Το Νησί της Κοιμωμένης.

Arturo Pérez Reverte, La isla de la mujer dormida, Alfaguara Europa Press (2024)

 

Facebook Twitter

Paco Paniagua
Onda Cero - 09.10.2024

Το Νησί της Κοιμωμένης είναι ένα μυθιστόρημα για σύγχρονους κουρσάρους που σηματοδοτεί την λογοτεχνική επιστροφή του Arturo Pérez Reverte. Ένα μυθιστόρημα για τη θάλασσα, τον έρωτα και την περιπέτεια στο Αιγαίο κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου.

Η μεταφορά όπλων με πλοίο από τη Σοβιετική Ένωση στην Ισπανική Δημοκρατία αποτελεί το φόντο. 'Eνας ναυτικός, ο Μιγκέλ Γιορντάν Κυριαζής, είναι ο κύριος πρωταγωνιστής. "Μόλις έκλεισε τα τριάντα τέσσερα: ψηλός, δυνατός, με χρυσά μαλλιά και γένια, και αφελή μπλε μάτια που σε εξαπατούν", όπως τον περιγράφει ο συγγραφέας.

Η πλοκή διαδραματίζεται τον Απρίλιο του 1937. Ο ναύτης στέλνεται από την εθνικιστική πλευρά για να επιτεθεί στα φορτία όπλων που θα έφταναν με πλοία από τη Σοβιετική Ένωση στη χερσόνησο, στη ζώνη των Δημοκρατικών. Η βάση του είναι ένα μικρό νησί στο Αιγαίο, όπου η ζωή του μπλέκεται σε ένα επικίνδυνο τρίγωνο με τους ιδιοκτήτες του νησιού, ειδικά λόγω της σαγηνευτικής στάσης της γυναίκας, η οποία δεν τρέφει πια ιδιαίτερη αγάπη για τον σύζυγός της.

Η Μεσόγειος και το Αιγαίο είναι το παν

"Χρειαζόμουν νησιά για την ιστορία. Ένα πραγματικό νησί, αλλά και άλλα νησιά γύρω του. Το Αιγαίο έχει χιλιάδες νησιά. Και το να δουλεύεις εδώ έχει και ένα πλεονέκτημα: όλα προέρχονται από εδώ: η δημοκρατία, το κρασί, το λάδι, το μάρμαρο, οι θεοί - όλα προέρχονται από εδώ. Οπότε, φυσικά, είναι σαν να επιστρέφεις στη μνήμη, αυτό το τρισχιλιετές θεμέλιο μνήμης και πολιτισμού ήταν ένα πολύ κατάλληλο κίνητρο για την ιστορία. Γι' αυτό ήρθα εδώ. Κοίταξα μέρη, κοίταξα ναυτικούς χάρτες, έφτιαξα ένα φανταστικό νησί στο οποίο συνόψισα τα πραγματικά νησιά που είχα επισκεφτεί".

Συνοδεύσαμε τον Arturo Pérez Reverte στο μικρό νησί Αγκίστρι, όπου μας εξήγησε γιατί ήθελε να τοποθετήσει το μυθιστόρημά του στις δυτικές ελληνικές Κυκλάδες.

"Το νησί στο μυθιστόρημα δεν υπάρχει. Υπάρχει ένα νησί που χρησιμοποίησα νότια της Άνδρου και της Τήνου και δυτικά της Σύρου, και του έδωσα ένα δικό μου όνομα επειδή αυτό μου επέτρεπε να το χειριστώ όπως ήθελα. Το πλεονέκτημα της εργασίας με πραγματικό ιστορικό υλικό είναι ότι έχεις ήδη πολλά στη διαθεσή σου, αλλά πρέπει να προσθέσεις και εσύ κάτι. Δεν μπορείς να αφήσεις την πραγματική ιστορία να σε απομακρύνει από  την ιστορία που θέλεις να πεις. Έτσι, αυτός ο χειρισμός —χωρίς να αλλοιώνεις πολύ την ιστορία αλλά προσθέτοντας και το δικό σου λαθρεμπόριο — είναι πολύ σημαντικός."

 

Ο Εμφύλιος Πόλεμος δεν περιορίστηκε μόνο στη Χερσόνησο

 

"Ο κόσμος νομίζει ότι ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος διεξήχθη μόνο στην Ισπανία, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Τα πλοία που ήρθαν από τον βορρά πολέμησαν στον Ατλαντικό, πολέμησαν στον Πορθμό της Σικελίας, και διεξήχθη κι εδώ στην Ελλάδα. Το θέμα είναι ότι αυτή η πλευρά δεν ήταν πολύ γνωστή τότε. Ήθελα να πω μια ιστορία για τους σύγχρονους κουρσάρους, μου φαινόταν τέλειο. Ο Εμφύλιος Πόλεμος του '37, τα σοβιετικά πλοία που έφταναν στη Χερσόνησο, οι τορπίλες που τα χτύπησαν, όλα αυτά αποτελούσαν το υλικό για μια καλή ιστορία περιπέτειας όπως την ήθελα."

 

"Αλλά δεν γράφω για τον Εμφύλιο Πόλεμο. Γράφω για πράγματα που συμβαίνουν με φόντο τον πόλεμο. Αυτό σου δίνει ένα είδος συνειδησιακής ελευθερίας. Δεν υπόκεισαι σε ιδεολογίες ή στη λογική της αντιπαράθεσης μεταξύ καλών και κακών. Μιλάω για ανθρώπους, για ανθρώπινα όντα σε ακραίες καταστάσεις. Και ο Εμφύλιος Πόλεμος ήταν αυτό."

 

Σε αυτό το σημείο η συζήτηση μάς οδηγεί σε αυτό που συμβαίνει στην Ισπανία σήμερα, όπου κάποιοι, πιστεύει ο Arturo Pérez Reverte, χρησιμοποιούν τον Εμφύλιο Πόλεμο ως εργαλείο αντιπαράθεσης.

 

"Η οικογένειά μου πολέμησε στον Εμφύλιο Πόλεμο στο πλευρό των Δημοκρατικών, των ηττημένων. Αλλά εγώ, και η γενιά μου, μάθαμε ως παιδιά ότι ο πόλεμος ήταν κάτι πολύ περίπλοκο όπου υπεισήλθαν πολλοί παράγοντες. Δεν υπήρχε γραμμή που να χωρίζει το καλό από το κακό. Με πολιτικούς όρους, η Δημοκρατία ήταν καλή και ο Φράνκο ήταν κακός, αυτό είναι σαφές. Αλλά με ανθρώπινους όρους, δεν ήταν ακριβώς έτσι."

 

"Έτσι τώρα συνωμοτούν - άνθρωποι που ούτε τον έζησαν, ούτε τον γνώρισαν, ούτε έχουν ακούσει μαρτυρίες γι' αυτόν- χρησιμοποιούν τον Εμφύλιο Πόλεμο ως εργαλείο αντίθεσης και αντιπαράθεσης. Ενώ στην πραγματικότητα, οι δικοί μας που πολέμησαν δεν θέλησαν ποτέ να μας δηλητηριάσουν. Δεν ήθελαν να μας μολύνουν με ιδεολογίες, επειδή ήξεραν ότι αυτό θα οδηγούσε σε πολύ επικίνδυνες καταστάςεις."

 

Στο μυθιστόρημα αντιλαμβανόμαστε ουσιαστικά θέματα όπως η φιλία, η αφοσίωση, ο κίνδυνος, ο θάνατος και φυσικά η αγάπη. Το τρίγωνο που αναπτύσσεται μεταξύ του ναύτη Μιγκέλ Γιορντάν Κυριαζή, του ιδιοκτήτη του νησιού που γίνεται η βάση των επιχειρήσεών του, του Βαρώνου Κατέλιου, και της σαγηνευτικής συζύγου του, θα αναστατώσει τη ζωή του κουρσάρου.

 

"Υπάρχει ένας τύπος γυναίκας που με ενδιαφέρει πολύ, και που συναντιέται σε όλα τα μυθιστορήματά μου. Αλλά αυτή τη φορά ήθελα αυτή τη γυναίκα... ηττημένη. Δηλαδή, στα μυθιστορήματά μου υπάρχει πάντα μια γυναίκα που μάχεται σε έναν ανδρικό κόσμο, με ανδρικούς κανόνες, και που μάχεται ηρωικά. Και συχνά κερδίζει."

 

"Αλλά αυτή τη φορά ήθελα μια ηττημένη γυναίκα. Μια γυναίκα που δεν έχει πλέον δεύτερη ευκαιρία. Ήθελα μια γυναίκα που, σε αυτό το τρίγωνο μεταξύ του ναύτη, του συζύγου της και της ίδιας, να τακτοποιεί τους λογαριασμούς της με τον σύζυγό της. Υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον πράγμα, και είναι το εξής: Πιστεύω ότι ο άνδρας ήρωας δεν υπάρχει αν δεν υπάρχει μια γυναίκα που τον κοιτά".

 

Οι νέοι, προειδοποιεί με ανησυχία ο Arturo Pérez Reverte, θα πρέπει να μάθουν από αυτό το μυθιστόρημα ότι ο κόσμος πάντα καταρρέει και πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι γι' αυτό.

"Μετατρέπουμε την ιστορία σε ένα είδος ομογενοποιημένου, αποβουτυρωμένου χυλού που δεν τρέφει κανέναν, δεν ωφελεί κανέναν και είναι άχρηστο. Και εμείς, λέμε ότι οι νέοι δεν είναι προετοιμασμένοι. Όχι. Είναι ότι τους λείπουν οι μηχανισμοί, τους λείπει η διαύγεια, αλλά τους την έχουμε αφαιρέσει. Είμαι τόσο ένοχος όσο και εκείνοι της γενιάς μου, που, με το πρόγραμμα σπουδών, με την εκπαίδευση, έχουν αφαιρέσει τους μηχανισμούς για κατανόηση. Και ζουν σε έναν κόσμο όπου, μόλις οτιδήποτε τους απογοητεύσει, αυτός ο κόσμος καταρρέει. Και ο κόσμος πάντα καταρρέει."

Σε αυτό το σημείο προκύπτει η συζήτηση αν και σε ποιο βαθμό οι νέοι θα έπρεπε να γνωρίζουν το κακό. Πρέπει να τους το κρύβουμε όσο το δυνατόν περισσότερο;

"Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για τον πόνο και την καταστροφή. Πρέπει επίσης να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά για τη φρίκη, για τον πόνο. Πρέπει να τα εκπαιδεύσουμε γι' αυτά. Να τα αγνοούν, να μην τα βλέπουν;... όχι, όχι, αφήστε τα να δουν πώς υποφέρουμε και να δουν ότι το κακό υπάρχει. Γιατί όταν καταλαβαίνεις τους μηχανισμούς του κακού, τότε μπορείς να προστατεύσεις καλύτερα τον εαυτό σου και μπορείς να διαπραγματευτείς. Αλλά αν αποσιωπήσεις το κακό, δεν ξέρεις τι είναι το κακό".

Ο συγγραφέας ολοκληρώνει το επιχείρημά του παραπονούμενος ότι, τελικά, αυτοί που συντηρούν το "κακό" του κόσμου είναι οι "ηλίθιοι" που μας περιβάλλουν. Χωρίς αυτούς τους "ηλίθιους", ο κόσμος θα ήταν καλύτερος. 

Ο Arturo Pérez-Reverte γεννήθηκε στην Καρθαγένη το 1961. Κατανοεί την ανθρώπινη ψυχή, με τις αρετές και τα βασανά της, όπως λίγοι άλλοι συγγραφείς. Έχει συναντήσει άνδρες και γυναίκες στις πιο ακραίες καταστάσεις πολέμου και γνωρίζει τι είναι ικανοί να κάνουν οι άνθρωποι.

Γνωρίζει τις συγκρούσεις του κόσμου, για τις οποίες δεν πρέπει να παραμένεις απαθής, αλλά η ηλικία τού έχει δώσει κάτι πολύ σημαντικό: τη γαλήνη.

Η ηλικία μου έδωσε τη γαλήνη

"Είμαι εξήντα τριών ετών, έχω ζήσει σε είκοσι μία εμπόλεμες χώρες, έχω διαβάσει, δεν ξέρω πόσα βιβλία, έχω γκρίζες τρίχες στα γένια μου και έχω μία ηλικία. Μια εμπειρία ζωής που έχει κανείς και δεν μπορεί να την απαρνηθεί. Αυτό σου δίνει ένα είδος γαλήνης όταν κοιτάς τα πράγματα, κάτι που δεν έχεις στα είκοσι".

"Όταν ήμουν είκοσι χρονών, ήμουν υπέρ των Παλαιστινίων, υπέρ των Σαχράουι και υπέρ των όποιωνδήποτε. Είχες τη φυσική ανάγκη να αγωνίζεσαι για ευγενείς σκοπούς. Η ηλικία σού δίνει έναν διαφορετικό τρόπο να βλέπεις τον κόσμο. Σου δίνει τη γαλήνη".

 

 

Facebook Twitter