Μπύρες, γυναίκες, μαχαίρια: Μόνο άγιος δεν ήταν τελικά ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ

Μπύρες, γυναίκες, μαχαίρια: Μόνο άγιος δεν ήταν τελικά ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ Facebook Twitter
Πορτραίτο του Μπαχ στο εκκλησιαστικό όργανο, 1725
0

Δύσκολα μπορεί να βρει κανείς έναν πιο «εγκεκριμένο» και «καθεστωτικό» εκπρόσωπο της κλασικής μουσικής από τον Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, όπως τουλάχιστον παραδοσιακά απεικονίζεται ως ο νηφάλιος Λουθηρανός με την περούκα που εργαζόταν στην υπηρεσία της εκκλησίας και των ευγενών, δημιουργώντας εκατοντάδες καντάτες, φούγκες, ορχηστρικά έργα και πλήθος συνθέσεων που δοξολογούν τον Θεό.

Κι όμως, ο αληθινός Μπαχ ήταν πολύ διαφορετικός από αυτή τη στερεοτυπική φιγούρα. Θα μπορούσε μάλιστα να αποτελέσει αντικείμενο περιπτωσιολογικής μελέτης σχετικά με το πώς ιδιοσυγκρασιακοί «αντιφρονούντες» στην ιστορία της κλασσικής μουσικής μεταμορφώθηκαν επιμελώς σε σύμβολα κομφορμισμού στο κατεστημένο και παρουσιάστηκαν ως τέτοια στις επόμενες γενιές.

Ποτέ δεν είναι αργά για να αναστραφεί μια τέτοια εσφαλμένη αντίληψη. «Είναι καιρός να τον δούμε ως έναν απροσδόκητο επαναστάτη», όπως προτείνει ο διευθυντής ορχήστρας Τζον Έλιοτ Γκάρντινερ στο αναθεωρητικό του πόνημα για τον μεγάλο συνθέτη με τίτλο "Bach: Music in the Castle of Heaven". Ο διάσημος μουσικολόγος Λόρενς Ντρέιφους σε μια ενθουσιώδη διάλεξή του το 2011, το προχωρά ακόμα περισσότερο φτάνοντας στο σημείο να χαρακτηρίσει τον στωικό εκκλησιαστικό συνθέτη ως «Μπαχ ο ανατρεπτικός».

Ο Μπαχ φαινόταν να αναζητά διαρκώς μεθόδους αμφισβήτησης της εξουσίας ενώ εμφανιζόταν και βαθιά δύσπιστος απέναντι σε πάσης φύσεως αξιωματούχους και χρηματιστές, εκδηλώνοντας την αυτονομία του όποτε του παρουσιαζόταν η ευκαιρία.

Το εκπληκτικό είναι ότι ακόμα και στις μέρες μας εκδηλώνεται άμεσα έντονη αντίδραση απέναντι σε τέτοιες «αναθεωρητικές» προσεγγίσεις της προσωπικότητας του Μπαχ, που τολμούν να μολύνουν την ατμόσφαιρα ευπρέπειας και σεβασμιότητας που έχει αγκιστρωθεί πάνω σ΄ αυτή την επιβλητική και εμβληματική φιγούρα που παραμένει μέχρι σήμερα για πολλούς η απόλυτη ενσάρκωση της «σοβαρής μουσικής»

Όπως σημείωνε ο Ντρέιφους στη διάλεξή του, το μεγαλύτερο μέρος ακόμα και της σύγχρονης βιβλιογραφίας και αρθρογραφίας για τον Μπαχ μοιάζει «να έχει ως μοντέλο τους βίους των αγίων».

Μπύρες, γυναίκες, μαχαίρια: Μόνο άγιος δεν ήταν τελικά ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ Facebook Twitter
Αυτόγραφο του Μπαχ στην παρτιτούρα της Σονάτας Νο.1 για βιολί

Ακόμα και άνθρωποι πολύ εξοικειωμένοι με τη ζωή και το έργο δεν γνωρίζουν ότι κάποτε είχε φυλακιστεί για ένα μήνα ούτε έχουν ακούσει ότι είχε βγάλει μαχαίρι απέναντι σε συνάδελφό του μουσικό που του είχε ζητήσει τον λόγο πριν ακολουθήσει άγρια συμπλοκή μεταξύ τους στη μέση του δρόμου.

Ούτε έχουν πληροφορηθεί ίσως τις μεθυσμένες εξορμήσεις του: σε ένα «επαγγελματικό» ταξίδι του είχε χρεώσει την εκκλησία δεκαοχτώ γρόσια για μπύρες - ποσό το οποίο αντιστοιχούσε τότε σε πάνω από οχτώ γαλόνια μπύρας – ενώ το συμβόλαιό του με τον Δούκα της Σαξονίας συμπεριλάμβανε τον όρο της αφορολόγητης αγοράς μπύρας από το επίσημο ζυθοποιείο του δουκάτου.

Δεν ξέρουν επίσης ίσως ότι κάποτε είχε κατηγορηθεί ότι συνευρέθηκε με γυναίκα αγνώστων στοιχείων μέσα στο κουβούκλιο του εκκλησιαστικού οργάνου ή ότι είχε τη φήμη ότι δεν πήγαινε ποτέ σε προγραμματισμένες εμφανίσεις χωρίς εξήγηση ή απολογία.

Δεν ξέρουν για την ερωτική του ζωή όπως δεν ξέρουμε κι εμείς, είναι η αλήθεια, αλλά τι να υποθέσουμε για κάποιον που είχε είκοσι (αναγνωρισμένα) παιδιά, πολύ περισσότερα από οποιονδήποτε συνθέτη στην ιστορία (μια «αναπαραγωγική» καριέρα που είχε εμπνεύσει σε κάποιους σύγχρονους του το αστείο με «το όργανο του Μπαχ που δεν κάνει παύσεις»);

Ο Μπαχ φαινόταν να αναζητά διαρκώς μεθόδους αμφισβήτησης της εξουσίας ενώ εμφανιζόταν και βαθιά δύσπιστος απέναντι σε πάσης φύσεως αξιωματούχους και χρηματιστές, εκδηλώνοντας την αυτονομία του όποτε του παρουσιαζόταν η ευκαιρία. Αν τελικά κατέστη σύμβολο του status quo, είναι επειδή το status quo αποφάσισε να οικειοποιηθεί τις επιλογές του και όχι το αντίστροφο.

Με στοιχεία από το άρθρο του μουσικολόγου Ted Gioia, "J.S. Bach the Rebel" που δημοσιεύτηκε στο Lapham's Quarterly

Μουσική
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

O Μίκης Θεοδωράκης στο σινεμά

Pulp Fiction / O Μίκης Θεοδωράκης στο σινεμά

Η συνεργασία του με τον Μιχάλη Κακογιάννη στις τρεις τραγωδίες, η προέλευση του πιο γνωστού μουσικού θέματος που συνέθεσε στην καριέρα του, που δεν είναι άλλο από το συρτάκι στον Ζορμπά, και η προοπτική μιας χολιγουντιανής σταδιοδρομίας που δεν συνέβη ποτέ.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Εθνική Λυρική Σκηνή: το πρόγραμμα για τη σεζόν 2019-2020

Culture / Εθνική Λυρική Σκηνή: το πρόγραμμα για τη σεζόν 2019-2020

Όπερα, μπαλέτο, συναυλίες, παγκόσμιες πρεμιέρες και μεγάλα διεθνή ονόματα, όπως αυτά της Μαρίνα Αμπράμοβιτς, του Γιώργου Λάνθιμου και του Ολιβιέ Πυ, συνθέτουν τον καλλιτεχνικό προγραμματισμό της Λυρικής για τη νέα σεζόν
THE LIFO TEAM

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Νίκος Ζιώγαλας

Μουσική / Νίκος Ζιώγαλας: «Δεν ξέρεις ποτέ πώς θα τα φέρει η ζωή, να είσαι ευγενικός, να παλεύεις για την καλοσύνη»

Aπό πολύ νωρίς, η μουσική τον χτύπησε στο δόξα πατρί, μπήκε σε αυτό το τριπ και δεν βγήκε ποτέ. «Σαν star του σινεμά», «Πάρε με απόψε πάρε με», «Βασιλική», «Βέροια, Θεσσαλονίκη, Αθήνα», «Πέρασε η μπόρα» και για πολλά ακόμα τραγούδια ευθύνεται ο τραγουδιστής και τραγουδοποιός που σήμερα αφηγείται τη ζωή του στη LifO
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μαντόνα: «Είμαι σκληρή, φιλόδοξη και ξέρω ακριβώς τι θέλω. Αν αυτό με κάνει σκύλα, δεν πειράζει»

Χρόνια Πολλά Μαντόνα! / «Είμαι σκληρή, φιλόδοξη και ξέρω τι θέλω. Αν αυτό με κάνει σκύλα, δεν πειράζει»

Pop icon, μίλησε για το woman empowerment πριν υπάρξει καν ο όρος, gay icon, fashion icon, η απόλυτη σταρ, η πιο πετυχημένη γυναίκα μουσικός όλων των εποχών, όπως και να τη χαρακτηρίσει κανείς, είναι μία και μοναδική και ήρθε για να αλλάξει τα πάντα.
M. HULOT
«Love to love you baby»: Αυτό είναι το τραγούδι που γέννησε τη Disco

Μουσική / «Love to love you baby»: Το τραγούδι των 23 οργασμών που γέννησε τη Disco

Με 23 οργασμούς και τη βοήθεια του μάγου Τζόρτζιο Μορόντερ, η Ντόνα Σάμερ, μισό αιώνα πριν, εγκαινίασε επίσημα, με το επικό και ατελείωτα ερωτικό «Love to love you baby», την ντίσκο μουσική, ένα είδος που πολεμήθηκε λυσσαλέα λίγα χρόνια μετά την επέλασή του και κρατάει γερά μέχρι σήμερα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Στην αρχή με ενοχλούσαν τα σχόλια για το Ozempic, όχι όμως πια»

Lifo Videos / «Στην αρχή με ενοχλούσαν τα σχόλια για το Ozempic, όχι όμως πια»

Η Marseaux, μια από τις πιο αναγνωρίσιμες φωνές της σύγχρονης ελληνικής ποπ σκηνής μιλά για την τυχαία της συνάντηση με το τραγούδι αλλά και για τις προσωπικές δυσκολίες που έχει αντιμετωπίσει και την έφεραν μέχρι το σήμερα.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
 Φεστιβάλ Ελάτειας: Κι αν έβρεξε μια μέρα, ποιος σταματάει τη μουσική;

Μουσική / Φεστιβάλ Ελάτειας: Κι αν έβρεξε μια μέρα, ποιος σταματάει τη μουσική;

Παρά την ακύρωση της πρώτης βραδιάς λόγω έντονης κακοκαιρίας, το 12ο Μουσικό Φεστιβάλ Ελάτειας επέστρεψε δυναμικά, με τριήμερο ζωντανών εμφανίσεων, γεμάτο ενέργεια, συγκίνηση και αυθεντικές στιγμές κάτω από τα δέντρα του Αλωνιού.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Deadly Festivals

Μουσική / 9 φορές που το πάρτι μετατράπηκε σε εφιάλτη

Πάμε σε συναυλίες και φεστιβάλ για να περάσουμε καλά - δυστυχώς, αυτό δεν συμβαίνει πάντα. Πράξεις βίας που έχουν σημειωθεί σε διοργανώσεις σε όλο τον κόσμο αποδεικνύουν πως η ασφάλεια των συμμετεχόντων δεν μπορεί να είναι μια τεχνική υποσημείωση αλλά το θεμέλιο κάθε πολιτιστικής συγκέντρωσης.
ΦΩΦΗ ΤΣΕΣΜΕΛΗ