Τώνης Μουσουλίδης, Χωμενί Facebook Twitter
Τώνης Μουσουλίδης, Χωμενί, 1976 Έγχρωμη εκτύπωση 29 x 36 εκ. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη

«Αντι-δομή» στο Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ: Μια έκθεση που ενθαρρύνει

0

Η περίπτωση του τραγικού ποιητή Φρυνίχου, ενός από τους γενάρχες του αρχαίου ελληνικού δράματος, ο οποίος καταδικάστηκε σε πρόστιμο επειδή, από σκηνής, με το έργο του «Μιλήτου Άλωσις» έφερε αντιμέτωπο το αθηναϊκό κοινό με μια πολύ πρόσφατη τότε και ως εκ τούτου αναφομοίωτη και δυσβάστακτη για την ψυχή πολεμική θηριωδία κατά την κατάκτηση της πόλης της Μικράς Ασίας από την Αθήνα είναι ένα πολύ γνωστό παράδειγμα για το πώς η τέχνη θα όφειλε να «τηρεί αποστάσεις ασφαλείας» από την πραγματικότητα, προκειμένου να προσφέρει στον θεατή αυτό που εκείνος ζητά, δηλαδή τη μετουσίωση του τραυματικού, μέσα από κάποιο σχήμα μεταφοράς, σε κάτι που να του είναι ανεκτό και καθησυχαστικό, σε σημείο που να αντλήσει αρκετές δυνάμεις για να το υπερβεί.

Η καινούργια έκθεση στο ίδρυμα ΔΕΣΤΕ διαφεύγει τον κίνδυνο να βρεθεί στη θέση του αρχαίου τραγικού ποιητή, χάρη στο ότι δεν επιδιώκει να μας συμβιβάσει με το σοκ της πανδημίας του κορωνοϊού αλλά με τον αναμενόμενο (και εν πολλοίς, ακόμα θεωρητικό και ανεξερεύνητο) αντίκτυπό της στην καθημερινή ζωή.

Η έκθεση, της οποίας ο κορμός προέρχεται από τη συλλογή Δάκη Ιωάννου, δεν βασίζεται σε έργα της συλλογής του. Ωστόσο, συμμετέχουν σε αυτήν καλλιτέχνες για τους οποίους ο συλλέκτης έχει δείξει ιδιαίτερο και σταθερό ενδιαφέρον, υποστηρίζοντάς τους από την αρχή της καριέρας τους.

Όλα ξεκίνησαν από τέσσερα έργα του Ελβετού καλλιτέχνη Urs Fischer, της περιόδου 2006-2007, τα οποία ανήκουν στη συλλογή Δάκη Ιωάννου και τα οποία τοποθετήθηκαν στον εκθεσιακό χώρο του ιδρύματος ΔΕΣΤΕ.

Ακολούθησε η ανάθεση στον γκαλερίστα Ανδρέα Μελά να εμπνευστεί μια έκθεση με έργα Ελλήνων καλλιτεχνών που θα συνυπάρχουν με αυτά του Fischer.

Φτάνοντας στο ΔΕΣΤΕ, ο επισκέπτης ακολουθεί τη ράμπα με το εκτυφλωτικό κόκκινο χαλί (ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της εισόδου στο κτίριο, το οποίο έχει σχεδιαστεί από τον ίδιο τον κ. Ιωάννου) και εισέρχεται στον προθάλαμο του εκθεσιακού χώρου, ο οποίος διαμορφώθηκε σε έργο με τον τίτλο «Ramp Room» από το Σωτήριο Κωτούλα. Εκεί αντιλαμβάνεται αμέσως ότι το σημείο στο οποίο βρίσκεται του υποβάλλει την αίσθηση μιας μάλλον ανεκτής, ακαθόριστης αναστάτωσης, που θα μπορούσε να αποδοθεί στα πολύ έντονα και κορεσμένα χρώματα στους τοίχους, και της σκοτεινιάς του γενικότερα.

Είναι σημαντικό να σταθεί κάποιος στη φωτογραφία του Ανδρέα Εμπειρίκου που εκτίθεται εκεί και η οποία δείχνει έναν από τους δύο μαρμάρινους φαλλούς προς τιμήν του θεού Διονύσου που υπάρχουν στη Δήλο. Η εν λόγω φωτογραφία λειτουργεί ως σύμβολο του Διονύσου και προφανώς των αποθεωμένων απολαυσιακών συμπαραδηλώσεών του στην προ πανδημίας κατάστασή μας. 

Μαρίνα Ξενοφώντος Facebook Twitter
Μαρίνα Ξενοφώντος, Class Memorial, 2020. Χρυσό και ασημί ανοδιωμένο αλουμίνιο, 202 x 153 x 12 εκ. Ευγενική παραχώρηση της Μαρίνας Ξενοφώντος και της Συλλογής J. Patrick Collins, Ντάλας

Με την είσοδο στο πρώτο από τα τρία δωμάτια του εκθεσιακού χώρου το βλέμμα αιχμαλωτίζεται από τα δύο γλυπτά του Urs Fischer που βρίσκονται εκεί, «Τον θάνατο μιας στιγμής», που είναι οι ανεπαίσθητα κινούμενοι τεράστιοι καθρέφτες απέναντί του, και η «Άβυσσος», το ένα από τα τρία αρχιτεκτονικής κλίμακας γλυπτά του που μοιάζουν με σύστημα από εναέριες ρίζες, οι οποίες επιδεικνύουν όλο το σφρίγος της ζωής τους και την αυτοπεποίθηση της δύναμής τους, καθώς κατακτούν τον χώρο και του επιβάλλονται. Για την ακρίβεια, είναι τόσο δυνατή η παρουσία αυτών των έργων, που προσβάλλουν ακόμα και την αντίληψη της ορθογωνιότητας της αίθουσας, με αποτέλεσμα ο επισκέπτης να χρειάζεται κάποια δευτερόλεπτα για να ορίσει καινούργια σημεία αναφοράς της κίνησής του μέσα στον χώρο.

Η ίδια αίσθηση παράγεται και κατά την είσοδο του επισκέπτη στις δύο επόμενες αίθουσες, με τη διαφορά ότι τα έργα του Fischer δεν κόβουν πλέον την ανάσα, παρά λειτουργεί περισσότερο η ευχαρίστηση που γεννά η συναρπαγή του βλέμματος από την κλίμακα και τη μορφή των γλυπτών. Η «οργανική» φόρμα τους, που παραπέμπει με έναν τρόπο και σ’ εκείνη του ανθρώπινου φλεβικού συστήματος, υποβάλλει μια πίστη στη δύναμη και τελικά στην προοπτική νίκης της ζωής, που οφείλεται στον προϊδεασμό κατά την προσέγγιση αυτών των έργων που γεννά η έννοια της «Αντι-δομής», την οποία πραγματεύεται η έκθεση. Για τον λόγο αυτό, απ’ όλα όσα μπορεί να ενεργοποιήσει αυτή η έκθεση στον θεατή, που είναι πολλά και ποικίλα, συχνά και αντίρροπα, υπερισχύει συνήθως μια αίσθηση αγαλλίασης και αισιοδοξίας.

«Η αντιδομή είναι σε κάθε περίπτωση και στο πλαίσιο μιας εξελικτικής διαδικασίας η συνθήκη που επιβάλλει σε κάποιον να βγει από την πεπατημένη του» λέει ο Ανδρέας Μελάς. «Κάθε μεταβατική διαδικασία περιλαμβάνει τρία στάδια. Το πρώτο είναι η αποχώρηση από το προϋπάρχον, η απόσχιση από αυτό επειδή αποσυντίθεται. Μετά, έρχεται το μεσοστάδιο, που είναι εκείνο της αντι-δομής. Και το τελικό στάδιο είναι η εγκατάσταση της νέας τάξης, του νέου κοινωνικού ιστού, μια και πρόκειται για μια έννοια που αναφέρεται στην κοινωνία». 

Anti-Structure Facebook Twitter
Άποψη εγκατάστασης, Anti-Structure, Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ (2 Ιουνίου – 27 Οκτωβρίου 2021). Σε πρώτο πλάνο λεπτομέρεια από το γλυπτό του Urs Fischer με τίτλο abyss/debauched oratorio/roadshow/abyss, του 2007. Σε δεύτερο πλάνο δύο έργα ζωγραφικής της Ναυσικάς Πάστρα, με τίτλο «Σύνεκτρον-Κύκλος», του 1972. Φωτο: Γιώργος Σφακιανάκης

Ο ανθρωπολόγος Victor Turner (1920-1983), που το 1969 εισήγαγε τον όρο «αντιδομή», υποστήριξε επίσης ότι στις μεταβατικές περιόδους, όταν κάτι αποδομείται και προοδευτικά σβήνει, προκαλώντας μια αναπόφευκτη ψυχική και πνευματική ταλάντευση και γεννώντας τα σχετιζόμενα ανάμεικτα συναισθήματα που χαρακτηρίζουν κάθε ρευστή και αβέβαιη κατάσταση, παρά τη δυσάρεστη αίσθηση ότι όλα ρέπουν πια προς τη σύγχυση και την ανομία, συμβαίνει μια αναγέννηση και επανεκκίνηση του πολιτισμού με την είσοδο νέων συμβόλων και προτύπων.  

690
Το νέο τεύχος της δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Η έκθεση, της οποίας ο κορμός (δηλαδή τα έργα του Urs Fischer) προέρχεται από τη συλλογή Δάκη Ιωάννου, δεν βασίζεται σε έργα της συλλογής του. Ωστόσο, συμμετέχουν σε αυτήν καλλιτέχνες για τους οποίους ο συλλέκτης έχει δείξει ιδιαίτερο και σταθερό ενδιαφέρον, υποστηρίζοντάς τους από την αρχή της καριέρας τους.

«Χάρη στη στήριξη ενός ιδρύματος όπως το ΔΕΣΤΕ μπόρεσα να προσεγγίσω συλλογές σαν εκείνη της Εθνικής Γλυπτοθήκης και του Ιδρύματος Ωνάση. Επίσης, χωρίς αυτήν τη συνδρομή ίσως να μην μπορούσα να παρουσιάσω την πολύ μικρή προτομή από πηλό του Χαλεπά, που ανήκει στο Γενικό Νοσοκομείο της Κέρκυρας, και στην πραγματικότητα είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζεται σε κοινό» λέει ο Ανδρέας Μελάς.

Πρόκειται για το μόνο έργο του θρυλικού γλύπτη που επιβίωσε από την περίοδο του εγκλεισμού του στο Ψυχιατρείο της Κέρκυρας. Τα περισσότερα εκείνης της περιόδου είτε τα κατέστρεφε ο ίδιος είτε οι περί αυτόν. Ο μύθος λέει ότι το συγκεκριμένο διασώθηκε από έναν φύλακα που θεώρησε ότι έπρεπε να το προστατεύσει και να το διαφυλάξει, επειδή αναγνώρισε ότι είχε ιδιαίτερη αξία.

Πρόκειται για ένα έργο που αποτελεί σημαντικότατο σημείο πύκνωσης της έκθεσης και στέκεται ως σύμβολο της αλήθειας ότι, εν μέσω μιας «διάλυσης» και της φάσης της αντιδομής που έπεται αυτής, ο καθένας μπορεί να περισώσει αυτό το οποίο πιστεύει με βεβαιότητα ότι έχει πραγματική αξία.

Γιώργος Λάππας Facebook Twitter
Γιώργος Λάππας, Knapsack with Ears, 1996. Γύψος, κερί, ύφασμα, 70 x 50 x 40 εκ. Φωτο: Γιώργος Σφακιανάκης
Γιώργος Τουρκοβασίλης Facebook Twitter
Γιώργος Τουρκοβασίλης, Λάμπρος (R. R. Hearse) με τη φίλη του Νάνσυ, 1984. Ψηφιακή εκτύπωση, 19 x 12 εκ. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη

Μια μεγάλη δύναμη της έκθεσης είναι η γοητεία που ασκούν στον θεατή τα έργα που έχουν επιλεγεί – η ομορφιά τους. Εκείνα της Διοχάντης, για παράδειγμα, που μοιάζουν να εμφανίζονται και να εξαφανίζονται μαγικά –κατά τη βούλησή τους. Ή τα μαχαίρια του Θανάση Τότσικα – μια έκπληξη για το πώς τα έντονα, φωτεινά και σχεδόν φθορίζοντα χρώματα της ζωγραφικής του που είδαμε πέρσι στην Αθήνα εισβάλλουν σε αυτά, τα οποία ανήκουν σε μια αυτόνομη ενότητα έργων και τους δίνουν μια εντελώς νέα τροπή. 

Η μεγάλη επιτυχία της έκθεσης είναι ότι ο θεατής τη νιώθει να του απευθύνεται προσωπικά, επειδή γοητεύεται από την ομορφιά των έργων. Για τον ίδιο λόγο νιώθει αισιοδοξία, συσχετίζοντας όσα βλέπει με την προοδευτική αποδρομή της πανδημίας. «Πιστεύω πολύ στην ομορφιά των πραγμάτων» λέει ο Ανδρέας Μελάς. «Αναγνωρίζω ότι υπάρχει ένα ταμπού σχετικά με το κατά πόσο ασχολούμαστε μαζί της. Αλλά θεωρώ ότι έχω μάθει πάρα πολλά από αυτήν».

Ραλλού Παναγιώτου Facebook Twitter
Ραλλού Παναγιώτου, They were told they get burning hot, 2016. Χυτό αλουμίνιο, κοίλες δοκοί, βαφές αυτοκινήτων Volkswagen (Grigio Havana, Black Magic, Pearl) και δεματικά καλωδίων, 103 x 180 x 40 εκ. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας και της γκαλερί Bernier/Eliades

Η έκθεση «Anti-Structure / Αντι-Δομή», σε επιμέλεια Ανδρεά Μελά, περιλαμβάνει έργα των Urs Fischer, Διοχάντης, Ανδρέα Εμπειρίκου, Τάκη Ζενέτου, Γιώργου Λάππα, Τώνη Μουσουλίδη, Παντελή Ξαγοράρη, Μαρίνας Ξενοφώντος, Σωτήριου Κωτούλα, Ντόρας Οικονόμου, Αλίκης Παναγιωτοπούλου, Ραλλούς Παναγιώτου, Χριστόδουλου Παναγιώτου, Ναυσικάς Πάστρα, Γεωργίας Σαγρή, Λουκά Σαμαρά, Χριστιάνας Σούλου, Takis, Θανάση Τότσικα, Ίριδας Τουλιάτου, Γιώργου Τουρκοβασίλη και Γιαννούλη Χαλεπά.

Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, Φιλελλήνων 11 & Εμμ. Παππά, Νέα Ιωνία 

Μέχρι 27/10/21

Ωράριο: Τετ.-Πέμ. 12:00-20:00 

deste.gr

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το παλιό Δημόσιο Καπνεργοστάσιο της Λένορμαν υποδέχεται έργα 59 καλλιτεχνών απ’ όλο τον κόσμο

Preview / Το παλιό Δημόσιο Καπνεργοστάσιο της Λένορμαν υποδέχεται έργα 59 καλλιτεχνών απ’ όλο τον κόσμο

«Portals/Πύλες»: Στον χώρο του παλιού Δημόσιου Καπνεργοστασίου παρακολουθούμε τις τελευταίες ετοιμασίες μιας μεγάλης έκθεσης που διοργανώνεται από τη Βουλή των Ελλήνων και τον οργανισμό ΝΕΟΝ, λίγες ημέρες πριν ανοίξει στο κοινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τρεις εκθέσεις για την Κέτε Κόλβιτς που κατέγραψε τις πιο σκοτεινές στιγμές της ανθρώπινης εμπειρίας

Εικαστικά / Μέσα στο '24 θα τρέξουν όχι μία, όχι δύο, αλλά τρεις εκθέσεις για την Κέτε Κόλβιτς

Τρεις μεγάλες εκθέσεις αποκαλύπτουν τις πολλές μορφές του έργου μιας καλλιτέχνιδας που κατέγραψε τις πιο σκοτεινές στιγμές της ανθρώπινης εμπειρίας και αψήφησε την κατηγοριοποίηση.
NEWSROOM
ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 2024

Εικαστικά / 28 εκθέσεις για έναν Μάρτιο γεμάτο τέχνη

Η συλλογή του Νίκου Αλεξίου στο Μουσείο Μπενάκη, ακόμα περισσότερες γυναίκες καλλιτέχνιδες στο ΕΜΣΤ, Marcel Duchamp στην Eleftheria Tseliou Gallery, Martin Margiela στην Bernier/Eliades, τρεις νέες προτάσεις στην Breeder και πολλές ακόμα επιλογές στο κορύφωμα της φετινής εικαστικής σεζόν.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Οι πολύχρωμοι κήποι της Hadassah Emmerich

Εικαστικά / Οι πολύχρωμοι κήποι της Hadassah Emmerich ανθίζουν στο ΕΜΣΤ

Η διεθνής καλλιτέχνιδα και δημιουργός της πολύχρωμης τοιχογραφίας «Επικούρειος Εδέμ» περιγράφει όσα κρύβονται στην εξωτική βλάστηση και στα λαμπερά χρώματα των έργων της, μιλά για την ερωτική τους διάσταση και απαντά στο αν την ενοχλεί που κάποιοι χαρακτηρίζουν τη δουλειά της περισσότερο ως διακοσμητική.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Στην πρώτη έκθεση με έργα του Μarcel Duchamp στην Ελλάδα

Εικαστικά / Στην πρώτη έκθεση με έργα του Μarcel Duchamp στην Ελλάδα

Η έκθεση «Re(a)Duchamp» μας προσκαλεί σε μια διανοητική συζήτηση με τα έργα του Duchamp, που περισσότερο από κάθε άλλου καλλιτέχνη του 20ού αιώνα επηρέασαν και συνεχίζουν να επηρεάζουν τους σύγχρονους δημιουργούς σε ένα ευρύ και σύνθετο πνευματικό πεδίο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O σουρεαλισμός κλείνει τα 100 και ο κόσμος μας μοιάζει πιο σουρεαλιστικός από ποτέ

Εικαστικά / O σουρεαλισμός κλείνει τα 100 και ο κόσμος μας μοιάζει πιο σουρεαλιστικός από ποτέ

Ένας αιώνας συμπληρώνεται φέτος από το «Σουρεαλιστικό Μανιφέστο» του Μπρετόν και μια σειρά από εκθέσεις και εκδηλώσεις ανά την υδρόγειο γιορτάζουν την επέτειο αναζητώντας τα ίχνη του κινήματος στις παράξενες μέρες μας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Η συναρπαστική ζωή της Λίζα Πόντι και τα σχέδιά της που θα δούμε στην Αθήνα

Εικαστικά / Η συναρπαστική ζωή της Λίζα Πόντι και τα σχέδιά της που θα δούμε στην Αθήνα

Ακολουθώντας το μότο της ζωής της «δεν χρειάζεται να κάνεις πολλά», η κόρη του διάσημου Ιταλού αρχιτέκτονα και εκδότη Τζίο Πόντι έκανε σχέδια που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στην γκαλερί The Breeder.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Bijoy Jain, ο αρχιτέκτονας της γης και της φιλοσοφίας του ελάχιστου

Εικαστικά / Bijoy Jain, ο ασυμβίβαστος αρχιτέκτονας της γης και της φιλοσοφίας του ελάχιστου

Οι καρέκλες του πωλούνται για χιλιάδες ευρώ, το έργο του παρουσιάζεται σε διεθνείς μπιενάλε και σε συλλογές μεγάλων μουσείων. Αντίθετα με τους αρχιτέκτονες-σταρ, ο Bijoy Jain δουλεύει μόνο με πελάτες που αποδέχονται τους όρους του και συνεργάζονται με ντόπιους τεχνίτες.
THE LIFO TEAM
Πέτρινες, μεταλλικές, εικαστικές: Οι πολυτραγουδισμένες γοργόνες της Ελλάδας

Εικαστικά / Πέτρινες, μεταλλικές, εικαστικές: Οι πολυτραγουδισμένες γοργόνες της Ελλάδας

Από την εντοιχισμένη στην πολυκατοικία της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας μέχρι αυτή στις Καβουρότρυπες Χαλκιδικής που της έκοψαν πρόστιμο, στην Ελλάδα υπάρχουν πολλές, συχνά παραγνωρισμένες γοργόνες.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ