«Το Καρναβάλι στην Αθήνα»: Η ιστορία ενός μαγικού πίνακα του Νικολάου Γύζη

«Το Καρναβάλι στην Αθήνα»: Η ιστορία ενός μαγικού πίνακα του Νικολάου Γύζη Facebook Twitter
«Το Καρναβάλι στην Αθήνα». Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO
1

Απεικόνιση σχεδόν φωτογραφική. Φως ζεστό, μαγικό, που ξεπηδά από εκεί που ο ζωγράφος επιλέγει και με τρόπο που μόνο εκείνος ήξερε να διαχειριστεί.

Τα πρόσωπα γεμάτα ένταση. Η χαρά που αναβλύζει από τους χαρακτήρες του έργου, ανόθευτη. Η αίσθηση της ένωσης και του μοιράσματος με αφορμή μια παραδοσιακή γιορτή, δυνατή πολύ.

Άνδρες και γυναίκες, καλικάντζαροι, νέοι και πιο ηλικιωμένοι, έπιπλα και σκεύη σκορπισμένα, μάσκες, ρούχα, ξάφνιασμα, λάγνα βλέμματα, ανάμεικτα συναισθήματα και διάθεση που παραπέμπουν σε γιορτή. Ή όπως ακριβώς το ονόμασε κι εκείνος, ένα «Καρναβάλι στην Αθήνα».


Εδώ και χρόνια στην καρδιά της πόλης, στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών - Ίδρυμα Βούρου Ευταξία εκτίθεται ο εν λόγω σπουδαίος πίνακας του Νικολάου Γύζη (1842-1901).

Η αντιπαράθεση του διονυσιακού και του απολλώνιου στοιχείου, η αναμέτρηση του φωτός και της σκιάς, της οικογενειακής ζωής και των εκστασιασμένων καρναβαλιστών ως ένα είδος δαιμόνων – όλα αυτά δημιουργούν ένα έργο εξαίσιο που ξεφεύγει από την παγίδα τού να αποτελεί ένα απλό, άκακο και αφελές βουκολικό ενσταντανέ.

«Πρόκειται για ελαιογραφία σε μουσαμά που ολοκληρώθηκε το 1892 μετά από τουλάχιστον μία δεκαετία πειραματισμών και έρευνας πάνω στην σύνθεση και την λειτουργία του φωτός στο έργο», αναφέρει ο διευθυντής του Μουσείου Στέφανος Καβαλλιεράκης.

»Στο εσωτερικό ενός φτωχικού σπιτιού, στα μέσα του 19ου αιώνα, μία οικογένεια καθισμένη γύρω από το τραπέζι, διασκεδάζει με το έθιμο των μασκαράδων όταν αυτοί εισβάλουν για να τρομάξουν τα παιδιά. Η σκηνή, λουσμένη σε ένα ζεστό φως που μπαίνει από το παράθυρο, ανακατεύεται με τη μυρωδιά του γαλακτομπούρεκου, τον καπνό απ' το τσιγάρο και τις αγκαλιές των παιδιών. Οι αισθήσεις και τα συναισθήματα κυριαρχούν σε αυτό το αριστουργηματικό έργο που αποτελεί αναμφίβολα ένα από τα καλύτερα του κορυφαίου».

Είναι κι αυτό ένα έργο της ωριμότητάς του ζωγράφου (που γεννήθηκε την 1η Μαρτίου 1842 στο Σκλαβοχώρι της Τήνου), που ξεκάθαρα υπογραμμίζουν τη νοσταλγία του για την πατρίδα.

«Ο Γύζης, ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες της λεγόμενης Σχολής του Μονάχου, μπορεί στο συγκεκριμένο έργο να δημιουργεί μια ρωπογραφία, αναπαριστώντας σκηνές μιας πεζής καθημερινότητας σε κάποιο χωριάτικο οικίσκο του 19ου αιώνα, πλην όμως μένοντας πιστός στην υψηλή ζωγραφική της Ιστορίας και των Μύθων, εντάσσει πλήθος συμβόλων και αλληγοριών στο έργο αυτό που εκτίθεται στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών», εξηγεί ο ζωγράφος Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος.

«Το Καρναβάλι στην Αθήνα»: Η ιστορία ενός μαγικού πίνακα του Νικολάου Γύζη Facebook Twitter
Εδώ και χρόνια στην καρδιά της πόλης, στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών - Ίδρυμα Βούρου Ευταξία εκτίθεται ο εν λόγω σπουδαίος πίνακας του Νικολάου Γύζη (1842-1901). Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

«Η αντιπαράθεση του διονυσιακού και του απολλώνιου στοιχείου, η αναμέτρηση του φωτός και της σκιάς, της οικογενειακής ζωής και των εκστασιασμένων καρναβαλιστών ως ένα είδος δαιμόνων – όλα αυτά δημιουργούν ένα έργο εξαίσιο που ξεφεύγει από την παγίδα τού να αποτελεί ένα απλό, άκακο και αφελές βουκολικό ενσταντανέ».

Στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών - Ίδρυμα Βούρου Ευταξία, εν τω μεταξύ, δεν εκτίθεται μόνο ο περίφημος πίνακας αλλά φυλάσσεται και μια σπάνια, ανέκδοτη επιστολή του Νικολάου Γύζη στον Νικηφόρο Λύτρα.


Αδερφικοί φίλοι (το καλοκαίρι του 1865, που ο Γύζης έφθασε στη Γερμανία για να σπουδάσει στη Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου), οι δυο κορυφαίοι εκπρόσωποι της Σχολής του Μονάχου συναντήθηκαν αμέσως, μοιράστηκαν ταξίδια, στιγμές, εμπειρίες και σχεδόν παράλληλες πορείες στην τέχνη τους.

Σχεδόν τριάντα χρόνια μετά την πρώτη τους συνάντηση και εννέα χρόνια πριν από τον θάνατο του Γύζη, οι δύο Τηνιακοί ζωγράφοι αλληλογραφούν.

Στη συγκεκριμένη επιστολή ο Γύζης (του απευθύνεται αποκαλώντας τον «Λύτρα μου») του εξομολογείται τη βαθιά του επιθυμία να επιστρέψει στην Ελλάδα (πόθο του που δεν συμμερίζονται οι γιατροί), του μιλά για την κόπωση και τα ιατρικά προβλήματα που έχουν κάμψει τις δυνάμεις του και, μεταξύ άλλων, του αποκαλύπτει πως το «Καρναβάλι» αγοράστηκε από την Κυβέρνηση της Βαυαρίας προς 12.000 μάρκα, ως δώρο για τη νέα Πινακοθήκη.

«Το Καρναβάλι στην Αθήνα»: Η ιστορία ενός μαγικού πίνακα του Νικολάου Γύζη Facebook Twitter
«Το Καρναβάλι στην Αθήνα»: Η ιστορία ενός μαγικού πίνακα του Νικολάου Γύζη Facebook Twitter
Στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών - Ίδρυμα Βούρου Ευταξία, εν τω μεταξύ, δεν εκτίθεται μόνο ο περίφημος πίνακας αλλά φυλάσσεται και μια σπάνια, ανέκδοτη επιστολή του Νικολάου Γύζη στον Νικηφόρο Λύτρα.

Ολόκληρη η επιστολή του Νικολάου Γύζη στον Νικηφόρο Λύτρα:

Μόναχον 25/6 Αυγούστου 1892

Αγαπητέ Λύτρα!

Με μεγάλην μου ευχαρίστησην έλαβα το γράμμα σου, και μάλιστα αφού μου δίδεις και παραγγελείαν.


Τας κορνίζας του Όθωνος και της Αμαλίας τας παρήγγηλα, και μάλιστα χθες επήγα επίτηδες εις την έκθεσιν, όστις εκεί εύρον ωραίον δείγμα, πράγματι, εύρον μιαν ωραίαν και ομοίαν ως αυτήν σχεδόν παρήγγηλα και τας ιδικάς σου, στέλνω δε ότι και ου εις το κατάστημα της Φιλεκπαιδευτικής θα μένετε ευχαριστημένος, αρέσει να σου ειπώ δε δια να γελάσεις ότι πρώτη φορά επήγα εις έκθεσιν, και έβλεπα μόνον τας κορνίζας.


Τούτο μόνον σε παρακαλώ ευθύς να μου γράψης εις ποίαν διεύθυνσιν να τας στείλω. Εις την ιδικήν σου, ή εις την της Εταιρίας θα τας λάβης δι όσον είναι δυνατόν το ογρηγορότερον τώρα που επέρασον όλες σχεδόν αι εκθέσεις, δεν έχουν οι κορνιζάδες δουλιαίς.


Με τα καλά πράγματα που ήκουσες δια εμέ είναι βεβαίως και πολλές ψευτιαίς ανακαλουμέναις η αλήθεια είναι ότι και το plakat της έκθεσης ήρεσε πάρα πολύ, και το Καρναβάλι επίσης αρέσει πολύ και ηγοράσθη παρά την εδώ Κυβέρνηση, δια την νέαν Πινακοθήκην, αντί 12.000 μάρκων, αυταί είναι αι αλήθειαι.


Λύτρα μου, είμαι πάρα πολύ κουρασμένος άνθρωπος, και είναι καθήκον μου επί τέλους να αναπαυθώ, είχα σχεδόν αποφασίσει να έρθω τώρα το θέρος εις την Ελλάδα σου, σας δω όλους εις την πατρίδα μου, δυστυχώς όμως έπαθα προ ολίγων εβδομάδων πάλιν εις τον οφθαλμόν μου μικρόν ερεθισμόν όστις μετά ολίγας ημέρας εθεραπεύθη εντελώς, αλλά μολοντούτο, ο ιατρός δεν με συμβουλεύει να έρθω τώρα εις ταις μεγάλαις ζέσταις και ταις σκόναις. Λέγει θα είναι προτιμότερον εδώ εις την εξοχήν να αναπαυθώ που είναι τα πάντα καταπράσινα. Ως εκ τούτο σήμερον αναχωρώ μεθ' όλης της οικογενείας μου ήτις σε χαιρετά, πλησίον της λίμνης Στάρενμπεργκ, εις εν πολύ ωραίον χωριουδάκι, και αφού επί ολίγας εβδομάδας αναπαυθώ θα δω εάν είναι καιρός να έλθω περί τον Σεπτέμβριον, ή να το αναβάλω δια την ερχόμενην άνοιξιν περί το Πάσχαν, θα ιδώ και θα σου γράψω. Μην το διαδίδεις όμως, διότι επιθυμώ να σας τρομάξω.


Σε παρακαλώ την εσώκλειστον απόδειξιν δώσε και πάλιν εις την Τράπεζαν οι εισπράξεις και από εξ μηνών και το συνάλλαγμα μου το στέλνεις. Θα με υποχρεώσεις πολύ.- Αρώτησε δε και πόσον τιμώνται αι μετοχαί της Τράπεζας.


Ταύτα και σε ασπάζομαι οικογενειακώς.

Ν. Γύζης

Εικαστικά
1

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το σπίτι-μουσείο της Πολίν Καρπίδα βγάζει τους θησαυρούς του στο σφυρί (μέχρι κεραίας)

Εικαστικά / Το σπίτι-μουσείο της Πολίν Καρπίδα βγάζει τους θησαυρούς του στο σφυρί (μέχρι κεραίας)

Μια από τις πιο εξέχουσες συλλέκτριες στην Ευρώπη, η οποία έχει αφήσει το αποτύπωμά της και στην Ύδρα, αποφάσισε να πουλήσει τη συλλογή σουρεαλιστικής και μεταπολεμικής τέχνης που στεγάζει στο σπίτι της στο Λονδίνο -τη μεγαλύτερη αυτού του είδους- σε μια δημοπρασία-ορόσημο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Χάρις Επαμεινώνδα: Η γλώσσα μου δεν είναι οι λέξεις

Εικαστικά / Χάρις Επαμεινώνδα: «Η γλώσσα μου δεν είναι οι λέξεις»

Η βραβευμένη με Αργυρό Λέοντα Κύπρια εικαστικός συνθέτει έναν κόσμο θραυσμάτων, αποκομμάτων της εσωτερικότητας, με ελλειπτικές εικόνες, τον οποίο μας προκαλεί να ανακατασκευάσουμε μέσα από τη σταδιακή του αποκάλυψη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
 Μαρία Λοϊζίδου και Πέτρος Μώρης στη 13η Μπιενάλε του Λίβερπουλ

Εικαστικά / Μαρία Λοϊζίδου και Πέτρος Μώρης στη 13η Μπιενάλε του Λίβερπουλ

Οι δύο καλλιτέχνες με καταγωγή από Κύπρο και Ελλάδα αντίστοιχα, παρουσιάζουν νέα έργα τους σε μια από τις σημαντικότερες εικαστικές διοργανώσεις της Βρετανίας που φιλοξενεί 30 καλλιτέχνες και συλλογικότητες, με αναθέσεις και θεματικές που έχουν να κάνουν με τη γεωγραφία και τις αξίες που διαπερνούν την πόλη αυτή: καταγωγή και μνήμη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μια έκθεση για την πολύχρωμη, πολύπλοκη Αθήνα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Εικαστικά / Μια έκθεση για την πολύχρωμη και πολύπλοκη Αθήνα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Ο Τόνι Μιλάκης καταγράφει μια πόλη που η πραγματικότητα προσφέρει τις καλύτερες ζωγραφικές λύσεις, που ακόμη και το πιο ευφάνταστο μυαλό ενός καλλιτέχνη δεν μπορεί να τις επινοήσει.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
CHECK Ο Ζαν Φρανσουά Μιλέ και η ατέρμονη γοητεία της φύσης και των εργατών της γης

Εικαστικά / Ζαν Φρανσουά Μιλέ: ο ζωγράφος που ο Βαν Γκογκ αποκαλούσε «πρωτοπόρο»

«Όσο το σκέφτομαι, τόσο περισσότερο νομίζω ότι ο Μιλέ πίστευε σε κάτι ανώτερο» έγραφε ο Βαν Γκογκ για τον «ζωγράφο των χωρικών» αλλά και έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του γαλλικού ρεαλισμού. Η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου τον τιμά με μια μεγάλη έκθεση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το Μοναστήρι του Καρόλου: Το μουσείο του «κομμωτή των σταρ»

Εικαστικά / Κάρολος: O «κομμωτής των σταρ» έχει πλέον δικό του μουσείο στα Χανιά

Το «Μοναστήρι του Καρόλου», ένα ενετικό κτίσμα του 1583 και κατοικία του αυτοδίδακτου δημιουργού από το 1991, έχει μετατραπεί σε ένα μοναδικό καταφύγιο όπου συνυπάρχουν η ιστορία της κομμωτικής, έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών μαζί με μνήμες της Μαρίας Κάλλας, της Μπριζίτ Μπαρντό αλλά και της Μαντάμ Ορτάνς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιγάντιοι φαλλοί, το σεξ ως ζωτική δύναμη: Τα «ερωτικά» του Takis αναστατώνουν ακόμα

Εικαστικά / Γιγάντιοι φαλλοί, το σεξ ως ζωτική δύναμη: Τα «ερωτικά» του Takis αναστατώνουν ακόμα

«Τα έργα του αποθεώνουν την ικανότητα του έρωτα να μας αποσπά από την ιδέα του θανάτου». Και έχουμε την ευκαιρία να τα δούμε στην αναδρομική έκθεση του Ιδρύματος Γουλανδρή στην Άνδρο, και στην Αθήνα. Όλα σχεδόν, εκτός από το πιο γνωστό του, το οποίο οι επιμελητές απέρριψαν ως «κραυγαλέο»...
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το Fondation Louis Vuitton υποδέχεται 270 έργα του Gerhard Richter σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση

Εικαστικά / Gerhard Richter: «Τώρα που δεν απέμειναν ιερείς ή φιλόσοφοι, οι καλλιτέχνες είναι οι σημαντικότεροι άνθρωποι στον κόσμο»

270 έργα ενός από τους σημαντικότερους εν ζωή ζωγράφους θα εκτεθούν το φθινόπωρο στο Fondation Louis Vuitton σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια αθέατη ως τώρα πλευρά της Φρίντα Κάλο στη Θεσσαλονίκη

Εικαστικά / Μια αθέατη ως τώρα πλευρά της Φρίντα Κάλο στη Θεσσαλονίκη

Μια διεθνής έκθεση με 241 φωτογραφίες, που μέχρι πρόσφατα δεν είχαν δει το φως δημοσιότητας και αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές της ζωής της πιο διάσημης ζωγράφου του 20ού αιώνα, κάνει στάση το φθινόπωρο στη συμπρωτεύουσα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Έκθεση αφισών στην Ύδρα μιας Ελλάδας ανόθευτης και ταπεινής

Εικαστικά / Πώς διαφήμιζε η Ελλάδα τον εαυτό της στο εξωτερικό από το ’30 έως το ’60;

Μια σειρά αφισών του ΕΟΤ, σε μια έκθεση που φιλοξενείται στην οικία Λαζάρου Κουντουριώτη, αποκαλύπτει τις πρώτες απόπειρες και τα αρχικά βήματα του ελληνικού τουρισμού, με την υπογραφή σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Εικαστικά / Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Έχει βοσκήσει πρόβατα, έχει πουλήσει κουλούρια και έχει δουλέψει στην οικοδομή, μέχρι που αποφάσισε ότι το μόνο που ήθελε να γίνει είναι καλλιτέχνης. Τελικά, εξελίχθηκε σε έναν από τους κορυφαίους και διεθνώς αναγνωρισμένους Έλληνες δημιουργούς. Ο πρώην πρύτανης της ΑΣΚΤ είναι άνθρωπος από σπάνια πάστα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Εικαστικά / «Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Μια μεγάλη έκθεση στο Σικάγο εξετάζει την γκέι ταυτότητα ως ιστορικό φαινόμενο μέσα από 300 έργα που δημιουργήθηκαν κυρίως στην περίοδο μεταξύ του 1869, όταν δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά η λέξη «ομοφυλόφιλος», και του 1939
THE LIFO TEAM
Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Εικαστικά / Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Σε μια σειρά έργων που παρουσιάζει το θαύμα της ανθοφορίας των λουλουδιών και των φυτών, μια από τις πιο αξιοσέβαστες καλλιτέχνιδες της Σουηδίας στρέφεται σε έναν κόσμο ομορφιάς, γαλήνης και ισορροπίας για να αποκαλύψει αλήθειες για την ανθρώπινη κατάσταση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ