Πολύ πριν από τον Ντέιβιντ Μπόουι υπήρχε η Σάρα Μπερνάρ

Πολύ πριν από τον Ντέιβιντ Μπόουι υπήρχε η Σάρα Μπερνάρ Facebook Twitter
Πορτραίτο του 1876 από τον Georges Jules Victor Clairin.
0

Από τα μέσα περίπου του 19ου και μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, οι πάντες  προσκυνούσαν στον βωμό της Σάρα Μπερνάρ. Ήταν μια ηθοποιός της σκηνής σε μια εποχή που το θέατρο ήταν το ισοδύναμο ενός σύγχρονου σταδίου, η πρώτη που εισήγαγε την έννοια της παγκόσμιας διασημότητας.

Γεννημένη στο Παρίσι το 1844, η μικρή Σάρα ήταν ένα ασθενικό παιδί που η μητέρα της προτιμούσε να αγνοεί. Ως ενήλικας όμως, επέμενε να ξεχωρίζει αιχμαλωτίζοντας τους θεατρόφιλους με την υπνωτική φωνή της (την οποία ο Βίκτωρ Ουγκώ είχε χαρακτηρίσει «χρυσή») και την εκρηκτική ερμηνεία της. Κανένας ρόλος και καμιά ιδιότητα δεν ήταν πάνω από τις φιλοδοξίες της: εκτός από ηθοποιός, ήταν συγγραφέας, ζωγράφος, γλύπτρια, σκηνοθέτρια, επιχειρηματίας, φιλάνθρωπος. Οι εφημερίδες της εποχής ενίσχυσαν σημαντικά τον μύθο της «θεϊκής Σάρας», όπως και οι διάφοροι καλλιτέχνες και συγγραφείς που την θεωρούσαν μούσα τους.

Ο φανατισμός που την περιέβαλλε είναι συγκρίσιμος με εκείνον που ενέπνεαν οι Beatles έναν αιώνα αργότερα – οι φανατικοί θαυμαστές της συγκεντρώνονταν κάτω από το παράθυρο του ξενοδοχείου της, οι δημοσιογράφοι παρακολουθούσαν διαρκώς τις κινήσεις της σαν παπαράτσι.

Ως πρωτοπόρος στη δημιουργία ενός προσωπικού brand, θα της φαινόταν οικεία η σημερινή ισχύ των κοινωνικών μέσων. Σε αντίθεση όμως με τους σύγχρονους influencers, πολλοί από τους οποίους φαίνεται να είναι αποφασισμένοι να δημιουργήσουν μια ψευδαίσθηση αυθεντικότητας, εκείνη αρνήθηκε να είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από «μεγαλύτερη από τη ζωή».

Μπορεί να ήταν ένα αντικείμενο τεράστιου θαυμασμού, τίποτα πάνω της όμως δεν ήταν παθητικό. Έπαιζε για την κάμερα, δημιουργώντας τη δημόσια εικόνα της με τους δικούς της όρους, με δυναμισμό και πυρετώδη πρωτοτυπία. Η Μπερνάρ αναδημιουργούσε τον εαυτό της ακατάπαυστα –γεμίζοντας τα απομνημονεύματά της με παραμύθια για την καταγωγή της, ζώντας τη ζωή της σε μια κλίμακα που ταίριαζε με τα έπη στα οποία πρωταγωνιστούσε– ως πράξη αντίστασης. Μόνο η ίδια μπορούσε να ορίζει τον εαυτό της, και ακόμη και σήμερα, 100 χρόνια μετά το θάνατό της, μας προκαλεί να προσπαθήσουμε να την ερμηνεύσουμε.

Αυτοπροσωπογραφία του 1910 Facebook Twitter
Αυτοπροσωπογραφία του 1910.

Η Σάρα Μπερνάρ θάμπωνε το κοινό επειδή ήταν ελεύθερη. «Έκανε ό,τι ήθελε και δεν την ένοιαζε τι σκέφτονταν οι άλλοι», δηλώνει η Annick Lemoine, διευθύντρια του Petit Palais στο Παρίσι και συν-επιμελήτρια της μεγάλης έκθεσης “Sarah Bernhardt: And the Woman Created the Star” που φιλοξενείται εκεί μέχρι τις 27 Αυγούστου. «Αγαπούσε τους άνδρες και τις γυναίκες. Ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο. Απέκτησε έναν γιο εκτός γάμου και τον μεγάλωσε με τον τρόπο που εκείνη ήθελε. Δεν φοβόταν τίποτα».

Στα 18 της εντάχθηκε στον διάσημο θίασο του θεάτρου Comédie Française, στο Παρίσι, δεν θα έμενε όμως εκεί για πολύ. Ένας καυγάς που ξέσπασε ανάμεσα στη ζωηρή ενζενί και σε μια βετεράνο ηθοποιό οδήγησε στην απόλυση της Μπερνάρ – άλλη μια αναταραχή στην ήδη πολυκύμαντη ζωή της. Ο πατέρας της είχε προ πολλού εξαφανιστεί από το προσκήνιο και η μητέρα της, μια παρισινή εταίρα, έστελνε διαρκώς την κόρη της σε διάφορα ιδρύματα ανά τη Γαλλία – σε οικοτροφείο, σε παιδικό σταθμό στην εξοχή, σε μοναστήρι.

Το κοστούμι της από την παράσταση "Θεοδώρα" του 1884 Facebook Twitter
Το κοστούμι της από την παράσταση "Θεοδώρα" του 1884.

Λίγο καιρό αφότου την έδιωξαν από την Comédie Française, αποπειράθηκε με μεγάλη επιτυχία μια αναβίωση του έργου του Αλέξανδρου Δουμά «Κην ή Αταξία και μεγαλοφυία» το 1868. Από πρωτοεμφανιζόμενη σε ολοκληρωμένη πρωταγωνίστρια, ανέλαβε τολμηρούς ρόλους όπως η Κλεοπάτρα, η Ιωάννα της Λωραίνης και ο Άμλετ – χαρακτήρες που τους κατοίκησε σαν άγριο πνεύμα, αντί να τους υποδυθεί απλώς. Έκανε περιοδείες με τις μεγαλύτερες επιτυχίες της και έδωσε παραστάσεις σε όλη την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Γνωστή για τις υπερβολικές σκηνές θανάτου στις παραστάσεις της, η Μπερνάρ είχε ταλέντο στο μελόδραμα, ενώ στην ιδιωτική της ζωή ήταν επίσης εκκεντρική με ιδιαίτερη προτίμηση στο μακάβριο. Ένα από τα πολλά καπέλα της ήταν διακοσμημένο με μια ταριχευμένη νυχτερίδα ενώ είχε επίσης φωτογραφηθεί μέσα σε ένα φέρετρο να παριστάνει τη νεκρή.

Πάνω από εκατό προσωπικά της αντικείμενα από ιδιωτικές συλλογές και δημόσια ιδρύματα από όλο τον κόσμο εκτίθενται στο Petit Palais, μαζί με έργα τέχνης από και για την Μπερνάρ, κοστούμια, αξεσουάρ, διαφημιστικές καμπάνιες, φωτογραφίες, αποσπάσματα από βωβές ταινίες και φωνογραφικές ηχογραφήσεις. (Φυσικά, ήταν από τους πρώτους που εκμεταλλεύτηκαν τις νέες τεχνολογίες της εποχής για την αυτοπροβολή της). Οι σπουδαιότεροι ρόλοι της Μπερνάρ έμοιαζαν με τις περσόνες του Ντέιβιντ Μπόουι. Δεν ζωντάνεψε, ας πούμε, την αυτοκράτειρα Théodora ή την καταδικασμένη τραγουδίστρια Floria Tosca, τις απορρόφησε μέσα της. Στο δεύτερο μισό της καριέρας της, βαριεστημένη από τους τραγικούς γυναικείους ρόλους που έχτισαν τη φήμη της, υποδύθηκε εφήβους και άντρες.

Σάρα Μπερνάρ Facebook Twitter
Φωτογραφικό της πορτραίτο από τον Otto Wegener (1899 ή 1900), με τη νυχτερίδα στο καπέλο.

Ως πρωτοπόρος στη δημιουργία ενός προσωπικού brand, θα της φαινόταν οικεία η σημερινή ισχύ των κοινωνικών μέσων. Σε αντίθεση όμως με τους σύγχρονους influencers, πολλοί από τους οποίους φαίνεται να είναι αποφασισμένοι να δημιουργήσουν μια ψευδαίσθηση αυθεντικότητας, εκείνη αρνήθηκε να είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από «μεγαλύτερη από τη ζωή». Γι' αυτό, όπως ο Κιάνου Ριβς ή ο Νίκολας Κέιτζ λόγου χάρη, έπαιζε πάντα μια αναβαθμισμένη εκδοχή του εαυτού της. Η ένταση μεταξύ της πανίσχυρης ατομικότητάς της και της δραματικής της δεινότητας παρήγαγε κάτι σπάνιο για την εποχή της: μια μεγάλη σταρ.

Με στοιχεία από The New York Times

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Σάρα Μπερνάρ: «Στη θέση της κλειτορίδας έχει ένα καλαμπόκι»

Aναγνώσεις / Σάρα Μπερνάρ: «Στη θέση της κλειτορίδας έχει ένα καλαμπόκι»

Ο κορυφαίος ίσως Άγγλος συγγραφέας του καιρού, Τζούλιαν Μπαρνς, αφιερώνει στο τελευταίο του βιβλίο «Άνδρας με κόκκινο μανδύα», ορισμένες σελίδες στην μεγάλη θεατρίνα με τον ατίθασο, ελευθέριο χαρακτήρα, που η υποκριτική μπελ επόκ την είχε ταυτοχρόνως δοξάσει και συκοφαντήσει.
THE LIFO TEAM
Αυτή η αφίσα του 1894 είναι μάλλον η πιο εμβληματική όλων των εποχών

Εικαστικά / Αυτή η αφίσα του 1894 είναι μάλλον η πιο εμβληματική όλων των εποχών

Η αφίσα που δημιούργησε για μια παράσταση της Σάρα Μπερνάρ ο Τσέχος πρωτοπόρος της Art Nouveau, Αλφόνς Μούχα εκτίθεται μαζί με πλήθος άλλες δημιουργίες του στην μεγάλη έκθεση για το έργο στο Poster House, το νεοσύστατο μουσείο αφίσας στη Νέα Υόρκη

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Δυο νέες εκθέσεις στο φθινοπωρινό πρόγραμμα του ΕΜΣΤ

Εικαστικά / Δυο νέες εκθέσεις στο φθινοπωρινό πρόγραμμα του ΕΜΣΤ

Η καλλιτεχνική πρωτοπορία εκτός συνόρων και έργα που ενσωματώνουν και συνάμα απεικονίζουν φυσικά τοπία και τις απροσδιόριστες ανθρώπινες παρεμβάσεις που αυτά προδίδουν, στο νέο πρόγραμμα του μουσείου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Μαρίνα Ξενοφώντος: «Η μνήμη δεν είναι κάτι που απλώς κουβαλάμε – ενεργεί, αντιδρά και μεταβάλλεται συνεχώς»

Εικαστικά / Μαρίνα Ξενοφώντος: «Η μνήμη δεν είναι κάτι που απλώς κουβαλάμε»

Η εικαστικός μιλάει για την εγκατάσταση με την οποία θα εκπροσωπήσει στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2026 την Κύπρο, για την επιρροή της χώρας στο έργο της και για τη θέση του καλλιτέχνη στη σύγχρονη κοινωνία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το μαγευτικό, υπερβατικό σύμπαν της Yayoi Kusama προσγειώνεται στην Ευρώπη

Εικαστικά / Tα πλοκάμια και οι κολοκύθες της Yayoi Kusama προσγειώνονται στην Ευρώπη

Από τη Βασιλεία ξεκίνησε η ευρωπαϊκή περιοδεία της μεγάλης αναδρομικής έκθεσης της πιο διάσημης και πιο επιτυχημένης εν ζωή εικαστικού στον κόσμο, με περισσότερα από 300 έργα που καλύπτουν επτά δεκαετίες.
THE LIFO TEAM
Τι μυστήριο κρύβει η ιστορία της αυτοπροσωπογραφίας του Κουρμπέ;

Εικαστικά / «Ο απελπισμένος»: Ο περίφημος πίνακας του Κουρμπέ εκτίθεται ξανά μετά από 20 χρόνια

Ίσως το πιο γνωστό έργο του μεγάλου Γάλλου ζωγράφου, «Ο απελπισμένος» θα εκτεθεί στο Μουσείο Ορσέ αρχικά και έπειτα στο Μουσείο Art Mill στη Ντόχα. Ποια είναι η ιστορία του; Σε ποιον ανήκει τώρα ο πίνακας;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα έκθεση αναδεικνύει τη συμβολή των γυναικών στην τέχνη της γεωμετρικής αφαίρεσης

Εικαστικά / Έξι γυναίκες. Έξι πρωτοποριακές καλλιτέχνιδες της γεωμετρικής αφαίρεσης

Έργα των Όπυ Ζούνη, Etel Adnan, Samia Halaby, Saloua Raouda Choucair, Ebtisam Abdulaziz και Lubna Chowdhary, αποτελούν το υλικό της έκθεσης του Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη που ξεκίνησε μόλις.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Όταν ο Αντώνης Μπενάκης απέδειξε ότι οι Ελληνικές ενδυμασίες είναι Υψηλή Ραπτική

Εικαστικά / Όταν ο Αντώνης Μπενάκης απέδειξε ότι οι Ελληνικές ενδυμασίες είναι Υψηλή Ραπτική

Αμέτρητες είναι οι ιστορίες που κρύβονται πίσω από την έκδοση «Ελληνικαί Εθνικαί Ενδυμασίαι», φέρνοντας στο φως την επίδραση που άσκησε η ενδυμασία στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης και στην κυρίαρχη μόδα του Μεσοπολέμου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Και λοιπόν τι;»: Μία έκθεση στον Ταύρο «φωτίζει» το θρυλικό άλμπουμ των Εν Πλω

Εικαστικά / «Οι Εν πλω άφησαν πίσω τραγούδια που συνδέουν όσους ονειρεύονται με παρόμοιο τρόπο»

Έγιναν θρύλοι της εγχώριας μουσικής σκηνής με την κυκλοφορία ενός μόνο άλμπουμ. Μετά, εξαφανίστηκαν. Ο Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου, ο Απόστολος Βασιλόπουλος και η Μαρία-Θάλεια Καρρά επιμελήθηκαν, μετά από δεκαετή έρευνα, μια έκθεση για ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ελληνικής δισκογραφίας. Mίλησαν στη LifO.
M. HULOT
Με Chryssa και Iannis Xenakis η μεγάλη έκθεση για τον μινιμαλισμό στο Παρίσι

Εικαστικά / Με Chryssa και Ιάννη Ξενάκη η μεγάλη έκθεση για τον μινιμαλισμό στο Παρίσι

Μέσα από 100 έργα και 40 καλλιτέχνες επιχειρείται η διερεύνηση της διεθνούς εξέλιξης του κινήματος το οποίο από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 επαναπροσδιόρισε ριζικά την έννοια του καλλιτεχνικού έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πολλές, πάρα πολλές εκθέσεις τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Και καλές μάλιστα

Εικαστικά / Πολλές, πάρα πολλές εκθέσεις τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Και καλές μάλιστα

Από την έκθεση του Juergen Teller στο ολοκαίνουργιο Onassis Ready, στην ποιητική αρχιτεκτονική του Πικιώνη και στις έξι πρωτοποριακές γυναικείες φωνές της γεωμετρικής αφαίρεσης. Αυτόν τον μήνα οι λέξεις «μουσείο» και «γκαλερί» θα ακούγονται πολύ συχνά.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

Εικαστικά / Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

H έκθεση στο Μουσείο Ορσέ συγκεντρώνει 90 έργα του Αμερικανού στυλίστα ζωγράφου, εστιάζοντας στην πιο καθοριστική περίοδο του έργου του. Aνάμεσά τους και η περίφημη «Madame X», το πιο διάσημο έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Εικαστικά / Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Η έκθεση «Beato Angelico», συγκεντρώνει στο Palazzo Strozzi και στο Mουσείο του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία περισσότερα από 140 έργα με δάνεια από 70 συλλογές ιδιωτών και μουσείων και φιλοδοξεί να εδραιώσει τη φήμη του Φρα Αντζέλικο ως κορυφαίου δασκάλου της Αναγέννησης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Εικαστικά / Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Πεθαίνει σαν σήμερα το 1669 ο φλαμανδός ζωγράφος Ρέμπραντ φαν Ράιν. Αυτός ο πίνακας υπήρξε η πραγματική αιτία της οικονομικής καταστροφής του καλλιτέχνη ή πρόκειται περί θεωρίας συνωμοσίας;
THE LIFO TEAM
«Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ