ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟ ΦΑΣΜΑ μιας νέας φάσης αυστηρού lockdown και ενώ η ελληνική κοινωνία, όπως και πολλές άλλες, ισορροπεί δύσκολα μεταξύ τήρησης των αναγκαίων μέτρων και μερικής απειθαρχίας, αναρωτιέται κανείς πώς ακριβώς έχει βιωθεί συλλογικά αυτή η πρωτόγνωρη κατάσταση. Μια μικρή αίσθηση του πώς «ζούμε» τις συνθήκες κοινωνικής αποστασιοποίησης, οικονομικής δυσκολίας και μειωμένης διασκέδασης μάς δίνουν τα λίγα, αλλά ενδεικτικά ελληνικά τραγούδια που έχουν γραφτεί για την πανδημία.
Στην πλατφόρμα του YouTube, εκεί όπου (μαζί με το Spotify) το ελληνικό πεντάγραμμο επιχειρεί να επιβιώσει πριν και μετά την πανδημία, μπορούμε να δούμε ότι τα τραγούδια που έχουν παραχθεί με σαφείς αναφορές στην κοσμογονία που βιώνουμε έχουν ως λέξη-κλειδί κυρίως την «καραντίνα». Επίσης, στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια η οπτικοποίηση των βιντεοκλίπ περιορίζεται στην εικόνα των μουσικών μέσα από τα παράθυρα επικοινωνίας των social media.
Τα τραγούδια που αναφέρονται στην πανδημία και γνώρισαν μεγαλύτερη απήχηση είναι εκείνα που «ανέβηκαν» διαδικτυακά, κυρίως στην πρώτη φάση της πανδημίας. Τα περισσότερα από αυτά έχουν χιουμοριστικό περιεχόμενο, ανεξάρτητα από το είδος στο οποίο εντάσσονται. Άλλωστε, η διαδικτυακή επανέκδοση του τραγουδιού του Λουκιανού Κηλαηδόνη «Θα κάτσω σπίτι» τον περασμένο Μάρτη, στην οποία συμμετείχαν πολλοί γνωστοί μουσικοί, ηγήθηκε αρχικά της μουσικής υποδοχής της πανδημίας, αφού έδεσε αρμονικά με την κεντρική καμπάνια του «Μένουμε σπίτι» (1,6 εκατ. θεάσεις).
Αν και είναι νωρίς να διαπιστώσει κανείς πώς θα επηρεάσει άμεσα η πανδημία την καλλιτεχνική έκφραση, οι μουσικές δημιουργίες που μέχρι τώρα ασχολούνται ανοιχτά με το κοινωνικό και ψυχολογικό αποτύπωμά της ακολουθούν δύο δρόμους: α) τον συνωμοσιολογικό οίστρο και β) ένα πιο ψύχραιμο ‒ρομαντικό ή χιουμοριστικό‒ αναστοχασμό της πραγματικότητας. Είναι ενδιαφέρον το ότι το οικονομικό πρόβλημα θίγεται ελάχιστα.
Σε επίπεδο δημοφιλίας, στη χιουμοριστική κατηγορία φιγουράρει στην κορυφή το τραγούδι του Αντώνη Μαυρουδή, «Κορωνοϊός 2020», που σε δημώδεις μουσικούς δρόμους μάς αναγγέλλει ότι «Ήρθε ο κορωνοϊός, τώρα και στην Ευρώπη, και σαν τα γίδια στο μαντρί κλειστήκαν οι ανθρώποι», ενώ με επιθεωρησιακό τόνο ρίχνει τα βέλη του στον πρωθυπουργό: «Πρώτα αντικαπνιστικό, και τώρα πανδημία, με Κούλη εμείς δεν έχουμε ελπίδα πια καμία» (894.000 views).
Το επόμενο σε δημοτικότητα χιουμοριστικό άσμα ακούστηκε ιδιαίτερα την περίοδο του Πάσχα, υπό τον ήχο των παραδοσιακών κλαρίνων (διασκευή του «Στου παιδιού μου τη χαρά»). Ήταν το «Ρώτησα τον Χαρδαλιά πού να κάνω Πασχαλιά» των Ν-oah's ar-K, όπου, υπό την απειλή του αυστηρού προστίμου και μάλλον μιας συμπαθητικής πρόσληψης των πρωταγωνιστών της περιόδου (Κούλης, Πέτσας, Χαρδαλιάς, Τσιόδρας), ανακοινώνει: «Και τότε αρνάκι θα σουβλίσουμε στις αυλές μας, θα είναι οι ταράτσες αδειανές, έρημες και οι πιλοτές μας».
Εξίσου μεγάλη διαδικτυακή επιτυχία γνώρισε την περασμένη άνοιξη το τραγούδι «Αχ Ντίνα» των Knock Out, που στα γνώριμα μουσικά μπιτ των Ζουζουνιών και μάλλον απευθυνόμενο στην ίδια (ηλικιακή) κατηγορία, μας ενημερώνει κυρίως για την καταγωγή της πανδημίας και τον κίνδυνο της επερχόμενης τρέλας: «Άδειασε η Αθήνα για χάρη του ιού, που ήρθε από την Κίνα. Αχ, έλα καλοκαίρι, να μπω σε μια πισίνα, πριν χάσω το μυαλό, με τούτα και με κείνα».
Knock Out - Αχ Ντίνα
Την πιο ενδιαφέρουσα περίπτωση στις αστείες μουσικές αντηχήσεις του αισθήματος απομόνωσης αποτελεί ο Apicos, ο οποίος ανανεώνει τους στίχους πολλών γνωστών τραγουδιών με βάση την πανδημική επικαιρότητα, γνωρίζοντας μεγάλη απήχηση (κυρίως τα Χριστούγεννα, οπότε δημιουργεί τα δικά του κάλαντα). Η αστεία πολυπρόσωπη παρουσία του περφόρμερ σε διαδικτυακά παράθυρα, θυμίζοντας κάτι μεταξύ Φρέντι Μέρκιουρι, Σάσα Μπάρον Κόεν και ΑΜΑΝ, υπογραμμίζει συνήθως με αυτοσαρκαστικό τρόπο την ανάγκη τήρησης των μέτρων: «Ένας στους δύο μάσκα δεν φορά, θα πεθάνουμε όλοι τελικά».
Πέρα από τη «διασκέδαση» των αισθημάτων που γεννά η ζοφερή πραγματικότητα, υπάρχουν και πιο «σοβαρές» μουσικές δημιουργίες. Αυτή που γνωρίζει τη μεγαλύτερη επιτυχία (3 εκατ. θεάσεις) στο YouTube είναι το τραγούδι του Στέλιου Ρόκου, «Δεν φοβήθηκα», ο οποίος στους γνωστούς ερωτικούς του τόνους διατυμπανίζει: «Δε φοβήθηκα ούτε στιγμή, μη χάσω ό,τι έχω, μα φοβήθηκα μη χάσω εσένα, δε φοβήθηκα ούτε στιγμή γιατί μπορώ να το παλέψω, αν έχω πλάι μου εσένα... μόνο εσένα...».
Στον αντίποδα αυτής της ρομαντικής μουσικής οπτικής στέκεται ένα αναμενόμενο παράδειγμα της απαισιόδοξης και καταγγελτικής στιχουργικής του χιπ-χοπ των γνωστών Active Member. To τραγούδι τους «Ω γλυκύ μου έαρ», που κυκλοφόρησε πριν από το Πάσχα, απηχεί όλες τις δυστοπικές φοβίες αλλά και τις θεωρίες συνωμοσίας που σταδιακά κατέκλυζαν το Διαδίκτυο «Ω, γλυκύ μου έαρ, σε καραντίνα, οι αιμοπότες μάς θέλουν σιωπηλούς απ' την Αμερική μέχρι την Κίνα. Tώρα είσαι ελεύθερος "άνθρωπε" να υπακούς. Κήρυξαν πανδημία, θα ανακηρύξουν και μεσσία το πρώτο αρπακτικό που θα λανσάρει το εμβόλιο». Η ρίμα των Active Member γνώρισε σημαντική απήχηση (980.000 θεάσεις) και έγινε σημείο αναφοράς όσων θεωρούν την πανδημία πρόσχημα για έναν νέο βιοπολιτικό ολοκληρωτισμό.
Active Member - Ω γλυκύ μου έαρ (σε καραντίνα)
Δεν αποτελεί όμως τη μοναδική προσέγγιση της χιπ-χοπ σκηνής στα δεινά της εποχής του Covid-19, που βρίσκει σημαντικό διαδικτυακό κοινό. Το τραγούδι των Qimera, «στΑγώνες», τον περασμένο Απρίλη (280.000 θεάσεις) μελοποίησε, εν καιρώ πανδημίας, τη συνειδητοποίηση της ανάγκης για μια πολυδιάστατη ενότητα. Γι' αυτό και αφιερώνει τους στίχους του όχι σε κάποιο αδιόρατο εφιαλτικό «σύστημα» αλλά στους αόρατους ήρωες της νέας καθημερινότητας: σε έναν ντελιβερά, σε μια ταμία, στον γιατρό που δεν αγκάλιασε την κόρη του για να την προστατέψει, σε μια νοσηλεύτρια: «Eίναι ήρωες μεγάλοι κι αφανείς, που ονόματα και πρόσωπα δε θυμάται κανείς, μα εκείνοι είμαστε εμείς και εμείς είμαστε εκείνοι, κι ο δυνατός θέλει κάποιος δύναμη να του δίνει».
Αν και είναι νωρίς να διαπιστώσει κανείς πώς θα επηρεάσει άμεσα η πανδημία την καλλιτεχνική έκφραση, οι μουσικές δημιουργίες που μέχρι τώρα ασχολούνται ανοιχτά με το κοινωνικό και ψυχολογικό αποτύπωμά της ακολουθούν δύο δρόμους: α) τον συνωμοσιολογικό οίστρο και β) ένα πιο ψύχραιμο ‒ρομαντικό ή χιουμοριστικό‒ αναστοχασμό της πραγματικότητας. Είναι ενδιαφέρον το ότι το οικονομικό πρόβλημα θίγεται ελάχιστα. Όπως και το ότι χρήστες των διαδικτυακών πλατφορμών δημιουργούν μελαγχολικές κυρίως λίστες παλιών τραγουδιών, κατάλληλων να αποτελέσουν το σάουντρακ της καραντίνας. Ίσως για να βιωθεί το ανοίκειο με οικείους τρόπους, ίσως γιατί η τέχνη προβλέπει συχνά το απρόβλεπτο.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
