Βάσω Κατράκη: Η τέχνη της συγκινεί ακόμα

Μια νέα έκθεση με χαρακτικά της ώριμης περιόδου της Βάσως Κατράκη Facebook Twitter
«Το ανθρώπινο σώμα στα ύστερα έργα της Κατράκη δεν είναι απλώς αντικείμενο αναπαράστασης, αλλά μια ιδεολογική και μορφοπλαστική συνισταμένη που επαναδιαπραγματεύεται τον ανθρωπομορφικό μύθο».
0

Μια έκθεση σήμερα με έργα της σημαντικής Ελληνίδας χαράκτριας Βάσως Κατράκη δεν μπορεί παρά να αποτελεί ένα γεγονός ιδιαίτερης πνευματικής αξίας, γιατί πέρα από την καλλιτεχνική τους αξία, αποτελούν ταυτόχρονα μέρος της μεταπολεμικής ιστορίας του τόπου μας. Οι τίτλοι των έργων που συμπεριλαμβάνονται στη νέα αυτή έκθεση με τίτλο «Βάσω Κατράκη: Αλγεινά Σώματα» στη Roma Gallery, όπως «Κατάσταση Ι» και «Κατάσταση ΙΙ» (ακρωτηριασμένα μέλη σε αγκαθωτό συρματόπλεγμα), «Μοναξιά», «Μητρότητα», «Δάσος», «Μεταπολίτευση», «Ενδοστροφή», «Επίσκεψη», «Επέλαση», της περιόδου μεταξύ 1960-1980, πιστοποιούν την κορύφωση μιας μεγάλης πορείας.  

Αρκετά από αυτά τα δημιούργησε κατά την περίοδο της επτάχρονης δικτατορίας –κατά την οποία ήταν από τους πρώτους που βρέθηκαν εξόριστοι στη Γυάρο–, αλλά και αργότερα, μέχρι το 1980.  

Κάποια από τα έργα είναι μεγάλων διαστάσεων, ενίοτε σχεδόν μνημειακά, όχι λόγω μεγέθους, περισσότερο λόγω θεματικής, που τα καθιστά οικουμενικά και διαχρονικά. Άλλωστε πρόκειται για έργα της πλέον ώριμης περιόδου της, κάποια από τα οποία τα δημιούργησε λίγα μόλις χρόνια πριν πεθάνει το 1988, και τα οποία τεκμηριώνουν μια συγκεκριμένη, αναγνωρίσιμη τεχνοτροπία.

Δεκαεπτά έργα αποτελούν την έκθεση στην γκαλερί της οδού Ρώμα, κυρίως χαρακτικά σε περιορισμένο αριθμό, συνθέσεις από ραδινές μορφές δωρικής λιτότητας που θίγουν όλα όσα, ως γυναίκα και πολιτικό ον, θέλησε η Κατράκη να θίξει μέσα από την τέχνη της.

Ένα προσωπικό ιδίωμα μέσω του οποίου είχε παγιώσει έναν ανθρώπινο τύπο, μάλλον άφυλο, καθώς δεν υπογραμμίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του φύλου, και που παραπέμπει σε έναν πρωτογονισμό, επηρεασμένη από τους προκλασικούς ελληνικούς πολιτισμούς, τα κυκλαδικά ειδώλια και τη μελανόμορφη κεραμική της γεωμετρικής και αρχαϊκής περιόδου.

Μια νέα έκθεση με χαρακτικά της ώριμης περιόδου της Βάσως Κατράκη Facebook Twitter
Βάσω Κατράκη, Κατάσταση ΙΙ (1970), χάραξη σε πέτρα, 130x80 εκ.

Ωστόσο το αποτέλεσμα δεν έχει να κάνει αποκλειστικά με αισθητικές επιλογές, γιατί κάθε δημιουργία της Κατράκη αποτελεί και μια συνειδητή πολιτική χειρονομία. Την περίοδο 1967-1968, απομονωμένη στη Γυάρο, σχεδίαζε λιτές ανθρώπινες και ζωικές μορφές με μαύρο μαρκαδόρο σε λειασμένα βότσαλα. Πέρα από μια διαφυγή και καλλιτεχνική ενασχόληση, παγίωσε την τεχνική των εύσαρκων περιγραμμάτων, τόσο έντονο χαρακτηριστικό των κατοπινών της έργων.

Η επιμελήτρια της έκθεσης Άλια Τσαγκάρη λέει σχετικά: «Το ανθρώπινο σώμα στα ύστερα έργα της Κατράκη δεν είναι απλώς αντικείμενο αναπαράστασης, αλλά μια ιδεολογική και μορφοπλαστική συνισταμένη που επαναδιαπραγματεύεται τον ανθρωπομορφικό μύθο».

Επίσης η καλλιτέχνιδα θεωρούσε τις μήτρες από ψαμμίτη λίθο με τις οποίες δούλευε αυτόνομα έργα τέχνης, κι ως εκ τούτου απέφευγε να τις καταστρέφει, όπως συνηθιζόταν, ώστε να αποφευχθεί η επαναχρησιμοποίηση τους. Η επιμελήτρια εξηγεί την πολύ ιδιαίτερη πλευρά της Κατράκη σχετικά με το ιδιαίτερο αυτό υλικό: «Η Ελληνίδα δημιουργός είναι το μοναδικό άτομο διεθνώς που έχει καταφέρει αυτήν την παγκόσμια πρωτοπορία. Χρησιμοποιεί ψαμμίτη λίθο, ένα ιζηματογενές πέτρωμα από κόκκους χαλαζιακής άμμου που, καθώς έχει συνενωθεί με ορυκτή συνδετική ύλη, είναι τραχύς, πορώδης και εύθρυπτος.

Γενικότερα όταν γίνεται χάραξη σε πέτρα στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιμοποιείται ασβεστόλιθος, γιατί έχει κάποιες δομικές λειτουργίες που εξυπηρετούν τα περιγράμματα και κάποια άλλα χαρακτηριστικά. Η Κατράκη είναι η μόνη που χρησιμοποιεί ψαμμίτη για πολύ συγκεκριμένους λόγους. Αρχικά είχε καθιερωθεί μέσω της ξυλογραφίας. Στα μέσα της δεκαετίας του ’50, αναζητώντας κάτι νέο, δοκίμασε διάφορα υλικά μέχρι να καταλήξει στον ψαμμίτη, ο οποίος απέδωσε στο μέγιστο αυτό που ήθελε να αποδώσει.

Μια νέα έκθεση με χαρακτικά της ώριμης περιόδου της Βάσως Κατράκη Facebook Twitter
Βάσω Κατράκη, Δάσος (1972), χάραξη σε πέτρα, 160x113 εκ.
Μια νέα έκθεση με χαρακτικά της ώριμης περιόδου της Βάσως Κατράκη Facebook Twitter
Βάσω Κατράκη, Μεταπολίτευση (1974), χάραξη σε πέτρα, 105x75 εκ.

Το έργο της είναι φυσικά το τύπωμα, αλλά έχει μεγάλη σημασία να αναφέρουμε το στάδιο πριν από το τύπωμα. Η χάραξη στον ψαμμίτη σε μορφολογικό επίπεδο δίνει στα τυπώματα την εντύπωση τρισδιάστατης εικόνας, ενώ αν είχε γίνει από άλλο υλικό, όπως ο ασβεστόλιθος, η επιφάνεια θα ήταν ξεκάθαρα δισδιάστατη».

Το έργο της, όπως γνωρίζουμε από τις αναρίθμητες αναπαραγωγές του στη δημόσια σφαίρα είτε σε σχολικά εγχειρίδια είτε σε αφίσες, έχει δύο κυρίαρχες παραμέτρους. Εκείνη της πολιτικής της δράσης αλλά και εκείνη της λαογραφικής απεικόνισης, με έργα που συνήθως παραπέμπουν στη γενέτειρά της, το Αιτωλικό, με τους ψαράδες και τις οικογένειές τους.

Μετά το 1968 οι μορφές στα έργα της πήραν τη διάσταση των πρωτογονικών χαρακτηριστικών, παράμετρος που φέρνει στον νου την Ευρώπη του μοντερνισμού και τους Τζιακομέτι, Μπρανκούζι, Πικάσο, μόνο που ο δικός της πρωτογονισμός έχει αφετηρία τα γλυπτά του ελληνικού αρχαίου κόσμου.

Η Τσαγκάρη εξηγεί: «Οι μορφές της, απογυμνωμένες από περιγραφές ή διακοσμητικές λεπτομέρειες, αποκτούν αρχέτυπη υπόσταση, εγγεγραμμένες σε έναν αδιάρρηκτο χωρικό πυρήνα, όπου το βάθος δεν λειτουργεί ως κενό, αλλά ως οργανική συνέχεια της ύλης».

Δεκαεπτά έργα αποτελούν την έκθεση της γκαλερί της οδού Ρώμα, κυρίως χαρακτικά σε περιορισμένο αριθμό (δεν θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τα 20 αντίγραφα έτσι κι αλλιώς, λόγω της φύσης του ψαμμίτη), συνθέσεις από ραδινές μορφές δωρικής λιτότητας που θίγουν όλα όσα, ως γυναίκα και πολιτικό ον, θέλησε η Κατράκη να θίξει μέσα από την τέχνη της. Σώματα αυθύπαρκτα και αυτοαναφορικά, ζωόμορφες και ανθρωπόμορφες οντότητες, τραχιές και κατακερματισμένες μορφές που υπερβαίνουν το ατομικό και γίνονται μέρος της συλλογικής μνήμης, αποτυπωμένες στο βαμβακερό χαρτί σαν ένας διάλογος μεταξύ γλυπτικής και ζωγραφικής.

Μια νέα έκθεση με χαρακτικά της ώριμης περιόδου της Βάσως Κατράκη Facebook Twitter
Βάσω Κατράκη, Επέλαση Ι (1985), χάραξη σε πέτρα 200x146 εκ.
Μια νέα έκθεση με χαρακτικά της ώριμης περιόδου της Βάσως Κατράκη Facebook Twitter
Βάσω Κατράκη, Μορφή (1978), χάραξη σε πέτρα, 105x75 εκ.

Βρείτε περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση «Βάσω Κατράκη: Αλγεινά Σώματα» εδώ.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ρόι Λιχτενστάιν: Ο πρωτοπόρος της pop art που έβαλε τον Mίκι Μάους στα μουσεία

Σαν σήμερα / Ρόι Λιχτενστάιν: Ήταν όντως ο «χειρότερος καλλιτέχνης» της εποχής του;

Σαν σήμερα γεννήθηκε ο πρωτοπόρος καλλιτέχνης της pop art που με το γενναίο έργο του ειρωνεύτηκε το κλασικό, έβαλε τον Mίκι Μάους σε μουσεία και γκαλερί και άλλαξε οριστικά τους κανόνες της σύγχρονης τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μόλις τελείωσε το αριστούργημά του, ο Γκογκέν επιχείρησε να αυτοκτονήσει

Εικαστικά / Μόλις τελείωσε το αριστούργημά του, ο Γκογκέν επιχείρησε να αυτοκτονήσει

Ο πίνακας με τίτλο «Από πού ερχόμαστε; Τι είμαστε; Πού πάμε;» θα ήταν η τελευταία του διαθήκη, ένα έργο που θα έλυνε επιτέλους, όπως ο ίδιος έλεγε, το «παράδοξο μεταξύ του κόσμου των συναισθημάτων και του κόσμου του μυαλού».
THE LIFO TEAM
Ο ευά παπαδάκης φέρνει την ποίηση στα Ζαγοροχώρια

Εικαστικά / Ο ευά παπαδάκης φέρνει την ποίηση στα Ζαγοροχώρια

Το πρώτο διεθνές πολυθεματικό φεστιβάλ ποίησης «Σολοικισμός», έρχεται το Σάββατο 25 και την Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2025 στον Ελαφότοπο, στα Ζαγοροχώρια. Ο εμπνευστής και καλλιτεχνικός διευθυντής του μίλησε στη LifO.
M. HULOT
Δυο νέες εκθέσεις στο φθινοπωρινό πρόγραμμα του ΕΜΣΤ

Εικαστικά / Δυο νέες εκθέσεις στο φθινοπωρινό πρόγραμμα του ΕΜΣΤ

Η καλλιτεχνική πρωτοπορία εκτός συνόρων και έργα που ενσωματώνουν και συνάμα απεικονίζουν φυσικά τοπία και τις απροσδιόριστες ανθρώπινες παρεμβάσεις που αυτά προδίδουν, στο νέο πρόγραμμα του μουσείου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Μαρίνα Ξενοφώντος: «Η μνήμη δεν είναι κάτι που απλώς κουβαλάμε – ενεργεί, αντιδρά και μεταβάλλεται συνεχώς»

Εικαστικά / Μαρίνα Ξενοφώντος: «Η μνήμη δεν είναι κάτι που απλώς κουβαλάμε»

Η εικαστικός μιλάει για την εγκατάσταση με την οποία θα εκπροσωπήσει στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2026 την Κύπρο, για την επιρροή της χώρας στο έργο της και για τη θέση του καλλιτέχνη στη σύγχρονη κοινωνία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το μαγευτικό, υπερβατικό σύμπαν της Yayoi Kusama προσγειώνεται στην Ευρώπη

Εικαστικά / Tα πλοκάμια και οι κολοκύθες της Yayoi Kusama προσγειώνονται στην Ευρώπη

Από τη Βασιλεία ξεκίνησε η ευρωπαϊκή περιοδεία της μεγάλης αναδρομικής έκθεσης της πιο διάσημης και πιο επιτυχημένης εν ζωή εικαστικού στον κόσμο, με περισσότερα από 300 έργα που καλύπτουν επτά δεκαετίες.
THE LIFO TEAM
Τι μυστήριο κρύβει η ιστορία της αυτοπροσωπογραφίας του Κουρμπέ;

Εικαστικά / «Ο απελπισμένος»: Ο περίφημος πίνακας του Κουρμπέ εκτίθεται ξανά μετά από 20 χρόνια

Ίσως το πιο γνωστό έργο του μεγάλου Γάλλου ζωγράφου, «Ο απελπισμένος» θα εκτεθεί στο Μουσείο Ορσέ αρχικά και έπειτα στο Μουσείο Art Mill στη Ντόχα. Ποια είναι η ιστορία του; Σε ποιον ανήκει τώρα ο πίνακας;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα έκθεση αναδεικνύει τη συμβολή των γυναικών στην τέχνη της γεωμετρικής αφαίρεσης

Εικαστικά / Έξι γυναίκες. Έξι πρωτοποριακές καλλιτέχνιδες της γεωμετρικής αφαίρεσης

Έργα των Όπυ Ζούνη, Etel Adnan, Samia Halaby, Saloua Raouda Choucair, Ebtisam Abdulaziz και Lubna Chowdhary, αποτελούν το υλικό της έκθεσης του Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη που ξεκίνησε μόλις.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Όταν ο Αντώνης Μπενάκης απέδειξε ότι οι Ελληνικές ενδυμασίες είναι Υψηλή Ραπτική

Εικαστικά / Όταν ο Αντώνης Μπενάκης απέδειξε ότι οι Ελληνικές ενδυμασίες είναι Υψηλή Ραπτική

Αμέτρητες είναι οι ιστορίες που κρύβονται πίσω από την έκδοση «Ελληνικαί Εθνικαί Ενδυμασίαι», φέρνοντας στο φως την επίδραση που άσκησε η ενδυμασία στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης και στην κυρίαρχη μόδα του Μεσοπολέμου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Και λοιπόν τι;»: Μία έκθεση στον Ταύρο «φωτίζει» το θρυλικό άλμπουμ των Εν Πλω

Εικαστικά / «Οι Εν πλω άφησαν πίσω τραγούδια που συνδέουν όσους ονειρεύονται με παρόμοιο τρόπο»

Έγιναν θρύλοι της εγχώριας μουσικής σκηνής με την κυκλοφορία ενός μόνο άλμπουμ. Μετά, εξαφανίστηκαν. Ο Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου, ο Απόστολος Βασιλόπουλος και η Μαρία-Θάλεια Καρρά επιμελήθηκαν, μετά από δεκαετή έρευνα, μια έκθεση για ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ελληνικής δισκογραφίας. Mίλησαν στη LifO.
M. HULOT
Με Chryssa και Iannis Xenakis η μεγάλη έκθεση για τον μινιμαλισμό στο Παρίσι

Εικαστικά / Με Chryssa και Ιάννη Ξενάκη η μεγάλη έκθεση για τον μινιμαλισμό στο Παρίσι

Μέσα από 100 έργα και 40 καλλιτέχνες επιχειρείται η διερεύνηση της διεθνούς εξέλιξης του κινήματος το οποίο από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 επαναπροσδιόρισε ριζικά την έννοια του καλλιτεχνικού έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πολλές, πάρα πολλές εκθέσεις τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Και καλές μάλιστα

Εικαστικά / Πολλές, πάρα πολλές εκθέσεις τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Και καλές μάλιστα

Από την έκθεση του Juergen Teller στο ολοκαίνουργιο Onassis Ready, στην ποιητική αρχιτεκτονική του Πικιώνη και στις έξι πρωτοποριακές γυναικείες φωνές της γεωμετρικής αφαίρεσης. Αυτόν τον μήνα οι λέξεις «μουσείο» και «γκαλερί» θα ακούγονται πολύ συχνά.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

Εικαστικά / Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

H έκθεση στο Μουσείο Ορσέ συγκεντρώνει 90 έργα του Αμερικανού στυλίστα ζωγράφου, εστιάζοντας στην πιο καθοριστική περίοδο του έργου του. Aνάμεσά τους και η περίφημη «Madame X», το πιο διάσημο έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Εικαστικά / Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Η έκθεση «Beato Angelico», συγκεντρώνει στο Palazzo Strozzi και στο Mουσείο του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία περισσότερα από 140 έργα με δάνεια από 70 συλλογές ιδιωτών και μουσείων και φιλοδοξεί να εδραιώσει τη φήμη του Φρα Αντζέλικο ως κορυφαίου δασκάλου της Αναγέννησης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Εικαστικά / Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Πεθαίνει σαν σήμερα το 1669 ο φλαμανδός ζωγράφος Ρέμπραντ φαν Ράιν. Αυτός ο πίνακας υπήρξε η πραγματική αιτία της οικονομικής καταστροφής του καλλιτέχνη ή πρόκειται περί θεωρίας συνωμοσίας;
THE LIFO TEAM
«Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ