Κριτική της παράστασης «Η δύναμη του σκότους» της Ελένης Σκότη

Κριτική της παράστασης «Η δύναμη του σκότους» της Ελένης Σκότη Facebook Twitter
Εν έτει 2017, η Ελένη Σκότη αποφάσισε να αποφύγει την παγίδα των αντικειμένων. Δεν έχει άχυρα εδώ, ούτε γρασίδι. Ούτε καν ζωγραφισμένα δέντρα.
0


Ακόμη και ο σπουδαίος Στανισλάφσκι έπεσε θύμα τους, όταν ανέβασε στο Θέατρο Τέχνης της Μόσχας, το 1902, το απαγορευμένο ως τότε έργο του Τολστόι: «Ο εξωτερικός ρεαλισμός της παράστασης Η δύναμη του σκότους αποκάλυψε σ' εμάς τους ηθοποιούς που συμμετείχαμε την απουσία εσωτερικής αιτιολόγησης. Τη σκηνή κατέλαβαν τα πράγματα, τα αντικείμενα, μπανάλ εξωτερικά γεγονότα [...] που συνέτριψαν το βαθύτερο νόημα του έργου και των ηρώων του». Αυτό το οποίο εντόπισε, δηλαδή, ως αδυναμία της παράστασης εκείνης ο δημιουργός της, μερικά χρόνια αργότερα, ήταν η έμφαση που δόθηκε στη σκηνική αληθοφάνεια, στην προσπάθεια να αναπαραχθεί όσο το δυνατόν πιστότερα η εντύπωση ενός ρεαλιστικού, τρισδιάστατου περιβάλλοντος, η οποία λειτούργησε εις βάρος της εσωτερικής, πνευματικής διάστασης της σκηνικής εμπειρίας.


Ο Αντρέ Αντουάν, σημαντικός εκπρόσωπος του νατουραλιστικού κινήματος και ιδρυτής του περίφημου Théâtre Libre, το 1887, στο Παρίσι, έθεσε δεκάδες «αληθινά» αντικείμενα στην υπηρεσία του νέου είδους θεάτρου που επιδίωκε να δώσει τέλος όχι μόνο στο επιτηδευμένο παίξιμο των ηθοποιών αλλά και στην «ψευτιά» των ζωγραφισμένων σκηνικών. Λέγεται, μάλιστα, ότι για τον σκοπό αυτό δανείστηκε έπιπλα από το σαλόνι της μητέρας του και τα μετέφερε ο ίδιος στο θέατρό του, εντυπωσιάζοντας ιδιαίτερα τον Εμίλ Ζολά, πρωτεργάτη του κινήματος, που πέρασε λίγο αργότερα για να παρακολουθήσει μια πρόβα.


Το έργο του Τολστόι πληρούσε θριαμβευτικά τις βασικές προϋποθέσεις των νατουραλιστών για το νέο επαναστατικό είδος θεάτρου που ευαγγελίζονταν, στρέφοντας την πλάτη τους στη feel-good νοοτροπία της εποχής: η Δύναμη του Σκότους ανταποκρινόταν θριαμβευτικά στο κάλεσμα για διερεύνηση της κοινωνίας και του κόσμου «όπως πραγματικά είναι», με όλα τα ελαττώματα, τις δυσάρεστες ή άσχημες πλευρές που μέχρι τότε έστεκαν παραγκωνισμένες ως ακατάλληλες για παρουσίαση ενώπιον του ευπρεπούς κοινού.

Το καθαρό αφηγηματικό νήμα, η διαυγής παρουσίαση των χαρακτήρων και των σχέσεων συνοδεύονται ενίοτε από διάθεση παιχνιδιάρικη.


H φτώχεια, η άγνοια, η αδυναμία ευγλωττίας και οι θλιβερές συνθήκες ζωής των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων, η κατάρα της κληρονομικότητας και του περιβάλλοντος: αυτές είναι οι ρίζες του κακού (για να δανειστούμε τον τίτλο ενός άλλου έργου του Ρώσου συγγραφέα) που εγκλωβίζουν τους αγρότες του έργου σε ένα σύμπαν ανελέητο. Οι ήρωες του Τολστόι γεννιούνται, ζούνε και πεθαίνουν μέσα σε πυκνό σκοτάδι που ρουφάει την ανθρωπιά τους. Η απληστία μεταδίδεται σαν ασθένεια. Ψέματα, κλεψιές, απιστίες, δολοφονίες: αυτή είναι η σταθερή σοδειά μιας κακής καλλιέργειας. Ένα μωρό θάβεται μόλις γεννηθεί – από τον ίδιο τον πατέρα του, σε μία από τις πιο σοκαριστικές σκηνές της παγκόσμιας δραματουργίας. Μονάχα ο γηραιότερος και αγνός Ακίμ, σταθερά προσηλωμένος στη χριστιανική πίστη του, κομίζει λίγο φως με την παρουσία του. Ούτε αυτός, όμως, καταφέρνει να σώσει τον γιο του από τον χαμό.
Ο Αντουάν ανέβασε τη Δύναμη του Σκότους το 1888. Η παράσταση του Παρισιού θεωρήθηκε σημαδιακή και ταξίδεψε στην Ευρώπη, ενώ υμνήθηκε ως αξιοθαύμαστη δουλειά συνόλου. Όπως ήταν αναμενόμενο, στην αυλή του χωριατόσπιτου ο Αντουάν έβαλε αληθινό γρασίδι και αληθινές μπάλες άχυρου (τα δέντρα μόνο ήταν χειροποίητα). Το 1923 το έργο σκηνοθέτησε στο Βερολίνο ο Έρβιν Πισκάτορ, πατέρας του επικού θεάτρου μαζί με τον Μπρεχτ. Η προσπάθεια του Πισκάτορ να καταστήσει ένα θέατρο αξιώσεων προσιτό στους θεατές της εργατικής τάξης εκτιμήθηκε δεόντως, αν και η έμφαση στη νατουραλιστική λεπτομέρεια υπονόμευσε εν μέρει, σύμφωνα με τους κριτικούς, τον πυρήνα του κειμένου.


Εν έτει 2017, η Ελένη Σκότη αποφάσισε να αποφύγει την παγίδα των αντικειμένων. Δεν έχει άχυρα εδώ, ούτε γρασίδι. Ούτε καν ζωγραφισμένα δέντρα. Μόνο το πιο ταπεινό των υλικών, το φελιζόλ. Κομμένο σε παραλληλόγραμμα ποικίλων μεγεθών, βαμμένα μαύρα και «φαγωμένα» γύρω γύρω από τη φθορά της χρήσης, γίνονται στα χέρια των ηθοποιών «τουβλάκια» με τα οποία οριοθετούν το μέσα και το έξω, χτίζουν έναν τάφο που καταπίνει σταδιακά τον ετοιμοθάνατο αφέντη και μεταμορφώνουν διαρκώς τη δυναμική του χώρου (φρόνιμο θα ήταν, νομίζω, το καμουφλάρισμα της σιδερένιας σκάλας που δεν χρησιμοποιείται ποτέ).

Κριτική της παράστασης «Η δύναμη του σκότους» της Ελένης Σκότη Facebook Twitter
Οι άνισες ερμηνείες συνιστούν, πράγματι, ένα αδύναμο στοιχείο της παράστασης.


Η σκηνοθεσία επιχειρεί να απελευθερώσει το έργο από τη βαριά νατουραλιστική κληρονομιά του, όχι μόνο σε σκηνογραφικό επίπεδο αλλά και συνολικότερα. Του δίνει αέρα, το «τσιγκλάει» με τρυφερότητα, χωρίς εξυπνακίστικη διάθεση, ενώ με λεπτότητα εγχέει μικρές δόσεις χιούμορ που ασκούν απρόσμενη γοητεία χωρίς να παραβιάζουν την οντότητα των νοημάτων. Το καθαρό αφηγηματικό νήμα, η διαυγής παρουσίαση των χαρακτήρων και των σχέσεων συνοδεύονται ενίοτε από διάθεση παιχνιδιάρικη –βλ. τη σκηνή σεξ των παράνομων εραστών που κάνουν τα δοκάρια να τρίζουν– ή από μπρεχτικές πινελιές – οι «οδηγίες» των ηθοποιών προς τους οργανοπαίκτες, ένα ντουέτο ακορντεόν και μπαλαλάικας που συνοδεύει ζωντανά μεγάλο μέρος της δράσης με απλές, ζωηρές μελωδίες.


Δεν αποδεικνύονται όλες οι Πράξεις εξίσου στέρεα δουλεμένες. Η μάχη που διαδραματίζεται για την ψυχή του νεαρού Νικήτα πρέπει να δημιουργεί την αίσθηση της κλιμάκωσης, της δύναμης του σκότους που τον διεκδικεί όλο και πιο επιθετικά. Κι ενώ το πρώτο μέρος κυλάει αρμονικά, ζεσταίνοντας το ενδιαφέρον μας, το δεύτερο, εκεί όπου η ηθική αποχαλίνωση του κεντρικού ήρωα οφείλει να γίνει ιδιαίτερα αισθητή, εκτυλίσσεται αντιθέτως άνευρα – σαν αργόσυρτο σκαμπίλι και όχι σαν χαστούκι.


Μεσολαβεί η συμπαγής, λιτή και ζοφερή σκηνή της βρεφοκτονίας, με όλους τους ηθοποιούς να συντονίζονται σταματώντας κάθε αστείο, ακριβώς επειδή η δραματική σοβαρότητα των τεκταινομένων δεν επιτρέπει παρά την υπέρτατη συγκέντρωση. Η μετάνοια του Νικήτα για τις φρικτές πράξεις του, στην τελευταία Πράξη, έρχεται γρήγορα και δεν προλαβαίνουμε να την αφομοιώσουμε – ίσως επειδή έχει κοπεί μέρος του κειμένου. Το αβαθές ξέσπασμα του συμπαθούς Γιώργου Παπαγεωργίου αδυνατεί να μεταδώσει πειστικά τον σπαραγμό μιας κατεστραμμένης συνείδησης.

 
Οι άνισες ερμηνείες συνιστούν, πράγματι, ένα αδύναμο στοιχείο της παράστασης. Η Πέγκυ Τρικαλιώτη ενδίδει σε δραματικά τρεμουλιάσματα και άλλες περιττές εντάσεις (όχι, ευτυχώς, στη σκηνή της βρεφοκτονίας). Η Αθανασία Κουρκάκη, ως έφηβη ξελογιάστρα, δεν εντοπίζει καθόλου την τρομακτική πλευρά της ηρωίδας της, ούτε συνδέεται με τους συναδέλφους της ή τη δράση. Αξιοπρεπής αναδύεται ο Χρήστος Σαπουντζής ως γέρος υπηρέτης και αχνός ο Θανάσης Χαλκιάς ως Ακίμ.


Η Αγορίτσα Οικονόμου, τέλος, ερμηνεύει εξαιρετικά τη Ματριόνα, φοβερή μάνα μακιαβελικής σαγήνης, που χορηγεί δηλητηριώδεις σκόνες, υποκινεί φόνους, κανονίζει γάμους, όλα με το αζημίωτο και όλα για το καλό του γιου της. Κοφτερή σαν μαχαίρι, με ζηλευτή αίσθηση του μέτρου και κυρίαρχη της τεχνικής της, η ηθοποιός πλάθει μια ηρωίδα κυνική και καπάτσα, θεατρίνα της ζωής και της σκηνής, με κωμική φλέβα που χτυπάει αβίαστα δίπλα στη δολοπλόκα καρδιά της.

Info:

Η δύναμη του σκότους
του Λέοντος Τολστόι από την ομάδα Νάμα

Συγχρονο Θεατρο

Ευμολπιδών 45, Γκάζι

Δευτ. 19:30, Σάβ. 17:00 Κυρ. & Τρ. 21:00

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπομπ Γουίλσον

Απώλειες / Μπομπ Γουίλσον (1941-2025): Το προκλητικό του σύμπαν ήταν ένα και μοναδικό

Μεγάλωσε σε μια κοινότητα όπου το θέατρο θεωρούνταν ανήθικο. Κι όμως, με το ριζοσπαστικό του έργο σφράγισε τη σύγχρονη τέχνη του 20ού αιώνα, σε παγκόσμιο επίπεδο. Υποκλίθηκε πολλές φορές στο αθηναϊκό κοινό – και εκείνο, κάθε φορά, του ανταπέδιδε την τιμή.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H ανάληψη του Οιδίποδα αναβάλλεται επ’ αόριστον

Θέατρο / H ανάληψη του Οιδίποδα αναβάλλεται επ’ αόριστον

Ο «Οιδίποδας» του Γιάννη Χουβαρδά συνενώνει τον «Τύραννο» και τον «Επί Κολωνώ» σε μια παράσταση, παίρνοντας τη μορφή μιας πυρετώδους ανασκαφής στο πεδίο του ασυνείδητου - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ζιλιέτ Μπινός: Η Ιουλιέτα των Πνευμάτων στην Επίδαυρο

Θέατρο / Ζιλιέτ Μπινός: Η Ιουλιέτα των Πνευμάτων στην Επίδαυρο

Η βραβευμένη με Όσκαρ ηθοποιός προσπαθεί να παραμείνει συγκεντρωμένη μέχρι την κάθοδό της στο αργολικό θέατρο. Παρ’ όλα αυτά, βρήκε τον χρόνο να μας μιλήσει για τους γυναικείους ρόλους που τη συνδέουν με την Ελλάδα και για τη σημασία της σιωπής.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Όλα όσα ζήσαμε στο 79ο Φεστιβάλ της Αβινιόν: από το «La Distance» του Ροντρίγκες έως τη μεγάλη επιτυχία του Μπανούσι

Θέατρο / Όλα όσα ζήσαμε στο 79ο Φεστιβάλ της Αβινιόν

Οι θερμές κριτικές της «Liberation» και της «Le Monde» για το «ΜΑΜΙ» του Μπανούσι σε παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση είναι απλώς μια λεπτομέρεια μέσα στις απανωτές εκπλήξεις που έκρυβε το πιο γνωστό θεατρικό φεστιβάλ στον κόσμο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Κωνσταντίνος Ζωγράφος: Ο «Ορέστης» του Τερζόπουλου

Θέατρο / Κωνσταντίνος Ζωγράφος: «Ο Τερζόπουλος σου βγάζει τον καλύτερό σου εαυτό»

Ο νεαρός ηθοποιός που πέρυσι ενσάρκωσε τον Πυλάδη επιστρέφει φέτος ως Ορέστης. Με μια ήδη πλούσια διαδρομή στο θέατρο δίπλα σε σημαντικούς δημιουργούς, ετοιμάζει ένα νέο έργο εμπνευσμένο από το Νεκρομαντείο του Αχέροντα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

The Review / «Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

Με αφορμή την παράσταση γι’ αυτόν τον αυθεντικό δημιουργό που τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 μεσουρανούσε, ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου σχολιάζουν τον αντίκτυπό του στο κοινό σήμερα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, πτώση και η αποθέωση

Αρχαίο Δράμα Explained / «Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, η πτώση και η αποθέωση

Τι μας μαθαίνει η ιστορία του Οιδίποδα, ενός ανθρώπου που έχει τα πάντα και τα χάνει εν ριπή οφθαλμού; Η κριτικός θεάτρου Λουίζα Αρκουμανέα επιχειρεί μια θεωρητική ανάλυση του έργου του Σοφοκλή.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Αλίκη Βουγιουκλάκη: Στη ζωή έσπαγε τα ταμπού, στο θέατρο τα ταμεία

Θέατρο / Αλίκη Βουγιουκλάκη: Πώς έσπαγε τα ταμεία στο θέατρο επί 35 χρόνια

Για δεκαετίες έχτισε, με το αλάνθαστο επιχειρηματικό της ένστικτο, μια σχέση με το θεατρικό κοινό που ακολουθούσε υπνωτισμένο τον μύθο της εθνικής σταρ. Η πορεία της ως θιασάρχισσας μέσα από παραστάσεις-σταθμούς και τις μαρτυρίες συνεργατών της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Θέατρο / Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Στον πολυαναμενόμενο «Οιδίποδα» του Γιάννη Χουβαρδά, ο Νίκος Καραθάνος επιστρέφει, 23 χρόνια μετά, στον ομώνυμο ρόλο, ακολουθώντας την ιστορία από το τέλος προς την αρχή και φωτίζοντας το ανθρώπινο βάθος μιας τραγωδίας πιο οικείας απ’ όσο νομίζουμε.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα δώρο που άργησε να φτάσει

Θέατρο / «Κοιτάξτε πώς φέρονταν οι αρχαίοι στους ξένους! Έτσι πρέπει να κάνουμε κι εμείς»

Ένα δώρο που έφτασε καθυστερημένα, μόλις είκοσι λεπτά πριν το τέλος της παράστασης - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για το «ζ-η-θ, ο Ξένος» σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε το φετινό καλοκαίρι

Θέατρο / Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε την «Ορέστεια»

Η «Ορέστεια» του Θεόδωρου Τερζόπουλου συζητήθηκε όσο λίγες παραστάσεις: ενθουσίασε, προκάλεσε ποικίλα σχόλια και ανέδειξε ερμηνείες υψηλής έντασης και ακρίβειας. Ξεχώρισε εκείνη της Έβελυν Ασουάντ, η οποία, ως Κασσάνδρα, ερμήνευσε ένα αραβικό μοιρολόι που έκανε πολλούς να αναζητήσουν το όνομά της. Το φετινό καλοκαίρι, η παράσταση επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη, στους Δελφούς και στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων.
M. HULOT
Η Λίνα Νικολακοπούλου υπογράφει και σκηνοθετεί τη μουσικοθεατρική παράσταση «Χορικά Ύδατα»

Θέατρο / «Χορικά Ύδατα»: Ο έμμετρος κόσμος της Λίνας Νικολακοπούλου επιστρέφει στη σκηνή

Τραγούδια που αποσπάστηκαν από το θεατρικό τους περιβάλλον επιστρέφουν στην πηγή τους, σε μια σκηνική τελετουργία γεμάτη εκπλήξεις που φωτίζει την τεράστια καλλιτεχνική παρακαταθήκη της στιχουργού.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

The Review / «Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

Γιατί εξακολουθεί να κερδίζει το σύγχρονο κοινό η διάσημη κωμωδία του Άγγλου βάρδου κάθε φορά που ανεβαίνει στη σκηνή; Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου συζητούν με αφορμή την παράσταση που σκηνοθετεί η Εύα Βλασσοπούλου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Darkest White»: Ένα σύμπαν που εξερευνά την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναίκας 

Θέατρο / «Darkest White»: Ο εμφύλιος από την πλευρά των χαμένων

Το έργο της Δαφίν Αντωνιάδου που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών, εξερευνά μέσω προσωπικών και ιστορικών αναμνήσεων και μέσα από την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναικείας παρουσίας, ιστορίες εκτοπισμού και επιβίωσης. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσια ένα τραπέζι με φίλους

Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας / Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσία ένα τραπέζι με φίλους

Ο σπουδαίος λιβανέζος χορευτής και χορογράφος Omar Rajeh, επιστρέφει με την «Beytna», μια ιδιαίτερη περφόρμανς με κοινωνικό όσο και γαστριμαργικό αποτύπωμα, που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του φετινού 31ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η νύφη και το «Καληνύχτα, Σταχτοπούτα»

Θέατρο / Η Καρολίνα Μπιάνκι παίρνει το ναρκωτικό του βιασμού επί σκηνής. Τι γίνεται μετά;

Μια παράσταση-περφόρμανς που μέσα από έναν εξαιρετικά πυκνό και γοητευτικό λόγο, ένα κολάζ από εικόνες, αναφορές, εξομολογήσεις, όνειρα και εφιάλτες μάς κάνει κοινωνούς μιας ακραίας εμπειρίας, χωρίς να σοκάρει.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ακούγεσαι Λυδία, Ακούγεσαι ίσαμε το στάδιο

Επίδαυρος / «Ακούγεσαι, Λυδία, ίσαμε το στάδιο ακούγεσαι»

Κορυφαίο πρόσωπο του αρχαίου δράματος, συνδεδεμένη με εμβληματικές παραστάσεις, ανατρέχει σε δεκαπέντε σταθμούς της καλλιτεχνικής της ζωής στην Επίδαυρο και αφηγείται προσωπικές ιστορίες, επιτυχίες και ματαιώσεις, εξαιρετικές συναντήσεις και συνεργασίες, σε μια πορεία που αγγίζει τις πέντε δεκαετίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ