Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι πέθανε σε ηλικία 67 ετών στις 2 Μαΐου του 1519 σε ένα μικρό αρχοντικό στην Κοιλάδα του Λίγηρα που του είχε παραχωρηθεί από τον Βασιλιά Φραγκίσκο Α΄ της Γαλλίας. Με την αφορμή της επετείου των 500 χρόνων από τον θάνατό του, έχει προγραμματιστεί για φέτος μια σειρά μεγάλων εκθέσεων του έργου του, ξεκινώντας από την Πινακοθήκη της Βασίλισσας στο Παλάτι του Μπάκιγχαμ αυτό το μήνα και καταλήγοντας στην έκθεση που θα κάνει εγκαίνια τον Οκτώβριο στο Λούβρο.
Παράλληλα με τις επίσημες αυτές εικαστικές εκδηλώσεις, είναι βέβαιο ότι θα αναζωπυρωθούν με αφορμή την επέτειο οι πάσης φύσεως «άγριες ιστορίες αχαλίνωτης φαντασίας» που συνοδεύουν τον ίδιον και τον έργο του, όπως λέει ο επίτιμος καθηγητής ιστορίας της τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και ένας από τους πιο επιφανείς μελετητές του Λεονάρντο ντα Βίντσι, Μάρτιν Κεμπ.
Περισσότερο ως χόμπι, ο Κεμπ έχει συγκεντρώσει και ταξινομήσει κατά καιρούς πολλές από αυτές τις «άγριες θεωρίες». Υπάρχουν οι «μυστικιστές» που πιστεύουν ότι κρυφά μηνύματα για τη φύση του σύμπαντος βρίσκονται στο έργο του, οι «αιρετικοί» που πιστεύουν ότι ο Λεονάρντο ήταν ιδρυτικό μέλος θρησκευτικής σέκτας, οι «γεω-θεωρητικοί» που αναλώνονται στην εξιχνίαση των τοπίων και του φόντου στη «Μόνα Λίζα» και σε άλλους πίνακες, οι «παρενδυτικοί» που πιστεύουν ότι στη «Μόνα Λίζα» απεικονίζεται ο ίδιος ο Λεονάρντο ή κάποιος μαθητής του ντυμένος γυναίκα και οι «θεωρητικοί της επιστημονικής φαντασίας» που πιστεύουν... ό,τι πιο ευφάνταστο και μπορεί να διανοηθεί κανείς.
Μια από τις διαδεδομένες θεωρίες έχει να κάνει με την φιγούρα του Ιωάννη – και τα αμυδρώς θηλυκά χαρακτηριστικά του – στον «Μυστικό Δείπνο».
Σύμφωνα με τον Κεμπ, «νονός» σημαντικού μέρους όλου αυτού του οργίου σπέκουλας είναι βεβαίως ο Νταν Μπράουν, ο συγγραφέας του «Κώδικα ντα Βίντσι»: «Είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνος για την ιδέα ότι υπάρχουν κρυμμένοι κώδικες, σύμβολα, λέξεις, αριθμοί, μηνύματα, μυστικές γεωμετρίες όχι μόνο στο έργο του Λεονάρντο αλλά στους πίνακες της Αναγέννησης εν γένει».
Μια από τις διαδεδομένες θεωρίες έχει να κάνει με την φιγούρα του Ιωάννη – και τα αμυδρώς θηλυκά χαρακτηριστικά του – στον «Μυστικό Δείπνο». Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, δεν απεικονίζεται ο Ιωάννης στον πίνακα αλλά η Μαρία Μαγδαληνή, «μυστικά» όμως με στόχο την παραπλάνηση της Εκκλησίας που επί αιώνες επιχειρεί να αποκρύψει τη σαρκική σχέση ανάμεσα σ΄ εκείνη και τον Ιησού Χριστό.
Όπως είναι αναμενόμενο όμως, οι περισσότερες θεωρίες συνωμοσίας έχουν να κάνουν με τη «Μόνα Λίζα». Κατά καιρούς διάφοροι ενθουσιώδεις «μελετητές» έχουν ισχυριστεί ότι έχουν «δει» στον πίνακα κεφαλές ζώων (αν τον γυρίσεις ανάποδα ή καλύψεις το ένα σου μάτι καθώς τον παρατηρείς), μικροσκοπικά γράμματα στις κόρες των ματιών της (συγκεκριμένα τα γράμματα L και V, γεγονός που καθιστά την Louis Vuitton ιδανικό εταιρικό χορηγό), ακόμα και συμπτώματα συγκεκριμένων ασθενειών στη μορφή της.
Άλλοι επιμελείς ερευνητές – ντετέκτιβ έχουν κατά καιρούς διαγνώσει στην αινιγματική έκφραση της Μόνα Λίζα, δυσλειτουργικό γάμο, κακή διατροφή, ψυχαναγκαστικό τρίξιμο των δοντιών, κώφωση, παράλυση προσώπου, στραβισμόεγκυμοσύνη, σύφιλη. Το περίφημο χαμόγελό της πάντως αναλύθηκε συστηματικά το 2005 στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ (με την τεχνική υποστήριξη Αμερικανών ειδικών) με τη χρήση του software «αναγνώρισης συναισθημάτων». Το πόρισμα που προέκυψε ήταν ότι η γυναίκα στο πορτρέτο ήταν κατά 83 τοις εκατό ευτυχισμένη, κατά 9 τοις εκατό αηδιασμένη, κατά 6 τοις εκατό φοβισμένη και κατά 2 τοις εκατό θυμωμένη...
Σε πιο ρεαλιστική - και πιο χρήσιμη για την εκτίμηση του έργου του – βάση, ο Κεμπ τονίζει ότι «η επιστημονική εξέταση των έργων του Λεονάρντο ντα Βίντσι έχει διαφωτίσει σημαντικά την εκπληκτική ποικιλία των μεθόδων και των διαφορετικών τεχνικών του: «Ο Λεονάρντο πάντα επεδίωκε κάτι καινούριο. Κάθε σύλληψη μιας νέας ιδέας κινητοποιούσε φρέσκους πειραματισμούς».
Καθώς εκατοντάδες έργα του ταξιδεύουν φέτος ανά τον κόσμο, όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα έχουν την ευκαιρία να εξερευνήσουν αυτές τις τεχνικές. Τι θα σκεφτόταν όμως άραγε ο ίδιος ο Λεονάρντο ντα Βίντσι για όλες αυτές τις θεωρίες που περιφέρονται επίμονα γύρω από την προσωπικότητα και το έργο του;
«Νομίζω ότι θα το εκτιμούσε πολύ», λέει ο Μάρτιν Κεμπ. «Τον ενδιέφεραν τόσο η φήμη όσο και η ιδέα της υστεροφημίας ή της αθανασίας. Θα ήταν σίγουρα ευτυχής γνωρίζοντας ότι το όνομα του βρίσκεται ακόμα στα χείλη των ανθρώπων».
Με στοιχεία από το The Atlantic
