Πόσο καλή ιδέα είναι το ξαναδιάβασμα παλιών βιβλίων;

1

Και παλιότερα μπορούσες να μεταφέρεις σχεδόν οτιδήποτε ως γεγονός ή, έστω, ως κάποιου τύπου «πόρισμα» αν το εισήγαγες στη συζήτηση με κάποια πιστοποίηση εγκυρότητας τύπου «σύμφωνα με σχετικές μελέτες...» ή «η σύγχρονη επιστήμη λέει...» κ.λπ. Στην εποχή μας, όμως, έχει καταντήσει ανέκδοτο να πλασάρεται ακόμα και το πιο αμφιλεγόμενο και συχνά παθολογικό σύμπτωμα ως εγκεκριμένο από επιστημονικές μελέτες (παραμύθι κατά 90%, και σιγά μην πάει οποιοσδήποτε να το ψάξει, εδώ δεν το ψάχνουμε με άλλες τερατώδεις ειδήσεις που είναι προφανείς μούφες και τρολιές, αλλά εξυπηρετούν προσωρινά την ατζέντα μας).


Τούτου δοθέντος, κυκλοφορούν φυσικά και πραγματικές έρευνες που έχουν να κάνουν με όλη την γκάμα της ανθρώπινης συμπεριφοράς και δραστηριότητας, ακόμα και με τα πιο ειδικά «προβλήματα του πρώτου κόσμου». Σύμφωνα με (πραγματικές) μελέτες, λοιπόν, και επειδή με απασχολεί εσχάτως το θέμα, η διαδικασία ξαναδιαβάσματος «αγαπημένων» βιβλίων της παιδικής, εφηβικής ή νεανικής ηλικίας αποτελεί μια θεραπευτική εμπειρία που επιτρέπει στον αναγνώστη να ανασυνθέσει τον χρόνο και λειτουργεί ως καταλύτης υπαρξιακού αναστοχασμού (λες και μας λείπουν τα κάθε λογής στραπάτσα ως αφορμές για υπαρξιακό αναστοχασμό).

Κι όλες αυτές οι ντουζίνες τίτλων του Μπορίς Βιαν ή του Τομ Ρόμπινς που καταναλώναμε βουλιμικά κάποτε, τι φάση;


Προσωπικά, τις φοβάμαι αυτές τις αναθεωρητικές τελετουργίες. Κι αν αποδειχτούν αλλιώτικα και, κυρίως, κατώτερα απ' ό,τι πίστευα τα αγαπημένα μου βιβλία, τα οποία υποτίθεται με διαμόρφωσαν; Ήταν όλα μια παρεξήγηση; Και ποιος είμαι εγώ εκ των υστέρων; Με τις ταινίες γίνεται εύκολα η επανάληψη μιας αφήγησης που παραμένει ίδια, αλλά τη «διαβάζεις» διαφορετικά, επειδή εσύ είσαι αλλιώς – πιο μεγάλος, πιο σοφός, πιο κυνικός, πιο δυσκοίλιος, πιο στριμμένος, πιο οτιδήποτε. Με τα βιβλία τρέχα-γύρευε (κυριολεκτικά).


Ο Μουρακάμι (ή ένας χαρακτήρας του Μουρακάμι – δεν είμαι σίγουρος και βαριέμαι να το ψάξω) πίστευε ότι το ιδανικό είναι να διαβάζει κανείς ξανά και ξανά τα ίδια δέκα κλασικά αριστουργήματα μέχρι να τα εμπεδώσει απολύτως και τίποτε άλλο. Συνταγή για παραφροσύνη και διαταραχή μεγαλείου μου φαίνεται αυτό. Άσε που κανένα σχεδόν από τα δικά μου αγαπημένα δεν ανήκει στον ανθεκτικό κανόνα των κλασικών έργων της λογοτεχνίας (το Γιοι και Εραστές του Ντ.Χ. Λόρενς πλησιάζει ίσως κάπως).

Θυμάμαι, επίσης, που είχα διαβάσει να λέει η Σούζαν Σόνταγκ(υπόδειγμα μανιακής της ανάγνωσης και ειδικά του ξαναδιαβάσματος αγαπημένων βιβλίων) ότι η βιβλιοθήκη της είναι «ένα αρχείο επιθυμιών και προσμονών». Η βιβλιοθήκη της, όμως, απαριθμούσε γύρω στα δεκαπέντε χιλιάδες βιβλία, κάποια εκ των οποίων τα είχε κρατήσει ως τοτέμ από την προεφηβική ηλικία ακόμα. Εγώ, και να ήθελα να μπω στη διαδικασία ξαναδιαβάσματος (που είμαι περίπου βέβαιος ότι θα ήταν μάλλον τραυματική παρά θεραπευτική), πού να βρω ξανά αυτά τα βιβλία που στο μυαλό μου υπήρξαν πολυαγαπημένα και πολλαπλώς καθοριστικά;

Δανεικά κι αγύριστα πήγαν τα περισσότερα ή χαμένα σε διάφορες μετακομίσεις. Δεν έχω κρατήσει ούτε ένα –ή έχω κάποια ελάχιστα σε μεταγενέστερες εκδόσεις– όχι μόνο από τα παιδικά/εφηβικά/νεανικά χρόνια αλλά και από τον προηγούμενο αιώνα γενικώς. Μέχρι τα τριάντα δεν υπογράμμιζα καν (μου φαινόταν αφαιρετικό, επιλεκτικό και, κυρίως, σαφής ένδειξη σπασίκλα) αγαπημένα αποσπάσματα. Κατόπιν, υπογράμμιζα και υπογραμμίζω (με μολύβι, και καλά για να μπορούν να σβηστούν κάποτε) οτιδήποτε μοιάζει ενδιαφέρον σε μια έκδοση.


Ας υποθέσουμε, όμως, ότι εμφανίζονταν ξαφνικά μπροστά μου σε ένα μαγικό ράφι όλα τα βιβλία (στις «αρχικές» τους, για μένα, εκδόσεις) που είχα αγαπήσει και με είχαν πλημμυρίσει λαχτάρα και προσμονή και μεγαλειώδεις ιδέες σε τρυφερές ηλικίες. Σίγουρα θα χάζευα για ώρα τα εξώφυλλα και τα οπισθόφυλλα, ανακαλώντας περιστάσεις και σκηνικά (και τραγικές επιλογές). Μετά όμως; Θα έμπαινα στον κόπο να τα ξαναδιαβάσω;


Πολύ αμφίβολο. Κι αν ο Τομ Σόγερ αποδειχτεί ένα σαχλό προνομιούχο κωλόπαιδο; Κι ο Χόλντεν Κόλφιλντ ένα αντικοινωνικό μικρομέγαλο ψώνιο; (Αφήνω κατά μέρους το πόσο θα κλοτσούσαν οι μεταφράσεις, εδώ κλοτσούσαν και τότε). Το Στο δρόμο διαβάζεται ακόμα; Είναι δυνατόν να στέκεται η Μυστική Ιστορία της Ντόνα Ταρτ αν είσαι πάνω από 25; Κι ο Υπνοβάτης της Καραπάνου μπορεί να είναι το αγαπημένο μου βιβλίο σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας ή απλώς έχω διαβάσει ελάχιστα; Είναι το Υπόγειο το καλύτερο βιβλίο του Ντοστογιέφσκι ή απλώς βόλευε τρελά τότε λόγω συμπυκνωμένου μεγέθους; Κι όλες αυτές οι ντουζίνες τίτλων του Μπορίς Βιαν ή του Τομ Ρόμπινς που καταναλώναμε βουλιμικά κάποτε, τι φάση;


Ας μείνουν στο μυαλό μου όπως είναι –αχνά και λαμπερά συγχρόνως–, ως πυλώνες μιας ακατέργαστης επιθυμίας. Εξάλλου, εδώ δεν βρίσκουμε χρόνο να διαβάσουμε καινούργιες εκδόσεις και, κυρίως, να διαβάσουμε επιτέλους τα «κλασικά».

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Shortcut
1

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιατί όλοι μιλούν σήμερα για τα βιβλία της Rachel Cusk;

Βιβλίο / Γιατί όλοι μιλούν σήμερα για τα βιβλία της Rachel Cusk;

Το απόλυτο εκδοτικό φαινόμενο του αγγλοσαξονικού κόσμου, η απάντηση στις τριλογίες των υπόλοιπων χωρών, είναι η Ρέιτσελ Κασκ που απέσπασε αποθεωτικές κριτικές και πρόκειται να εκδοθεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Αναζητώντας το μυστικό του Γιάννη Πετρίδη

Δ. Πολιτάκης / Αναζητώντας το μυστικό του Γιάννη Πετρίδη

Στις 29 Μαρτίου συμπληρώθηκαν σαράντα έξι χρόνια από την πρώτη εκπομπή του ανθρώπου που μας έμαθε να ακούμε μουσική, όμως, παρά την οικειότητα, το κύρος και τη γνώση που εκπέμπει ακόμα η φωνή του από τα ερτζιανά, ο ίδιος παραμένει σε μεγάλο βαθμό ένα μυστήριο.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
200 χρόνια «κρυφό σχολειό»

Δ. Πολιτάκης / 200 χρόνια «κρυφό σχολειό»

Πέρα από τις εθιμοτυπικές τελετουργίες της αρμόδιας επιτροπής, ο εορτασμός των 200 χρόνων από το ’21 θα μπορούσε να γίνει αφορμή για μια βαθύτερη αντίληψη των συναρπαστικών γεγονότων εκείνης της εποχής από αυτή που μας χάρισε το σχολείο.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Αποχαιρετισμός στην κυρία Μιράντα

Δημήτρης Πολιτάκης / Αποχαιρετισμός στην κυρία Μιράντα

Πηγαίνοντας μετά από καιρό σε σπίτι φίλων, είδα στην εξώπορτα το αγγελτήριο θανάτου της ηθοποιού Μιράντας Κουνελάκη που έμενε στην ίδια πολυκατοικία και για χρόνια «επέβλεπε» στοργικά και διακριτικά τις νεανικές μας τρέλες.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
H περίπτωση του Άκη Πάνου, που ακόμα μας στοιχειώνει

Δημήτρης Πολιτάκης / H περίπτωση του Άκη Πάνου, που ακόμα μας στοιχειώνει

Ούτε το έργο ενός δημιουργού μπορεί εύκολα να διαγραφεί ούτε όμως και η σύνδεσή του με τις όποιες αποτρόπαιες πράξεις. Μένει εκεί, σαν ανεξίτηλη κηλίδα που διαβρώνει και συρρικνώνει το σέβας, το δέος, την εκτίμηση, την απόλαυση. Αυτό είναι το τίμημα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Βρίσκοντας καταφύγιο στη μοιρολατρία και στα εποχικά μαγαζιά

Δημήτρης Πολιτάκης / Βρίσκοντας καταφύγιο στη μοιρολατρία και στα εποχικά μαγαζιά

Έχει ανάγκη ο κόσμος να περιβληθεί στην απομόνωσή του από ένα γιορτινό σκηνικό, από μια λαμπερή ψευδαίσθηση, ξορκίζοντας μια χρονιά που έγινε η προσωποποίηση όλων των δεινών που έχουν πέσει στο κεφάλι μας, όχι μόνο της πανδημίας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Η πανδημία και η λαχτάρα μας να «σώσουμε τα Χριστούγεννα»

Δημήτρης Πολιτάκης / Η πανδημία και η λαχτάρα μας να «σώσουμε τα Χριστούγεννα»

Ας είμαστε προετοιμασμένοι για σεμνές, ταπεινές, υπερβατικές γιορτές, όπως θα έπρεπε δηλαδή πάντα να είναι, αν πιστέψουμε όλες αυτές τις χριστουγεννιάτικες ταινίες που βλέπουμε μια ζωή.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Απόδραση από την Αθήνα

Δημήτρης Πολιτάκης / Απόδραση από την Αθήνα

Παίζει ξανά δυνατά ως σενάριο ή ως όραμα μέσα στην πανδημία η οριστική φυγή από τη μητρόπολη και η μετεγκατάσταση σε κάποια ιδανική γωνιά της επαρχίας με άμεση πρόσβαση σε φύση, βουνά, ακρογιαλιές, δειλινά.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ

σχόλια

1 σχόλια
Όπως ακριβώς ξανακούω άνετα και με μεγάλη ευχαρίστηση κάποια παλιά τραγούδια για να ψυχαγωγηθώ, έτσι ακριβώς και ξαναδιαβάζω παλιά βιβλία:Έχω ακούσει πολλά τραγούδια, αλλά ξανακούω μόνο κάποια από αυτά, ενώ άλλα τα έχω ξεχάσει ή ξεπεράσει ή ακόμη και με ενοχλούν.Οτιδήποτε του Μάρκες, του Μπόρχες, του Ντοστογιέφσκι, του Έκο, του Μαν δεν το αντιμετωπίζω σαν «επανάληψη»