Kριτική για τις «Τρεις Αδελφές»: Μια εξαιρετική ανάγνωση ενός κλασικού έργου

Kριτική για τις «Τρεις Αδελφές»: Μια εξαιρετική ανάγνωση ενός κλασικού έργου Facebook Twitter
Έχουμε να κάνουμε με μια πολύ σημαντική παράσταση, που συλλαμβάνει και αποτυπώνει με πάθος, λυρισμό και ποιητικότητα τη σχέση ανθρώπου και χρόνου στην πιο καθαρή της μορφή.
1

Δεν έχει «προοπτική» αυτό το σκηνικό. Δεν υπάρχουν έπιπλα, δεν υπάρχει η συνήθης πολυκοσμία ενός τσεχοφικού έργου. Υπάρχουν μονάχα τρεις γυναίκες διαφορετικών ηλικιών. Στέκονται, κάθονται ή περπατούν μπροστά από έναν ξύλινο τοίχο με παλιές απλίκες. Κλικ, κλικ, ο επαναλαμβανόμενος ήχος της κάμερας: κάποιος τις φωτογραφίζει.


Βρισκόμαστε στο «πριν» ή στο «μετά»; Δεν είναι ξεκάθαρο αν τα γεγονότα έχουν συμβεί ήδη ή αν πρόκειται να συμβούν. Οι γυναίκες έχουν γεράσει πρόωρα ή οι τρεις ηθοποιοί (Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Μαρία Κεχαγιόγλου, Αθηνά Μαξίμου) επιδίδονται σε στυλιστικά νάζια με τα μαλλιά τους; Σιγά σιγά κόσμος μαζεύεται, ο διάδρομος μετατρέπεται σε σαλόνι ευυπόληπτου αστικού σπιτιού: το βουητό μιας γιορτής, το πάρε-δώσε μιας επετείου, δεν έχει τόσο σημασία η αφορμή όσο ότι οι άνθρωποι συγκεντρώνονται, κάνουν δώρα, σερβίρουν τσάι, θυμούνται τα παλιά –α! προπαντός αυτό–, κι αν η ομήγυρη σταθεί τυχερή θα εμφανιστεί κι ένας γοητευτικός αντισυνταγματάρχης που θα πυροδοτήσει αναμνήσεις, θα ξυπνήσει πάθη, θα φέρει μια αύρα αισιοδοξίας, τόσο δυσανάλογα υψηλή, ώστε να μοιάζει σχεδόν ψεύτικη. Μα πώς μπορεί να ελπίζει κανείς ότι η ζωή μετά από διακόσια χρόνια θα είναι απίστευτα όμορφη και λαμπερή σ' αυτόν τον πλανήτη;

Οι τρεις αδελφές είναι μέσα κι έξω από την αυταπάτη τους ταυτόχρονα. Από τη μια νιώθουν ότι σπαταλήθηκαν, ότι η ζωή τους πήγε χαμένη, ότι δεν θα πάνε στη Μόσχα. Δεν εγκαταλείπουν όμως: οι σπαρακτικοί μονόλογοι των τριών ηθοποιών στο κλείσιμο της παράστασης το καθιστούν ξεκάθαρο. Θα συνεχίσουν να επιθυμούν μέχρι τελικής πτώσης.


Έναν αιώνα μετά, μάλλον έχουμε πάψει να τρέφουμε τέτοιες ελπίδες. Ο ήρωας όμως, αυτός ο άνδρας με τη στολή που τον λένε Βερσίνιν (Αιμίλιος Χειλάκης), επιμένει. Και επειδή επιμένει και επειδή η μουσική τον πιστεύει και τον τυλίγει, το κλίμα αλλάζει και η σκηνή γεμίζει γέλια, και η μεσαία αδελφή χαίρεται, και, ναι, μπορούμε να πούμε πως ήταν μια ωραία βραδιά τελικά! Έσπασε για λίγο η μονοτονία της επαρχιακής ζωής... Από τη μια το πλήθος και ο θόρυβος των ανθρώπων, από την άλλη η απέραντη μοναξιά. Κουρασμένοι κουρνιάζουμε σαν πουλιά στις εσοχές του τοίχου. Η ζωή μας γεμίζει έπιπλα και λίγο-λίγο δεν μπορούμε να κινηθούμε. Ο χρόνος είναι ενιαίος: ταυτόχρονα συνυπάρχουν μέσα μας όσα συνέβησαν, όσα συμβαίνουν και όσα θα συμβούν. Ο σκηνοθέτης αντιστέκεται σθεναρά στη γραμμικότητα του χρόνου. Υποβαθμίζει εσκεμμένα όλα τα «μεγάλα» επεισόδια (τον έρωτα της Μάσας, τον θάνατο του Τούζενμπαχ κ.ά.) που δημιουργούν συνήθως την ψευδαίσθηση των «ορόσημων», των γεγονότων-σταθμών που τέμνουν και κορυφώνουν τη δράση. Όχι, το νόημα βρίσκεται πέρα από το γεγονός, πέρα από το ορατό. Οι Τρεις Αδελφές του Καραντζά είναι γερασμένες από το πρώτο λεπτό. Τίποτα κραυγαλέο και μεγαλόφωνο δεν έρχεται να το αλλάξει αυτό.

Kριτική για τις «Τρεις Αδελφές»: Μια εξαιρετική ανάγνωση ενός κλασικού έργου Facebook Twitter
Είναι σπουδαίο το επίτευγμα του Καραντζά, δηλαδή το πώς καταφέρνει να τοποθετήσει το ανθρώπινο στο σημείο τομής των τριών διαστάσεων του χρόνου. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO


Οι περισσότεροι σκηνοθέτες (και ηθοποιοί) πλάθουν επί σκηνής «κανονικές» ηρωίδες. Προσπαθούν να μας δείξουν την ιδιαιτερότητα της καθεμιάς, τον χαρακτήρα που είναι συνυφασμένος με την ηλικία, το επάγγελμα ή την προσωπική της ζωή. Ο Καραντζάς όμως δεν ενδιαφέρεται για τα «ατομικά», τα εξωτερικά γνωρίσματά τους. Εστιάζει στο παλλόμενο είναι τους.


Βλέπει τις τρεις αδελφές να αντιστέκονται. Όχι ότι οι τσεχοφικές ηρωίδες δεν είναι, και στη δική του ανάγνωση, αιχμάλωτες της μνήμης και της φθοράς, ευάλωτες στις καταστρεπτικές συνέπειες της επανάληψης και της συνήθειας που σκοτώνει κάθε élan vital. Ταυτόχρονα, όμως, υπάρχει κάτι μέσα τους που παραμένει άσβηστο: το επιθυμητικό εγώ. Αυτό το εγώ που είναι δυνάμει: ασταθές, ανοιχτό, μεταβαλλόμενο. Που αρνείται να παγιωθεί σε μια αμετάβλητη μορφή και να πεθάνει. Που αναζητά διαρκώς την ελευθερία, την αγάπη, τη δημιουργία, την εξέλιξη. Κάποια στιγμή η Αθηνά Μαξίμου στέκεται με τα μάτια καρφωμένα σε ένα μακρινό σημείο, αποκομμένη απ' όσα συμβαίνουν γύρω της, σαν να βλέπει όραμα. Αποσβολωμένη, εμπύρετη, με μάγουλα σκαμμένα, δεν σταματά να επαναλαμβάνει: «Στη Μόσχα, στη Μόσχα, στη Μόσχα». Ένα ανθρώπινο ερείπιο που φλέγεται. Και ταυτόχρονα, όπως ονειρευόταν ο Αρτό, «στέλνει σινιάλα μέσα από τις φλόγες».


Οι τρεις αδελφές είναι μέσα κι έξω από την αυταπάτη τους ταυτόχρονα. Από τη μια νιώθουν ότι σπαταλήθηκαν, ότι η ζωή τους πήγε χαμένη, ότι δεν θα πάνε στη Μόσχα. Δεν εγκαταλείπουν όμως: οι σπαρακτικοί μονόλογοι των τριών ηθοποιών στο κλείσιμο της παράστασης το καθιστούν ξεκάθαρο. Θα συνεχίσουν να επιθυμούν μέχρι τελικής πτώσης. Όσο κι αν δέχονται χτυπήματα, όσο κι αν συμβιβάζονται με μια άχαρη δουλειά ή έναν μικρόνοο σύζυγο, πάντοτε θα υπάρχουν «τα αποδημητικά πουλιά που ξεκινούν κάθε άνοιξη, εδώ και χιλιάδες χρόνια, χωρίς να ξέρουν γιατί φεύγουν...».

Kριτική για τις «Τρεις Αδελφές»: Μια εξαιρετική ανάγνωση ενός κλασικού έργου Facebook Twitter
Οι τρεις αδελφές γδύνονται και φορούν τα παιδικά τους φορέματα. Στροβιλίζονται και χορεύουν γελώντας στην αυλή του σπιτιού τους, ενώ οι νιφάδες πέφτουν στο πρόσωπό τους.


Ανιχνεύουν το παρελθόν και αναζητούν διαφυγή στο μέλλον. Οι τοίχοι παραμερίζουν ξαφνικά και ω, τι αποκάλυψη! Όλα έχουν γίνει λευκά και ο ουρανός γαλάζιος! Οι τρεις αδελφές γδύνονται και φορούν τα παιδικά τους φορέματα. Στροβιλίζονται και χορεύουν γελώντας στην αυλή του σπιτιού τους, ενώ οι νιφάδες πέφτουν στο πρόσωπό τους. Ξαφνικά, ο χρόνος έχει συμπτυχθεί απόλυτα. Όλοι οι εαυτοί ενώνονται σε έναν: ο παλιός, ο τωρινός και ο μελλοντικός συναντιούνται μια μέρα που χιονίζει κι όλα μοιάζουν διαφορετικά.

Είναι σπουδαίο το επίτευγμα του Καραντζά, δηλαδή το πώς καταφέρνει να τοποθετήσει το ανθρώπινο στο σημείο τομής των τριών διαστάσεων του χρόνου. Το μέλλον υπάρχει ήδη στο παρελθόν. Επιστρέφουμε σε κάτι που θα συμβεί. Και αυτοί οι ατέρμονοι κύκλοι του Εγώ διαγράφονται με ανατριχιαστική και συγχρόνως συγκινητική διαύγεια στη διάρκεια της παράστασης. Να τονίσω εδώ την απόλυτη εναρμόνιση του σκηνοθετικού οράματος με εκείνα των υπόλοιπων συντελεστών. Η μουσική του Δημήτρη Καμαρωτού, η σκηνογραφία της Μαρίας Πανουργιά και ο φωτισμός του Αλέκου Αναστασίου ενώνονται για να προσδώσουν πρωτοφανή ισχύ και πειθώ στο σύμπαν του Τσέχοφ και του Καραντζά. Η μουσική είναι σαν να λέει όσα οι ήρωες δεν μπορούν, εκφράζει διακριτικά την εμμονή τους, το πέταγμά τους, τη λαχτάρα τους. Πλάθει μια δική της, παράλληλη και ζωτική δραματουργία που ενισχύει τη συναισθηματική μας εμπλοκή. Η σκηνογραφία, επίσης, αφηγείται την ιστορία των Τριών Αδελφών χωρίς λόγια, μόνο με εικόνες. Συνθέτει μια οπτική αλληγορία για τη σχέση τους με τον χρόνο, για την ασφυξία των αντικειμένων, για τα φυτά που ξεραίνονται και τα λουλούδια που ανθίζουν, για τις εσοχές στον τοίχο όπου θέλουμε να χωθούμε, αλλά και για το «μεγάλο γαλάζιο» μέσα μας που μένει πάντοτε ενεργό, ένα κάλεσμα στο μέλλον.

Οι ερμηνείες δεν αποδεικνύονται όλες εξίσου εύστοχες και θα έπρεπε ίσως μερικές από αυτές να ακονιστούν περισσότερο. Αμήχανη είναι π.χ. η παρουσία της Ανφίσας (Υβόννη Μαλτέζου), ενώ ο Δημήτρης Πιατάς, ως γιατρός, θα μπορούσε να δουλέψει περισσότερο την τοποθέτηση της φωνής του. Όσο για τον λευκοντυμένο βωβό «άγγελο», αυτός δεν καταφέρνει να πείσει για την αναγκαιότητά του.

Kριτική για τις «Τρεις Αδελφές»: Μια εξαιρετική ανάγνωση ενός κλασικού έργου Facebook Twitter
Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO


Εξαιρετική η Αθηνά Μαξίμου ως Ιρίνα, ενώ οι δύο άλλες ηθοποιοί, η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη (Όλγα) και η Μαρία Κεχαγιόγλου (Μάσα), μοιάζουν περισσότερο οικείες σ' εμάς, με το δράμα τους να διαγράφεται πιο αναγνωρίσιμο. Μας κατακτούν συναισθηματικά μονάχα στο τέλος. Ο Αιμίλιος Χειλάκης, ενώ διατηρεί την ειρωνεία που αναπόφευκτα κατοικεί σε έναν μονόλογο εξιδανίκευσης της μελλοντικής ζωής στον πλανήτη, ταυτόχρονα αποδίδει και τη γνησιότητα του συναισθήματος, τον ρομαντισμό και την ειλικρίνεια του ήρωα. Η Σύρμω Κεκέ είναι αφοπλιστική και απολαυστική ως Νατάλια, η κωμική ανάσα που τόσο χρειάζεται.


Ανεξαρτήτως των όποιων αστοχιών, η δύναμη της ανάγνωσης του Δημήτρη Καραντζά παραμένει αμείωτη. Έχουμε να κάνουμε με μια πολύ σημαντική παράσταση, που συλλαμβάνει και αποτυπώνει με πάθος, λυρισμό και ποιητικότητα τη σχέση ανθρώπου και χρόνου στην πιο καθαρή της μορφή. Η ιστορία, τα συγκεκριμένα γεγονότα, δεν έχουν τόση σημασία εδώ. Σημασία έχει η ένταση της επιθυμίας. Σημασία έχει ότι για πρώτη φορά εισπράττουμε τόσο άμεσα, τόσο καθολικά, τόσο συμπυκνωμένα τη διττή αίσθηση της πικρής ματαίωσης και της άσβηστης λαχτάρας που εκπορεύεται από τον ψυχισμό των τριών ηρωίδων. Κι αυτή η αίσθηση θα μας στοιχειώνει και θα μας συναρπάζει για πολύ καιρό ακόμα...

Άντον Τσέχοφ

«Τρεις Αδελφές»

Μετάφραση: Αλέξανδρος Ίσαρης – Γιώργος Δεπάστας

Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς

Σκηνικά: Μαρία Πανουργιά

Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη

Μουσική: Δημήτρης Καμαρωτός Κίνηση: Χρήστος Παπαδόπουλος

Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου

Σύμβουλος δραματουργίας: Αντώνης Αντωνόπουλος

Βοηθός σκηνοθέτη: Ασημίνα Αναστασοπούλου

Παίζουν: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Αιμίλιος Χειλάκης, Αθηνά Μαξίμου, Μαρία Κεχαγιόγλου, Ορφέας Αυγουστίδης, Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Σύρμω Κεκέ, Γιάννης Κλίνης, Αινείας Τσαμάτης, Ευδοξία Ανδρουλιδάκη, Νίκος Μάνεσης και οι Υβόννη Μαλτέζου και Δημήτρης Πιατάς

Θέατρο Βεάκη

Στουρνάρη 32, 210 5223522

Από 17/1. Τετ. & Κυρ. 19:00, Πέμ. 20:00, Παρ. 21:00, Σάβ. 18:00 & 21:00 Εισ.: €15-25

 

Θέατρο
1

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Οι «Τρεις Αδελφές» του Δημήτρη Καραντζά μεγάλωσαν κι ακόμα νοσταλγούν το παρελθόν

Θέατρο / Οι «Τρεις Αδελφές» του Δημήτρη Καραντζά μεγάλωσαν κι ακόμα νοσταλγούν το παρελθόν

Ο ταλαντούχος και παραγωγικός σκηνοθέτης επιλέγει τον αγαπημένο του Τσέχοφ για να ανοίξει μια νέα δεκαετία δημιουργίας, λίγο πριν κατασταλάξει σε έναν νέο, δικό του θεατρικό χώρο.
ΠΡΩΤΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ
Η νέα εποχή του Εθνικού Θεάτρου υπό τον Δημήτρη Λιγνάδη: Τα έργα, οι σκηνοθέτες, οι ηθοποιοί, οι αλλαγές

Culture / Η νέα εποχή του Εθνικού Θεάτρου υπό τον Δημήτρη Λιγνάδη: Τα έργα, οι σκηνοθέτες, οι ηθοποιοί, οι αλλαγές

Στην αίθουσα εκδηλώσεων του κτιρίου Τσίλερ πραγματοποιήθηκε σήμερα η πρώτη συνέντευξη τύπου του νέου καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, Δημήτρη Λιγνάδη
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Έκτορας Λυγίζος σκηνοθετεί τον Αποτυχημένο του Μπέρνχαρντ

Θέατρο / Ο Έκτορας Λυγίζος σκηνοθετεί τον Αποτυχημένο του Μπέρνχαρντ

Το έργο του κορυφαίου Αυστριακού συγγραφέα Τόμας Μπέρνχαρντ, που σφράγισε τη γερμανόφωνη λογοτεχνία κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, παρουσιάζεται σε πανελλήνια πρώτη στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Η θεατρική αυτή διασκευή μετασχηματίζει τη μονολογική αφήγηση του πρωτοτύπου σε μουσικοθεατρικό έργο για τέσσερις φωνές και ένα πιάνο.
M. HULOT
Βάσω Καμαράτου: Οι πληγές μας μάς κάνουν καλύτερους ανθρώπους

Θέατρο / «Εγώ που δεν μασούσα, φοβάμαι πια να περάσω ανάμεσα από παρέα αγοριών»

Η επιστροφή της Βάσως Καμαράτου στο θέατρο με την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη ήταν η αφορμή για μια εκ βαθέων συζήτηση με την ηθοποιό που αποκαλύπτει στο Facebook τον εσωτερικό της κόσμο με ειλικρίνεια και ευαισθησία.
M. HULOT
I WAS THERE : ΣΤΡΑΚΑΣΤΡΟΥΚΕΣ 

Θέατρο / «Στρακαστρούκες»: Μετά τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης, η παράσταση του Δημήτρη Σαμόλη είναι τρομερά επίκαιρη

Οι «Στρακαστρούκες» έρχονται να προστεθούν σε μια μακρά λίστα queer έργων που έχουν κάνει την εμφάνισή τους στο ελληνικό θέατρο τα τελευταία χρόνια.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η μυθιστορηματική ζωή και οι πολιτικές απόψεις της Καλής Καλό θα σε μάθουν πολλά για το σήμερα

Πρόσωπα / Η μυθιστορηματική ζωή και οι πολιτικές απόψεις της Καλής Καλό θα σε μάθουν πολλά για το σήμερα

Η γυναίκα που έζησε την ιστορία του ελληνικού θεάτρου, και πάλεψε για την Αριστερά αφηγείται τη ζωή της στο LIFO.gr σε μια συνέντευξη-ποταμό στον Αντώνη Μποσκοΐτη.
ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΠΟΣΚΟΪ́ΤΗΣ
Ηλίας Λογοθέτης: Ένας κάτοικος εντός της γλώσσας του Βιζυηνού

Θέατρο / Ηλίας Λογοθέτης (1939 - 2024): Ένας εργάτης του θεάτρου και του σινεμά που δεν υπήρξε σνομπ

Από τους Πέρσες του Κουν μέχρι το τηλεοπτικό Έτερος Εγώ Νέμεσις, ο Ηλίας Λογοθέτης διέσχισε όλα τα είδη με μπρίο, αξιοπρέπεια και ακατάβλητο ποιητικό οίστρο.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΥΡΙΤΣΑΚΗΣ

Θέατρο / Γιάννης Μαυριτσάκης: «Για δύο χρόνια απομονώθηκα και έγραφα, μόνος, σαν τα θηρία»

Λίγο πριν την πρεμιέρα του νέου του έργου «Rayman ούρλιαξε» σε σκηνοθεσία Περικλή Μουστάκη, ο συγγραφέας της ποιητικής ενατένισης και του σκληρού ρεαλισμού μιλάει για τα παιδικά του χρόνια, την πορεία του στο θέατρο, τη «συνάντησή» του με τον Μπερνάρ-Μαρί Κολτές και την αφοσίωσή του στη συγγραφή.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Στην ανανεωμένη σκηνή του Θεάτρου της Οδού Κυκλάδων του Λευτέρη Βογιατζή όλα είναι δρόμος

Θέατρο / Το Θέατρο της Οδού Κυκλάδων αλλάζει για τη νέα παράσταση του Στάθη Λιβαθινού

Το έργο του Τομ Στόπαρντ «Ο Ρόζενκραντζ και ο Γκίλντενστερν είναι νεκροί» ανεβάζει η ομάδα του Στάθη Λιβαθινού, ένα από τα λίγα θεατρικά ανσάμπλ στην Αθήνα που τον ακολουθεί εδώ και χρόνια.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Αίθουσα Αναμονής. Humanity»: Ο Ένκε Φεζολλάρι μιλάει για μια παράσταση που αναδεικνύει την ομορφιά και τον εφιάλτη του ανθρώπινου είδους. 

Θέατρο / «Αίθουσα Αναμονής. Humanity»: Μια παράσταση για την ομορφιά και το σκοτάδι του ανθρώπινου είδους

Ο Ένκε Φεζολλάρι μιλά για την παράσταση που κινείται μεταξύ του mockumentary και του documentary, αφηγείται ιστορίες που συγκινούν και σοκάρουν, στιγμές επιτευγμάτων ή σκοτεινών σελίδων της ανθρωπότητας που ξετυλίγονται σε αίθουσες αναμονής.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Τζων Φούλτζεϊμς επιστρέφει με Βάγκνερ

Όπερα / «Η Βαλκυρία σχετίζεται με τους κόσμους του Τόλκιν και της Ρόουλινγκ»: Ο Τζων Φούλτζεϊμς επιστρέφει στη Λυρική

Μετά τον τολμηρό «Ντον Τζιοβάνι», ο διακεκριμένος Βρετανός σκηνοθέτης περνάει στην απαιτητική «Βαλκυρία», το δεύτερο μέρος της επικής τετραλογίας «Το δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν» του Ρίχαρντ Βάγκνερ που ανεβαίνει για πρώτη φορά από την Εθνική Λυρική Σκηνή.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ