«Άνδρας με κόκκινο μανδύα»: Σεξ και αψέντι στην Μπελ Επόκ Facebook Twitter
«Ο δρ. Πότσι στην κατοικία του», φιλοτεχνημένο το 1881 από τον Αμερικανό ζωγράφο Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ, που ήταν περιζήτητος στην Ευρώπη για τα πορτρέτα του. [Λεπτομέρεια]

«Άνδρας με κόκκινο μανδύα»: Σεξ και αψέντι στην Μπελ Επόκ

0

Τρεις ιστορικές προσωπικότητες της παρισινής Μπελ Επόκ, δηλαδή της εποχής που γεφυρώνει τον 19ο με τον 20ό αιώνα και τελειώνει με τον αιματηρό Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτελούν τους χαρακτήρες του καινούργιου βιβλίου του Τζούλιαν Μπαρνς Άνδρας με κόκκινο μανδύα. Είναι ο γυναικολόγος-χειρουργός και γερουσιαστής Σαμιέλ Ζαν Πότσι, ο πρίγκιπας Εντμόν ντε Πολινιάκ και ο κόμης Ρομπέρ ντε Μοντεσκιού, που στοιχεία της ζωής του και της προσωπικότητάς του βρίσκουμε στους λογοτεχνικούς ήρωες βαρόνο ντε Σαρλύς, στο μυθιστόρημα του Προυστ Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, και Ντεζ Εσέντ, στο μυθιστόρημα Ανάστροφα του Ζορίς-Καρλ Ουισμάνς.

Σε αντίθεση με τον πρίγκιπα και τον κόμη, που κατάγονταν από παλιές αριστοκρατικές οικογένειες (ο κόμης ισχυριζόταν ότι ήταν απόγονος του Ντ' Αρτανιάν), ο Πότσι ήταν κοινός θνητός, ιταλικής καταγωγής αλλά προτεστάντης.


Οι αριστοκράτες ήταν και οι δύο ομοφυλόφιλοι. Ο γιατρός ήταν ετεροφυλόφιλος. Βέβαια ο Πολινιάκ, που είχε χάσει τα πάντα και είχε ως μοναδικό περιουσιακό στοιχείο τον τίτλο ευγενείας (περιζήτητος για την εποχή), παντρεύτηκε σε σχετικά μεγάλη ηλικία την κατά πολύ νεότερή του Αμερικανίδα κληρονόμο των ραπτομηχανών Σίνγκερ, Γουιναρέτα Σίνγκερ, που ήταν διακριτική μεν, αλλά πολύ γνωστή λεσβία.

Όταν πέθανε ο πρίγκιπας, η ίδια, ως πριγκίπισσα ντε Πολινιάκ διατηρούσε ένα από τα πιο γνωστά καλλιτεχνικά σαλόνια στο Παρίσι. Σε μια εποχή που στην Αμερική φούντωνε ο πυρετός του χρυσού, στην Ευρώπη οι χρυσοθήρες ήταν οι Άγγλοι και οι Γάλλοι αριστοκράτες, που παντρεύονταν Αμερικανίδες κληρονόμους για να ενισχύσουν τους λογαριασμούς τους στην τράπεζα αλλά και για να ανανεώσουν τη γενιά τους, που υπέφερε από τις ενδογαμίες.

Η Σάρα Μπερνάρ, η μεγάλη ηθοποιός της εποχής, αποκαλούσε τον Πότσι «docteur-Dieu» (γιατρός-Θεός), γιατί ήταν ο πρωτοπόρος της γυναικολογίας στη Γαλλία και ο πρώτος γυναικολόγος καθηγητής στο πανεπιστήμιο. Βέβαια το «docteur-Dieu» αφορούσε όχι μόνο το ιατρικό ταλέντο του Πότσι αλλά και τις ερωτικές επιδόσεις του.


Η αποκάλυψη της σεξουαλικής ταυτότητας του Πότσι, του Πολινιάκ και του Μοντεσκιού δεν είναι κοίταγμα από την κλειδαρότρυπα. Το σεξ, ως πράξη, φαντασία, φαντασίωση, παιχνίδι, θέατρο, λογοτεχνία, συναλλαγή, εκβιασμός, διαστροφή, απεικόνιση, είναι συστατικό στοιχείο στη ζωή των ανώτερων στρωμάτων κατά την Μπελ Επόκ, αλλά και αφηγηματικό κλειδί στο βιβλίο του Τζούλιαν Μπαρνς.


Γράφω «βιβλίο», γιατί το Άνδρας με κόκκινο μανδύα είναι υβριδική πρόζα. Είναι προϊόν ιστορικής έρευνας για την Μπελ Επόκ και τους ανθρώπους της, λογοτεχνικής και εικαστικής κριτικής αλλά και αυτοβιογραφίας, καθώς ο Μπαρνς υπάρχει μέσα στην αφήγηση. Μπορούμε να πούμε ότι η αφήγηση αρχίζει από ένα επεισόδιο που συμβαίνει στον ίδιο τον συγγραφέα.


Το 2015 ο Τζούλιαν Μπαρνς βλέπει σε έκθεση στη National Portrait Gallery του Λονδίνου το πορτρέτο του γιατρού Πότσι «Ο δρ. Πότσι στην κατοικία του», φιλοτεχνημένο το 1881 από τον Αμερικανό ζωγράφο Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ, που ήταν περιζήτητος στην Ευρώπη για τα πορτρέτα του. Στον πίνακα ο Πότσι «είναι τριάντα πέντε ετών, ωραίος, γενειοφόρος και κοιτάζει γεμάτος αυτοπεποίθηση προς τα αριστερά. Είναι ανδροπρεπής, αν και λεπτοκαμωμένος».

Το μάτι του θεατή πέφτει αμέσως στον άλικο μανδύα που φοράει ο ήρωας, αλλά το πιο εκφραστικό μέρος του πορτρέτου είναι τα δάχτυλα, που θα μπορούσαν να είναι δάχτυλα πιανίστα. Η ζώνη που κρατάει τον μανδύα, χαλαρά δεμένη στη μέση, καταλήγει σε φούντα που φτάνει κάτω από τη βουβωνική χώρα του εικονιζόμενου, «όμοια με πέος άλικου ταύρου» γράφει ο Μπαρνς.

Σύμφωνα με μύθο της εποχής («αστικό μύθο» θα λέγαμε σήμερα), το ιατρείο του Πότσι ήταν ο προθάλαμος της κρεβατοκάμαράς του. Η Σάρα Μπερνάρ, η μεγάλη ηθοποιός της εποχής, αποκαλούσε τον Πότσι «docteur-Dieu» (γιατρός-Θεός), γιατί ήταν ο πρωτοπόρος της γυναικολογίας στη Γαλλία και ο πρώτος γυναικολόγος καθηγητής στο πανεπιστήμιο. Βέβαια το «docteur-Dieu» αφορούσε όχι μόνο το ιατρικό ταλέντο του Πότσι αλλά και τις ερωτικές επιδόσεις του. Η Σάρα Μπερνάρ, που ήταν νυμφομανής αλλά ανοργασμική, λέγεται ότι βρήκε το γλυκό μυστήριο της ζωής, όπως γράφει ο Μπαρνς, όταν της εμφύτευσαν ένα εξάρτημα στον κόλπο της ώστε αυτός να μπορεί να λιπαίνεται. Αλλά είπαμε... μύθοι.


Αυτό το πορτρέτο είναι η κινητήριος δύναμη της αφήγησης του Μπαρνς και ο Πότσι είναι ο βασικός ήρωας του βιβλίου, μέσα από τον οποίο ανασυσταίνεται όλη αυτή η τρομερή εποχή. Τα πάντα βρίσκουμε εδώ. Εκτός από το σεξ, βρίσκουμε την υπόθεση Ντρέιφους και τον αντισημιτισμό, την άνοδο της ακροδεξιάς, την τέχνη της Μπελ Επόκ και τη σύγκριση της τέχνης στη Βρετανία (συντηρητική) και στη Γαλλία (πρωτοποριακή), τον δανδισμό και τον ανδρογυνισμό, τον Χένρι Τζέιμς ως κριτικό (είναι τόσο σαφής, ειρωνεύεται ο Μπαρνς, που η γραφή του «λες και περιβάλλεται από χαρτί συσκευασίας με φυσαλίδες»), τους συγγραφείς και τους καλλιτέχνες, ανάμεσά τους τον Όσκαρ Ουάιλντ, που έδειχνε ότι η φήμη πρέπει να προηγείται του καλλιτεχνικού έργου, την πρακτική της μονομαχίας για το ξεκαθάρισμα λογαριασμών, τα ταξίδια για ψώνια στο Λονδίνο, στο κατάστημα Λίμπερτι για υφάσματα, στην Μποντ Στριτ για τουίντ και κοστούμια, καπέλα και παλτά.


Τελικά, ίσως αναρωτηθείτε, το νέο βιβλίο του Μπαρνς είναι αφήγηση ανεκδότων; Όχι. Είπαμε ήδη ότι είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα υβριδική πρόζα, κι αυτό από μόνο του ανανεώνει τις αφηγηματικές τεχνικές – και το ενδιαφέρον μας. Δεύτερον, στο βιβλίο υπάρχει μια παράλληλη εικονογραφική αφήγηση που περνάει μέσα από τα πορτρέτα των ηρώων, φιλοτεχνημένα από τον Σάρτζεντ και άλλους ζωγράφους, όπως τον Τζοβάνι Μπολντίνι, αλλά και από μία άλλη μοναδική εικονογραφική πηγή της εποχής: τις καρτούλες με φωτογραφίες προσωπικοτήτων («χαρτάκια» τις λέγαμε παλιά) που έβρισκες μέσα στις συσκευασίες σοκολάτας που πουλούσε το παρισινό μπακάλικο της εποχής Felix Potin.

Το κείμενο και οι εικόνες πάνε παράλληλα, το ένα δεν μπορεί χωρίς τις άλλες, αλληλοσυμπληρώνονται. Και είναι ωραίο που στην έκδοση η ποιότητα της εκτύπωσης του εικονογραφικού υλικού είναι πολύ υψηλή.


Υπάρχει κι ένα άλλο στοιχείο που εκτοξεύει το αφήγημα του Μπαρνς. Εκτός από τους τρεις ήρωες, τον γιατρό, τον πρίγκιπα και τον κόμη, ήρωας του βιβλίου είναι ένα άλλο βιβλίο (το αναφέραμε ήδη): το μυθιστόρημα του Ουισμάνς Ανάστροφα, αυτή η βίβλος της λεγόμενης «λογοτεχνίας της παρακμής», που επηρέασε από τον Όσκαρ Ουάιλντ μέχρι το πανκ. Ο Μπαρνς αποδεικνύεται εξαιρετικός γνώστης του Ουισμάνς και με το βιβλίο του αυτό επαναφέρει το Ανάστροφα στην εποχή μας.

Νομίζω ότι ο Άνδρας με κόκκινο μανδύα είναι μια σημερινή λογοτεχνική συνομιλία με το Ανάστροφα, που μας δείχνει ταυτόχρονα πώς το παρόν, εμείς, μπορούμε να δούμε και να ξαναδούμε το παρελθόν (αυτούς). Κι αυτό είναι το βαθύτερο κέρδος από την ανάγνωση του ερεθιστικού και πρωτότυπου Άνδρα με κόκκινο μανδύα (κι ευτυχώς που διαθέτουμε πλέον μια θαυμάσια μετάφραση του Ανάστροφα, από τη Ρίτα Κολαΐτη, στις εκδόσεις Στερέωμα).

ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

• Το χιούμορ του Τζούλιαν Μπαρνς. Δείγμα: «Η διάθεση του Γουάιλντ ήταν συχνά πεσμένη... είχε μπει στον πειρασμό να αυτοκτονήσει και είχε κατέβει στον Σηκουάνα μ' αυτή την πρόθεση. Στο Πον Νεφ είχε συναντήσει έναν άντρα που είχε το βλέμμα καρφωμένο στο νερό. Ο Γουάιλντ τον ρώτησε: "είστε κι εσείς υποψήφιος αυτόχειρ;". "Όχι" απάντησε ο άντρας. "Είμαι κομμωτής"».


• Η εξαιρετική μετάφραση της Κατερίνας Σχινά. «Αναβαθμίζει» κάθε βιβλίο που μεταφράζει, με την έννοια ότι του δίνει μια τέτοια φυσικότητα, που νομίζεις ότι είναι γραμμένο απευθείας στη γλώσσα μας.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT