Μπύρες, γυναίκες, μαχαίρια: Μόνο άγιος δεν ήταν τελικά ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ

Μπύρες, γυναίκες, μαχαίρια: Μόνο άγιος δεν ήταν τελικά ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ Facebook Twitter
Πορτραίτο του Μπαχ στο εκκλησιαστικό όργανο, 1725
0

Δύσκολα μπορεί να βρει κανείς έναν πιο «εγκεκριμένο» και «καθεστωτικό» εκπρόσωπο της κλασικής μουσικής από τον Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, όπως τουλάχιστον παραδοσιακά απεικονίζεται ως ο νηφάλιος Λουθηρανός με την περούκα που εργαζόταν στην υπηρεσία της εκκλησίας και των ευγενών, δημιουργώντας εκατοντάδες καντάτες, φούγκες, ορχηστρικά έργα και πλήθος συνθέσεων που δοξολογούν τον Θεό.

Κι όμως, ο αληθινός Μπαχ ήταν πολύ διαφορετικός από αυτή τη στερεοτυπική φιγούρα. Θα μπορούσε μάλιστα να αποτελέσει αντικείμενο περιπτωσιολογικής μελέτης σχετικά με το πώς ιδιοσυγκρασιακοί «αντιφρονούντες» στην ιστορία της κλασσικής μουσικής μεταμορφώθηκαν επιμελώς σε σύμβολα κομφορμισμού στο κατεστημένο και παρουσιάστηκαν ως τέτοια στις επόμενες γενιές.

Ποτέ δεν είναι αργά για να αναστραφεί μια τέτοια εσφαλμένη αντίληψη. «Είναι καιρός να τον δούμε ως έναν απροσδόκητο επαναστάτη», όπως προτείνει ο διευθυντής ορχήστρας Τζον Έλιοτ Γκάρντινερ στο αναθεωρητικό του πόνημα για τον μεγάλο συνθέτη με τίτλο "Bach: Music in the Castle of Heaven". Ο διάσημος μουσικολόγος Λόρενς Ντρέιφους σε μια ενθουσιώδη διάλεξή του το 2011, το προχωρά ακόμα περισσότερο φτάνοντας στο σημείο να χαρακτηρίσει τον στωικό εκκλησιαστικό συνθέτη ως «Μπαχ ο ανατρεπτικός».

Ο Μπαχ φαινόταν να αναζητά διαρκώς μεθόδους αμφισβήτησης της εξουσίας ενώ εμφανιζόταν και βαθιά δύσπιστος απέναντι σε πάσης φύσεως αξιωματούχους και χρηματιστές, εκδηλώνοντας την αυτονομία του όποτε του παρουσιαζόταν η ευκαιρία.

Το εκπληκτικό είναι ότι ακόμα και στις μέρες μας εκδηλώνεται άμεσα έντονη αντίδραση απέναντι σε τέτοιες «αναθεωρητικές» προσεγγίσεις της προσωπικότητας του Μπαχ, που τολμούν να μολύνουν την ατμόσφαιρα ευπρέπειας και σεβασμιότητας που έχει αγκιστρωθεί πάνω σ΄ αυτή την επιβλητική και εμβληματική φιγούρα που παραμένει μέχρι σήμερα για πολλούς η απόλυτη ενσάρκωση της «σοβαρής μουσικής»

Όπως σημείωνε ο Ντρέιφους στη διάλεξή του, το μεγαλύτερο μέρος ακόμα και της σύγχρονης βιβλιογραφίας και αρθρογραφίας για τον Μπαχ μοιάζει «να έχει ως μοντέλο τους βίους των αγίων».

Μπύρες, γυναίκες, μαχαίρια: Μόνο άγιος δεν ήταν τελικά ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ Facebook Twitter
Αυτόγραφο του Μπαχ στην παρτιτούρα της Σονάτας Νο.1 για βιολί

Ακόμα και άνθρωποι πολύ εξοικειωμένοι με τη ζωή και το έργο δεν γνωρίζουν ότι κάποτε είχε φυλακιστεί για ένα μήνα ούτε έχουν ακούσει ότι είχε βγάλει μαχαίρι απέναντι σε συνάδελφό του μουσικό που του είχε ζητήσει τον λόγο πριν ακολουθήσει άγρια συμπλοκή μεταξύ τους στη μέση του δρόμου.

Ούτε έχουν πληροφορηθεί ίσως τις μεθυσμένες εξορμήσεις του: σε ένα «επαγγελματικό» ταξίδι του είχε χρεώσει την εκκλησία δεκαοχτώ γρόσια για μπύρες - ποσό το οποίο αντιστοιχούσε τότε σε πάνω από οχτώ γαλόνια μπύρας – ενώ το συμβόλαιό του με τον Δούκα της Σαξονίας συμπεριλάμβανε τον όρο της αφορολόγητης αγοράς μπύρας από το επίσημο ζυθοποιείο του δουκάτου.

Δεν ξέρουν επίσης ίσως ότι κάποτε είχε κατηγορηθεί ότι συνευρέθηκε με γυναίκα αγνώστων στοιχείων μέσα στο κουβούκλιο του εκκλησιαστικού οργάνου ή ότι είχε τη φήμη ότι δεν πήγαινε ποτέ σε προγραμματισμένες εμφανίσεις χωρίς εξήγηση ή απολογία.

Δεν ξέρουν για την ερωτική του ζωή όπως δεν ξέρουμε κι εμείς, είναι η αλήθεια, αλλά τι να υποθέσουμε για κάποιον που είχε είκοσι (αναγνωρισμένα) παιδιά, πολύ περισσότερα από οποιονδήποτε συνθέτη στην ιστορία (μια «αναπαραγωγική» καριέρα που είχε εμπνεύσει σε κάποιους σύγχρονους του το αστείο με «το όργανο του Μπαχ που δεν κάνει παύσεις»);

Ο Μπαχ φαινόταν να αναζητά διαρκώς μεθόδους αμφισβήτησης της εξουσίας ενώ εμφανιζόταν και βαθιά δύσπιστος απέναντι σε πάσης φύσεως αξιωματούχους και χρηματιστές, εκδηλώνοντας την αυτονομία του όποτε του παρουσιαζόταν η ευκαιρία. Αν τελικά κατέστη σύμβολο του status quo, είναι επειδή το status quo αποφάσισε να οικειοποιηθεί τις επιλογές του και όχι το αντίστροφο.

Με στοιχεία από το άρθρο του μουσικολόγου Ted Gioia, "J.S. Bach the Rebel" που δημοσιεύτηκε στο Lapham's Quarterly

Μουσική
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

O Μίκης Θεοδωράκης στο σινεμά

Pulp Fiction / O Μίκης Θεοδωράκης στο σινεμά

Η συνεργασία του με τον Μιχάλη Κακογιάννη στις τρεις τραγωδίες, η προέλευση του πιο γνωστού μουσικού θέματος που συνέθεσε στην καριέρα του, που δεν είναι άλλο από το συρτάκι στον Ζορμπά, και η προοπτική μιας χολιγουντιανής σταδιοδρομίας που δεν συνέβη ποτέ.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Εθνική Λυρική Σκηνή: το πρόγραμμα για τη σεζόν 2019-2020

Culture / Εθνική Λυρική Σκηνή: το πρόγραμμα για τη σεζόν 2019-2020

Όπερα, μπαλέτο, συναυλίες, παγκόσμιες πρεμιέρες και μεγάλα διεθνή ονόματα, όπως αυτά της Μαρίνα Αμπράμοβιτς, του Γιώργου Λάνθιμου και του Ολιβιέ Πυ, συνθέτουν τον καλλιτεχνικό προγραμματισμό της Λυρικής για τη νέα σεζόν
THE LIFO TEAM

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

APON: «Δεν είναι θέμα συγκυριών, είναι θέμα αξίας το αν θα ξεχωρίσεις μέσα στο χάος της σημερινής μουσικής»

Μουσική / APON: «Όταν πήγα να δειγματίσω τα πρώτα μου τραγούδια, γελάγανε»

Η πρωτοφανής επιτυχία ενός νεαρού τραγουδοποιού που με το πρώτο άλμπουμ του προκαλεί πανδαιμόνιο στο ραδιόφωνο και στις μουσικές πλατφόρμες, ενώνοντας μουσικά ένα ετερόκλητο κοινό κάθε ηλικίας.
M. HULOT
H βαθιά υπνωτική ενέργεια του DJ Nobu

Μουσική / H βαθιά υπνωτική ενέργεια του DJ Nobu

Κάθε σετ του είναι μια κατάδυση, μια αργή πτώση σε υποσυνείδητα μοτίβα, σε αχαρτογράφητους ήχους, σε σκοτεινούς διαδρόμους που παραπέμπουν περισσότερο σε τελετουργία παρά σε πάρτι. Ένας από τους σημαντικότερους DJ's της εποχής μας έρχεται στην Αθήνα για ένα βράδι.
ΦΩΦΗ ΤΣΕΣΜΕΛΗ
Χελμός

Μουσική / Χελμός: 30 στιγμές από το πιο «ψηλό» φεστιβάλ του καλοκαιριού

Στημένο στα 1.700 μέτρα, το 3ο Helmos Mountain Festival υποδέχτηκε μερικά από τα πιο αγαπημένα ονόματα της εγχώριας σκηνής, σε ένα τριήμερο που συνδύασε μουσική, φύση και κορυφές - κυριολεκτικά και μεταφορικά.
LIFO NEWSROOM
Μυρτώ Βασιλείου: «Μου έχουν πει υποτιμητικά "πες κανένα λαϊκό, αυτό τραβάει"»

Μουσική / Μυρτώ Βασιλείου: «Μου έχουν πει υποτιμητικά "πες κανένα λαϊκό, αυτό τραβάει"»

Η νέα φωνή της ελληνικής μουσικής είναι, όπως λέει, «λίγο καθαρίστρια, λίγο ιδιωτική υπάλληλος, λίγο τραγουδίστρια». Μόλις έκλεισε τα τριάντα, ετοιμάζεται να ανέβει ξανά στη σκηνή με τη Νατάσσα Μποφίλιου και δείχνει πως έχει πολλά να προσφέρει.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Tsoula Festival

Μουσική / Tsoula Festival: Το πιο φρέσκο νησιώτικο φεστιβάλ στήνεται στην Αστυπάλαια

Με όνομα εμπνευσμένο από το παραδοσιακό φυλαχτό του νησιού, το φεστιβάλ που οραματίστηκαν τρεις δημοσιογράφοι στρέφει τα βλέμματα στην «πεταλούδα του Αιγαίου» – και έχουμε αποκλειστικά το πλήρες πρόγραμμά του.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Ο Σαίξπηρ, η Αθήνα και ένα Καλοκαιρινό Όνειρο

Συμφωνική Μουσική - Ιστορίες / Ο Σαίξπηρ, η Αθήνα και ένα Καλοκαιρινό Όνειρο

Η Ματούλα Κουστένη μάς ξεναγεί στο «Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας» του Φέλιξ Μέντελσον που εμπνέεται από τον Σαίξπηρ και θα ζωντανέψει, όπως και στο κείμενο, «στην Αθήνα, μια καλοκαιρινή νύχτα».
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ
Στέφανος Αθανασίου

Μουσική / Στέφανος Αθανασίου: «Γράφω για τον έρωτα, ο οποίος δεν έχει φύλο, δεν έχει καταγωγή»

Ο νεαρός τραγουδοποιός από τα Γιάννενα δεν είχε σκοπό να πει δημοτικά, αλλά συνόδεψε τη θεία του, Παγώνα Αθανασίου, σε δύο νεο-παραδοσιακά τραγούδια της Ηπείρου που του προκάλεσαν ανατριχίλα.
M. HULOT
Voltnoi & Quetempo (STEGI.RADIO), Άκης Χοντάσης Επιμέλεια Μουσικού Προγράμματος «Μια ανοιχτή πρόσκληση σε μια μουσική και ιστορική περιπλάνηση»

Plāsmata 3 / Voltnoi & Quetempo, Άκης Χοντάσης: «Μια ανοιχτή πρόσκληση σε μια μουσική και ιστορική περιπλάνηση»

Το STEGI.RADIO γίνεται για τρεις εβδομάδες το σημείο συνάντησης στα Plāsmata 3 στο Πεδίον του Άρεως, με αμέτρητες ώρες μουσικής απ' όλο τον πλανήτη και συζητήσεις που αφηγούνται ιστορίες του κόσμου.
M. HULOT