ΦΩΤΙΕΣ ΤΩΡΑ

Γιγάντιοι φαλλοί, το σεξ ως ζωτική δύναμη: Τα «ερωτικά» του Takis αναστατώνουν ακόμα Facebook Twitter
Ερωτικό γλυπτό, 1979. Μπρούντζος, ξύλο, μαγνήτες, μεταλλικά στοιχεία. Συλλογή Σταύρου Μιχαλαριά

Γιγάντιοι φαλλοί, το σεξ ως ζωτική δύναμη: Τα «ερωτικά» του Takis αναστατώνουν ακόμα

0

Στο υπόγειο της παλιάς πτέρυγας του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης που μόλις ξανάνοιξε, μετά από χρόνια αναδιαμόρφωσης, δίπλα στο σημείο όπου εκτίθενται τα «Σινιάλα», υπάρχει ένα μικρό σκίτσο του 1978 με τον τίτλο «Σύνθεση» και μια σύντομη αφιέρωση γραμμένη κάπως τσαπατσούλικα: «Αξέχαστη Άνδρος και οι φίλοι μας. Takis».

Οι φίλοι δεν ήταν άλλοι από το ζεύγος Βασίλη και Ελίζα Γουλανδρή που έναν χρόνο αργότερα θα εγκαινίαζαν το μουσείο με γλυπτά του Ανδριώτη Μιχάλη Τόμπρου και κάποια του Takis. Μισόν αιώνα και κάτι αργότερα, φέτος το καλοκαίρι ο Takis επέστρεψε στην Άνδρο και στο σημαντικό αυτό μουσείο των φίλων του, με μια μεγάλη αναδρομική για την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννησή του. Αυτήν τη φορά έργα του καλύπτουν όλους τους χώρους της παλιάς και της νέας πτέρυγας, όπως συμβαίνει και στο αντίστοιχο μουσείο που φέρει το όνομα των συλλεκτών του στην Αθήνα.

Το να βρεθούμε στην Άνδρο με αφορμή μια έκθεση διεθνούς εμβέλειας είναι κάτι στο οποίο το Ίδρυμα Γουλανδρή μάς έχει συνηθίσει. Και φυσικά οι καλλιτέχνες των οποίων τη δουλειά έχει φιλοξενήσει έχουν όλοι τους ιδιαίτερη ταυτότητα και σημαντικό αποτύπωμα.

Για να χυτεύσει τα ερωτικά του έργα χρησιμοποίησε πραγματικά μοντέλα, τα «καλούπια» δηλαδή ήταν απολύτως κοπιαρισμένα μέρη ανθρώπινων σωμάτων, έτσι ώστε να εστιάσει στον βασικό του στόχο, που ήταν να αποδείξει ότι η ζωή, όπως και το σύμπαν, διέπεται από τους νόμους της έλξης.

Με έναν διεθνή Έλληνα όμως, όπως είναι ο Takis, που οι αναφορές του μέχρι το τέλος της ζωής του δεν έπαψαν να αφορούν τις ελληνικές του ρίζες ταυτόχρονα με τις οικουμενικές του αξίες, και κυρίως τα πανανθρώπινα ερωτήματα σχετικά με τις άγνωστες διαστάσεις του σύμπαντος και τις μεταφυσικές δυνάμεις της γης, η έκθεση αναπόφευκτα έχει μια άλλη βαρύτητα. Το μινιμαλιστικό περιβάλλον του αιγαιοπελαγίτικου σκηνικού, με τις καθαρές και φωτεινές γραμμές του, μοιάζει ιδανικό για να εντάξει τις μηχανικές και μαγνητικές γλυπτικές φόρμες του ιδιοφυούς δημιουργού.

Γιγάντιοι φαλλοί, το σεξ ως ζωτική δύναμη: Τα «ερωτικά» του Takis αναστατώνουν ακόμα Facebook Twitter
O περίφημος Σεβαστιανός (1974), ένα από τα πιο γνωστά έργα του Takis, το οποίο οι επιμελητές απέρριψαν ως κραυγαλέο. Τι θα έλεγε, αν ζούσε ακόμα, ο καλλιτέχνης για αυτή την απόφαση; © Takis Foundation - Research Center for the Art and the Sciences
Γιγάντιοι φαλλοί, το σεξ ως ζωτική δύναμη: Τα «ερωτικά» του Takis αναστατώνουν ακόμα Facebook Twitter
«Ο αιώνας του Κάφκα». Το έρργο που δημιούργησε ο Takis για την ομώνυμη έκθεση που διοργάνωσε το Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι το 1984.

Σύμφωνα με την ιστορία, το 1959 ο Γάλλος συγγραφέας Alain Jouffroy συνάντησε τον Έλληνα καλλιτέχνη στον δρόμο ενθουσιασμένο από την ανακάλυψή του: «“Αυτό είναι”, μου είπε, “το βρήκα”. Ακούστηκε ακριβώς σαν το εύρηκα του Αρχιμήδη… και μου έδειξε το πρώτο τηλεμαγνητικό γλυπτό (εγώ ήμουν που επινόησα τον όρο την επομένη), όπου μεταλλικά στοιχεία αιωρούνταν με τη δύναμη ενός μαγνήτη. Έτσι, για πρώτη φορά, η μαγνητική ενέργεια εισήχθη στη σύνθεση ενός γλυπτού. Ενσωματώθηκε σε αυτό όπως ο αέρας βρίσκεται ενσωματωμένος στη γλυπτική του μπαρόκ. Η χαρά και ο ενθουσιασμός του Takis δεν περιγράφονταν».

Αυτή του την ανακάλυψη, δηλαδή τον μαγνητισμό ως υλικό δημιουργίας καλλιτεχνικού έργου, που ο ίδιος ο γλύπτης θεωρούσε ότι του πρόσφερε μια μορφή ελευθερίας, θα τη χρησιμοποιούσε σε μια μεγάλη γκάμα έργων. Κι ενώ για πάρα πολλά χρόνια είχε εγκαταλείψει την ανθρωποκεντρική τέχνη, καθώς τα έργα του αποτελούσαν γλυπτικές φόρμες που παρέπεμπαν σε μηχανές και στις μεταφυσικές ανησυχίες του, το 1974 ξαφνικά επέστρεψε στο ανθρώπινο σώμα μέσω της ερωτικής έλξης, που βέβαια την παρομοίαζε με τη μαγνητική. Σε συνέντευξή του το 1990 το είχε δηλώσει ξεκάθαρα: «Ο μαγνήτης και η ερωτική έλξη είναι ένα και το αυτό».

Η αναδρομική έκθεση της Άνδρου, συμπεριλαμβάνει μια ολόκληρη ενότητα με τα «Ερωτικά» της δεκαετίας του 1980 που σπάνια παρουσιάζονται και μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν σχετικά άγνωστα. Συνδυασμοί χυτών και μπρούντζινων ανδρικών και γυναικείων μερών του σώματος με μαγνητικά στοιχεία, ακέφαλες φιγούρες όπως ο διάσημος «Σεβαστιανός» του 1974, που ο επιμελητής Toby Kamps (υπεύθυνος Συλλογής Μοντέρνας Τέχνης της Hamburger Kunsthalle) δεν θέλησε να εντάξει στο τμήμα «Σεξ και επιστήμη», αποτέλεσαν ένα ολόκληρο κεφάλαιο της δημιουργικής έκρηξης του καλλιτέχνη.

Ο «Σεβαστιανός» είναι ομοίωμα ενός άντρα που κάθεται πάνω σε μια σφαίρα με μια υπερμεγέθη στύση, ενώ σιδερένιες βελόνες αιωρούνται από πάνω του χάρη σε μαγνήτες κρυμμένους στο στήθος του. Ο επιμελητής μού έκανε σαφές σε κουβέντα μας κατά τα εγκαίνια της έκθεσης ότι χρειάστηκε να συζητήσουν εκτενώς με τη συνεπιμελήτρια Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau για το αν θα έπρεπε να παρουσιαστεί ο «Σεβαστιανός» στην Άνδρο και τελικά απέρριψαν την ιδέα.

Το ερωτικό-μαγνητικό σύμπαν του Takis Facebook Twitter
Θηλυκός Σεβαστιανός, 1982. Μπρούντζος. Φωτ.: Χριστόφορος Δουλγέρης.

Όπως ο ίδιος ομολογεί, δεν είναι από τις αγαπημένες του δουλειές του Takis, το γλυπτό παραείναι προφανές και κραυγαλέο. Από την άλλη, παραδέχεται πως το γεγονός ότι ενέταξε τον «Θηλυκό Σεβαστιανό» του 1982 στην έκθεση, μια γυναίκα γονατιστή με τα γεννητικά της όργανα σε πλήρη θέα, είναι κάπως υποκριτικό: «Το ότι φέραμε την αντίστοιχη γυναικεία εκδοχή ίσως είναι άδικο». Παρόλο που στη μακρόχρονη και στενή συνεργασία του με τον εκλιπόντα καλλιτέχνη δεν μίλησαν ποτέ για τα ερωτικά του έργα, ο Toby Kamps ήθελε να αναδείξει την προσέγγισή του σχετικά με «τη δύναμη του έρωτα, όπως αυτός συνδέεται με τη δύναμη της ζωής στον μαγνητισμό, τον ηλεκτρισμό και οποιαδήποτε άλλη αόρατη ενέργεια».  

Ο Takis δεν είχε ενδοιασμούς να μιλάει στις συνεντεύξεις του για ό,τι αφορούσε την ερωτική έλξη, τον αισθησιασμό, τη λατρεία του για τις γυναίκες και το σεξ ως ζωτική δύναμη. Είχε αναπτύξει άλλωστε τις θεωρίες του σχετικά με τα ηλεκτρικά ενεργειακά φορτία που αποθηκεύονται στα γεννητικά όργανα και αναπαριστούν τη «μαγνητική έλξη» μεταξύ εραστών. Ως εκ τούτου, τα κοινά σημεία ανάμεσα στις ελκτικές δυνάμεις του μαγνητισμού και το μυστήριο του ερωτικού πόθου ήταν για εκείνον πολλά.

Η ανάλυση του  Γαλλομαροκινού θεωρητικού της τέχνης Pierre Restany είναι διαφωτιστική: «Πρέπει να δούμε τα καινούργια κομμάτια του υπό την οπτική γωνία της σύνθεσης Erotakis = l’amant + l’aimant [ΕρωTakis = εραστής + μαγνήτης]. Αυτά τα έργα αποπνέουν μια άμεση, τεράστια δύναμη αισθησιακής έλξης που αναστατώνει το βλέμμα. Το φύλο γίνεται αισθητό στη στοιχειώδη, πρωταρχική, απτή του δύναμη, στο επίπεδο των βασικών κινήτρων του ανθρώπου βεβαίως, αλλά μέσα στην πλήρη ένταξή τους στην κοσμική ενέργεια».

Για να χυτεύσει τα ερωτικά του έργα χρησιμοποίησε πραγματικά μοντέλα, τα «καλούπια» δηλαδή ήταν απολύτως κοπιαρισμένα μέρη ανθρώπινων σωμάτων, έτσι ώστε να εστιάσει στον βασικό του στόχο, που ήταν να αποδείξει ότι η ζωή, όπως και το σύμπαν, διέπεται από τους νόμους της έλξης. Τα έργα του, όσο τολμηρά (στα όρια της πορνογραφίας) και αν θεωρήθηκαν, αποθεώνουν την ικανότητα του έρωτα να μας αποσπά από την ιδέα του θανάτου. Περιφρονώντας την ιουδαιοχριστιανική ηθική που ενοχοποιεί τη σεξουαλικότητα, ο Takis επιδιώκει να αναπαραστήσει μέσα από τα γλυπτά του την ερωτική απόλαυση των νεανικών σωμάτων, παρουσιάζοντάς τα άλλοτε μόνα τους, σε αποκαλυπτικές στάσεις, κι άλλοτε σε εγγύτητα με άλλα, όπως επίσης και σε συσχετισμό με όλα εκείνα τα στοιχεία που χρησιμοποιεί ως αλληγορίες του σύμπαντος −κώνους, σφαίρες, καρφιά−, υπηρετώντας αδιαλείπτως την αναζήτηση του αόρατου.

Αξίζει να αναφερθούμε στην περίφημη εγκατάσταση που δημιούργησε με αποκλειστικά ερωτικά γλυπτά το 1984 για την έκθεση «Ο αιώνας του Κάφκα» που διοργάνωσε το Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι, προσκαλώντας κορυφαίους διεθνείς καλλιτέχνες να συμμετάσχουν, αλλά και στην παράσταση που ανέβασε το 1986 στο δημαρχείο του Βιλερμπάν σε συνεργασία με τη σημαντική κοντραμπασίστα Joëlle Léandre και τη χορεύτρια Μάρθα Ζιώγα, με τίτλο «Ligne parallèle érotique» («Παράλληλη ερωτική γραμμή»).

Το ερωτικό-μαγνητικό σύμπαν του Takis Facebook Twitter
Ερωτικό Takis, 1991. Σίδηρος, μαγνήτης, καρφιά, 32 × 43 εκ. Συλλογή Ιδρύματος Takis © Takis Foundation - Research Center for the Art and the Sciences / ADAGP, Paris / ΟΣΔΕΕΤΕ, Αθήνα 2025. Φωτ.: Χριστόφορος Δουλγέρης.

Σε ένα άλλο έργο του 1979, το «Erotic Sculpture», παρουσιάζει θραύσματα χυτών μπρούντζινων ανδρικών και γυναικείων σωμάτων σε μια κάθετη ξύλινη δοκό πάνω από μια φαλλική προεξοχή που θυμίζει τις αρχαιοελληνικές Ερμές, θέλοντας να υπογραμμίσει την αίσθηση του πόνου. Μαγνητικά βέλη εκτοξεύονται προς το μέρος τους από λυγισμένα μεταλλικά στηρίγματα και οι μορφές του έργου μοιάζουν να βασανίζονται από τη σεξουαλική πράξη. Ωστόσο, το ερωτικό και το αισθησιακό στοιχείο μπορεί κανείς να τα εντοπίσει και σε μη ανθρωπομορφικά έργα του, όπως διέκρινε ήδη από το 1966 ο Γάλλος κριτικός Jean Clay, παρατηρώντας ότι στις «Ηλεκτρομαγνητικές Σφαίρες» η αιωρούμενη σφαίρα και ο επιδαπέδιος ηλεκτρομαγνήτης επιδίδονταν σε έναν χορό που προσομοίαζε σε παρωδία του ερωτικού παιχνιδιού.

Αλλά και στους «Τηλεπίνακες» τα παλλόμενα και αιωρούμενα από απαλά ρεύματα αέρος μεταλλικά αντικείμενα, στην προσπάθειά τους να αγγίξουν τους μαγνήτες που προεξέχουν πίσω από τον καμβά, θυμίζουν πτυχές της ανολοκλήρωτης επιθυμίας. Κόκκινα φώτα (σαν εκείνα του «Καντράν» του 1974 που μοιάζουν με βαμμένα χείλη), προεξέχοντες ελικοειδείς στήμονες, λουλούδια από σίδηρο και μπρούντζο, όλο το μαγνητικό σύμπαν του Takis αναδίδει αισθησιασμό και γονιμότητα.

Εικαστικά
0

ΦΩΤΙΕΣ ΤΩΡΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το Fondation Louis Vuitton υποδέχεται 270 έργα του Gerhard Richter σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση

Εικαστικά / Gerhard Richter: «Τώρα που δεν απέμειναν ιερείς ή φιλόσοφοι, οι καλλιτέχνες είναι οι σημαντικότεροι άνθρωποι στον κόσμο»

270 έργα ενός από τους σημαντικότερους εν ζωή ζωγράφους θα εκτεθούν το φθινόπωρο στο Fondation Louis Vuitton σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια αθέατη ως τώρα πλευρά της Φρίντα Κάλο στη Θεσσαλονίκη

Εικαστικά / Μια αθέατη ως τώρα πλευρά της Φρίντα Κάλο στη Θεσσαλονίκη

Μια διεθνής έκθεση με 241 φωτογραφίες, που μέχρι πρόσφατα δεν είχαν δει το φως δημοσιότητας και αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές της ζωής της πιο διάσημης ζωγράφου του 20ού αιώνα, κάνει στάση το φθινόπωρο στη συμπρωτεύουσα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Έκθεση αφισών στην Ύδρα μιας Ελλάδας ανόθευτης και ταπεινής

Εικαστικά / Πώς διαφήμιζε η Ελλάδα τον εαυτό της στο εξωτερικό από το ’30 έως το ’60;

Μια σειρά αφισών του ΕΟΤ, σε μια έκθεση που φιλοξενείται στην οικία Λαζάρου Κουντουριώτη, αποκαλύπτει τις πρώτες απόπειρες και τα αρχικά βήματα του ελληνικού τουρισμού, με την υπογραφή σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Εικαστικά / Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Έχει βοσκήσει πρόβατα, έχει πουλήσει κουλούρια και έχει δουλέψει στην οικοδομή, μέχρι που αποφάσισε ότι το μόνο που ήθελε να γίνει είναι καλλιτέχνης. Τελικά, εξελίχθηκε σε έναν από τους κορυφαίους και διεθνώς αναγνωρισμένους Έλληνες δημιουργούς. Ο πρώην πρύτανης της ΑΣΚΤ είναι άνθρωπος από σπάνια πάστα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Εικαστικά / «Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Μια μεγάλη έκθεση στο Σικάγο εξετάζει την γκέι ταυτότητα ως ιστορικό φαινόμενο μέσα από 300 έργα που δημιουργήθηκαν κυρίως στην περίοδο μεταξύ του 1869, όταν δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά η λέξη «ομοφυλόφιλος», και του 1939
THE LIFO TEAM
Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Εικαστικά / Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Σε μια σειρά έργων που παρουσιάζει το θαύμα της ανθοφορίας των λουλουδιών και των φυτών, μια από τις πιο αξιοσέβαστες καλλιτέχνιδες της Σουηδίας στρέφεται σε έναν κόσμο ομορφιάς, γαλήνης και ισορροπίας για να αποκαλύψει αλήθειες για την ανθρώπινη κατάσταση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ