου και Θεόφιλος Μανώλογλου ερμηνεύουν τους δύο χαρακτήρες με εντυπωσιακή ωριμότητα, ενώ συγχρόνως αντεπεξέρχονται με συνέπεια στην ασθμαίνουσα ταχύτητα της σκηνοθετικής προσέγγισης της Καψούλη, σε τέτοιο βαθμό που δεν εκμεταλλεύονται καν την ευκαιρία να ρίξουν τους τόνους στα σύντομα διαλείμματα του «παιχνιδιού» του Τριαρίδη. Ίσως ήταν και το μόνο για το οποίο θα μπορούσε να τους ψέξει κάποιος σ’ αυτή την ιλιγγιώδη παράσταση με το εξαντλητικό σχεδόν τέμπο.

Και ενώ ουσιαστικά δεν υπάρχει δράση και ο πυκνός, σχεδόν φιλοσοφικός λόγος του κειμένου υπερισχύει, καταφέρνουν να ενσαρκώσουν με αξιοπρόσεκτη δεξιοτεχνία τα δύο αμφιλεγόμενα πρόσωπα. Έτσι, η μεν πολυπλοκότητα του κατά Τριαρίδη Μένγκελε συνδυάζει τόσο την απειλητική πλευρά όσο και μια αλλόκοτη συναισθηματικότητα, η δε επίπλαστη συναισθηματική αφέλεια της Εσθήρ αποκαλύπτεται μέσα από μια ψυχολογικά διαταραγμένη και εύθραυστη γυναίκα. 

«Μένγκελε»
Κείμενο: Θανάσης Τριαρίδης

Σκηνοθεσία: Χρύσα Καψούλη

Βοηθός σκηνοθέτη: Βαγγέλης Βογιατζής

Σκηνογραφία, video art, Εικαστική επιμέλεια: Χριστόφορος Κώνστας, Χρήστος Μαγγανάς @XSQUARE DesignLab

Φωτισμοί: Αποστόλης Τσατσάκος

Β βοηθός σκηνοθέτη: Βίλλυ Κοντονικολάκη

Ερμηνεύουν οι: Κορίνα Τριανταφύλλου, Θεόφιλος Μανόλογλου

Θέατρο Φούρνος
Μαυρομιχάλη 168, Νεάπολη Εξαρχείων

Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Πέμπτη και Παρασκευή στις 21:00

Διάρκεια: 90΄

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Living Room», μία περφόρμανς σε σύλληψη Γεώργιου Ιατρού και Ανθής Κουγιά στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής, στο πλαίσιο του Athens Pride

Θέατρο / «Living Room»: Nτραγκ, κλασικό τραγούδι, μελοποιημένη ποίηση και εικαστικές τέχνες

Μια περφόρμανς σε σύλληψη του βαρύτονου και ντραγκ περφόρμερ Γιώργιου Ιατρού και της εικαστικού και σκηνοθέτιδας Ανθής Κουγιά στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής στο πλαίσιο του Athens Pride.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
«Σχέδιο Μάρσαλ»: Ένα φιλόδοξο σχέδιο σε μια ρημαγμένη χώρα γίνεται παράσταση

Θέατρο / «Σχέδιο Μάρσαλ»: Ένα φιλόδοξο σχέδιο σε μια ρημαγμένη χώρα γίνεται παράσταση

Η άλλοτε σωτήρια κι άλλοτε δραματική, άλλοτε κωμική κι άλλοτε γκροτέσκα συνύπαρξη του αμερικανικού ιδεώδους με το άναρχο ελληνικό πνεύμα, σε μια παράσταση στο Φεστιβάλ Αθηνών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Άρης Ρέτσος: «Ή είμαι ψώνιο ή έχω πραγματικά πιάσει άλλο επίπεδο»

Θέατρο / Άρης Ρέτσος: «Αν η καλλιτεχνική μου στάση δεν είναι κατεξοχήν πολιτική, τι άλλο είναι;»

Μια χειμαρρώδης συζήτηση με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη που στο απόγειο της επιτυχίας του εγκατέλειψε την κεντρική θεατρική πιάτσα και το σινεμά, με αφορμή μια έκθεση με υδατογραφίες του στον Φωταγωγό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ευριπίδης Λασκαρίδης: «Τα έργα μου είναι φτιαγμένα ώστε να έχουν ανοιχτό νόημα»

Οι Αθηναίοι / Ευριπίδης Λασκαρίδης: «Τα έργα μου είναι φτιαγμένα ώστε να έχουν ανοιχτό νόημα»

Ο σκηνοθέτης και ερμηνευτής Ευριπίδης Λασκαρίδης μιλά για τη ζωή του, την πορεία του στο θέατρο και τη μοναδική αίσθηση του χιούμορ του, που πλέον χαίρει διεθνούς αναγνώρισης.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Έλληνες σκηνοθέτες στην Πειραιώς 260

Θέατρο / 5 ελληνικές παραστάσεις που θα δούμε το καλοκαίρι στην Πειραιώς 260

Οι Έλληνες σκηνοθέτες, νέοι και καθιερωμένοι, στο πλούσιο πρόγραμμα της Πειραιώς 260 συνδυάζουν το κλασικό με το ασυνήθιστο, σε παραστάσεις που περιλαμβάνουν πολυαναμενόμενες επαναλήψεις, τραγωδία, όπερα και ποιητικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Σύγχρονος χορός στην Πειραιώς 260

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / Σύγχρονος χορός στην Πειραιώς 260

H Πειραιώς 260 παίρνει φωτιά με όλες τις εκφάνσεις του σύγχρονου χορού, από χιπ-χοπ και street dance μέχρι πειραματικές χορογραφίες με έντονο ρυθμό και corps de ballet, που τονίζει τη δύναμη της διαφορετικότητας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μαντάμα Μπατερφλάι: Σεξισμός, βία και η λατρεία του χρήματος στην ανάγνωση του Ολιβιέ Πι στο Ηρώδειο

Θέατρο / Μαντάμα Μπατερφλάι: Σεξισμός, βία και η λατρεία του χρήματος στην ανάγνωση του Ολιβιέ Πι στο Ηρώδειο

Ο διάσημος σκηνοθέτης και επί σειρά ετών διευθυντής του Φεστιβάλ της Αβινιόν, Ολιβιέ Πι, έρχεται στο Ηρώδειο με τη σκηνοθεσία της εμβληματικής όπερας του Πουτσίνι.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Μια νύχτα στην Επίδαυρο» σε κείμενα Λένας Κιτσοπούλου-Γιάννη Αστερή και σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου στο Εθνικό Θέατρο-REX

Κριτική Θεάτρου / «Μια νύχτα στην Επίδαυρο»: Κριτική για τη μετα-θεατρική επιθεώρηση του Νίκου Καραθάνου

Η παράσταση δεν έχει να παρουσιάσει κάποιο σκηνοθετικό ή άλλο επίτευγμα, όμως πρόκειται για μια τρυφερή επιστολή αγάπης από τους ανθρώπους που κάνουν θέατρο.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ

ΘΕΜΑΤΑ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

THE GOOD LIFO ΔΗΜΟΦΙΛΗ