Το Ημερολόγιο μιας Κύπριας λεσβίας

Facebook Twitter

―Κυπριακός ποινικός κώδικας μετά την τροποποίηση του 1998.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΕΝΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ*

Η γυναικεία ομοφυλοφιλία δεν εγγράφεται στο κυπριακό νομικό πλαισίο. Συγκροτείται έτσι γύρω από ένα κυριαρχό δημόσιο λόγο που την εγγράφει ως απουσία. Η αορατότητα αυτή δεν συναντάται μόνο στον κυπριακό νόμο αλλά και σε άλλα πλαίσια στην Κύπρο.

Με αυτά τα δεδομένα το Ημερολογίο Μιας Λεσβίας της Χαριτινής Κυριάκου, που παρουσιάστηκε πρόσφατα στο Πρόζακ, μπορεί να θεωρηθεί ότι βοηθάει στη σταδιακή μετατόπιση προς μια πιο ορατή παρουσία της λεσβιακής επιθυμίας στον δημόσιο κυπριακό χώρο και λόγο. Η θεωρητικοποίηση της γυναικείας ομοφυλοφιλίας ξεκίνησε αργότερα από την αντρική και οπώς λέει η Καντζά η λέξη λεσβία στα ελληνικά (και κυπριακά) συμφραζόμενα περιέχει μια ντροπή. Μπορεί άραγε το Ημερολόγιο να βοηθήσει στο να επαναπροσδιοριστεί θετικά η λέξη; Να δώσει δηλαδή ένα διαφορετικό νοήμα και να αποφορτίσει τα αρνητικά συφραζόμενα; Η Χαριτινή λέει γι αυτό: «Όταν ήμουν 15 χρόνων το λεσβία ήταν μια άσχημη λέξη και όσο μεγάλωνα την έβλεπα αλλιώς. Σ' εκείνη την ηλικία όλη η αντιδραστικότητα βγήκε στην συμπεριφορά μου, βγήκα από το σχολείο, έκανα τρύπες και τατουάζ στο πρόσωπο. Σταδιακά κατάλαβα ότι είμαι μια γυναίκα που μου αρέσουν οι γυναίκες. Όμως αυτό δεν στο μαθαίνει η κοινωνία αλλά το περνάς μόνη σου, είναι μια προσωπική διαδικασία».

Facebook Twitter

Στην Κύπρο, τα ζητήματα της ταυτότητας είναι έτσι και αλλιώς μπερδεμένα. Τα τελευταία χρόνια τα γκέι ζητήματα γίνονται πιο ορατά στον δημόσιο πολιτικό χώρο κυρίως με την δημιουργία της acceptLGBT Cyprus το 2011 και την ψήφιση του συμφώνου συμβίωσης το 2015. Δημιουργείται έτσι αργά, σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο, η έννοια της γκέι κοινότητας στην οποία αναφέρεται η Χαριτίνη. Την ίδια στιγμή, αργά και πάλι (και μόνο ίσως από μερίδα του πληθυσμού) έχουμε και την ανάδυση μιας κυπριακής συνείδησης ή μιας κυπριακότητας. Οι δυο ταυτότητες προέκυψαν την στιγμή που στο εξωτερικό η έννοια του πολίτη ενός έθνους αναλύεται ως προβληματική και οι πολιτικές διεκδικήσεις στην βάση μόνο της σεξουαλικής ταυτότητας δέχονται κριτική από queer ή πιο ριζοσπαστικά κινήματα.

Οι λεσβίες είχαν (και έχουν) το ζήτημα της μητρότητας να τις απασχολεί. Αν το να κάνεις παιδιά είναι ένας τρόπος να αφήσεις κάτι πίσω σου, τότε η επιλογή της λεσβιακής ταυτότητας δημιούργησε ένα πιο μεγάλο φόβο θανάτου.

Η Χαριτίνη δεν γράφει όμως μόνο ποίηση. Στήνει μπαντές, ζωγραφίζει, γράφει στίχους, παίζει μουσική. Είναι από τις πρώτες γυναίκες στιχουργούς στον Ελλαδικό και κυπριακό χώρο που έγραψε και γράφει τραγούδια για την ομοερωτική επιθυμία. Διαπραγματεύεται το εφήμερο του έρωτα, της γυναίκειας φιλίας, του θανάτου και του queer, όχι ως θεωρία αλλά ως πράξη, ως τρόπος ζωής που αφορά το να ζεις εναλλακτικά και στο περιθώριο χωρίς μεμψιμοιρίες. Και κυρίως το κάνει χωρις ναρκισσισμούς αλλά ως ένα τρόπο να υπάρχεις, οριοθετώντας συνεχώς τις έννοιες της ελευθερίας, του έρωτα και του θανάτου.

Sandy Brour / πάρε το χρόνο σου μικρό μου

Την ρώτησα για την σχέση του θανάτου με την γκέι κοινότητα και είπε: «Οι γκει άντρες, ειδικά της γενιάς μου, μεγάλωσαν με τον φοβο του AIDS. Οι λεσβίες είχαν (και έχουν) το ζήτημα της μητρότητας να τις απασχολεί. Αν το να κάνεις παιδιά είναι ένας τρόπος να αφήσεις κάτι πίσω σου, τότε η επιλογή της λεσβιακής ταυτότητας δημιούργησε ένα πιο μεγάλο φόβο θανάτου. Για μένα η δημιουργικότητα, οι στίχοι, οι μπάντες (τραυματίες του καναπέ, sandy brour) είναι το αντίδοτο σε τούτη την σκέψη».

Στην βιβλιογραφία υπάρχει ακόμη η αντιπαράθεση για το εάν μπορούμε να μιλάμε για μια λεσβιακή ύπαρξη η οποία να αναφέρεται σε μια ταυτότητα που δεν είναι συνδεδεμένη (μόνο) με σεξουαλικές πρακτικές. Για μια αίσθηση εαυτού που έχουν οι γυναίκες που συνδέονται συναισθηματικά με άλλες γυναίκες. Και ψυχαναλυτικά αν το πάρουμε -χωρίς να είναι η ψυχανάλυση παρά μόνο ένα εργαλείο σκέψης- η σχέση μητέρας-κόρης σε μια τέτοια περίπτωση έχει μια ιδιαίτερη σήμασια. Η Χαριτίνη μου λέει για την μητέρα της, «είχα ένα θαυμασμό μεγάλο, πολύ μεγάλο γι' αυτήν, μια εμμονή, παράλληλα, σκεφτόμουν αν θα μπορούσα να την κάνω πιο ευτυχισμένη από τον πατέρα μου. Και είναι πάντα μια απορία αν μπορεις να κάνεις μια γυναίκα ευτυχισμένη ή αν θα σ΄αφήσει για κάποιον άντρα ή γιατι θέλει να κάνει οικογένεια».

«Νωρίς το πρωί:
Μητέρα μου μητέρα μου ευλόγησε την μέρα μου
Απόγευμα:
Μέσα στου νου τα κόλπα ο σκύλος θέλει βόλτα
Αργά το βράδυ:
Μετέφερα την λύπη μου χαράματα στο σπίτι μου»

Σε μια ερευνά του Ονουφρίου ανάμεσα σε Κύπριες φοιτήτριες για το ζήτημα της γυναικείας σεξουαλικότητας γράφει: Ορισμένες συμμετέχουσες στην έρευνα μου εξέφρασαν την απορία «τι κάνουν οι λεσβίες μεταξύ τους αφού τους λείπει το αντρικό γεννητικό όργανο;». Είναι βέβαια η κλασσική συζήτηση που πριμοδοτεί τον φαλλό όχι μόνο ως όργανο αλλά κυρίως ως συμβολικό στοιχείο γύρω από τον οποίο συγκροτείται η σεξουαλική πράξη. Την ρώτησα γι' αυτό θεωρώντας ότι η συζήτηση μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε όχι μόνο την λεσβιακή επιθυμία, αλλά την γυναικεία επιθυμία γενικότερα: «Η διείσδυση είναι στο μυαλό, το σώμα είναι γεμάτο με σημεία που προσφέρουν ηδονή, η πατούσα, ο αγκώνας, το παιχνίδι εξουσίας ανάμεσα στις γυναίκες ξεκίνα ακριβώς στην βάση της απουσίας του φαλλού».

Αφού είναι υπέροχη
Γιατι ήσουνα μέτοχη
την ώρα που γευόμουν τα ύγρα σου
και αφού ήσουνα μέτοχη
τώρα κοιτάζεις ένοχη
την ώρα που με αισθάνεσαι κοντά σου

Η κουβέντα με την Χαριτίνη εγίνε στο πλαίσιο αυτού που η ίδια είπε απλά: «μια απάτη η γυναικεία φύση». Η λέξη απάτη νοηματοδοτεί το πλαίσιο της κουβέντας μας. Η γυναίκα δεν είναι για την συζήτηση μια ουσιακή κατηγορία αλλά περισσότερο ένας όρος ομπρέλα για να μιλήσουμε για διαφορετικές εμπειρίες, συνειδητότητες και ταυτότητες. Ή για να το θέσω αλλιώς, ένας τρόπος να σκεφτούμε με αλλα μέσα προς την θεωρητικοποιήση της επιθυμίας και την πολιτικοποίηση του φαντασιακού.

Info:

Το ΗΜΛ κυκλοφόρησε τον Μάρτιο σε 300 αντίτυπα.

Σχεδιασμός: Δέσποινα Ράγκου

Περισσότερα για την Χαριτίνη Κυριάκου εδώ.

* Η Έλενα Βασιλείου κάνει διδακτορικό στις Σπουδές Φύλου στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Γράφει για τις ασυνέχειες ανάμεσα στο φύλο, την σεξουαλικότητα και την επιθυμία και προς την κατανόηση της τεχνικής κατασκευής του εαυτού.