Το μέλι του λέοντος
"Ίσως μπορούμε να κατανοήσουμε το Ισραήλ ως μια μορφή σαν τον Σαμψών."
ΚΑΙ κατέβη Σαμψὼν εἰς Θαμναθὰ καὶ εἶδε γυναῖκα ἐν Θαμναθὰ ἀπὸ τῶν θυγατέρων τῶν ἀλλοφύλων. 2 καὶ ἀνέβη καὶ ἀπήγγειλε τῷ πατρὶ αὐτοῦ καὶ τῇ μητρὶ αὐτοῦ καὶ εἶπε· γυναῖκα ἑώρακα ἐν Θαμναθὰ ἀπὸ τῶν θυγατέρων Φυλιστιΐμ, καὶ νῦν λάβετε αὐτὴν ἐμοὶ εἰς γυναῖκα. 3 καὶ εἶπεν αὐτῷ ὁ πατὴρ αὐτοῦ καὶ ἡ μήτηρ αὐτοῦ· μὴ οὐκ εἰσὶ θυγατέρες τῶν ἀδελφῶν σου καὶ ἐκ παντὸς τοῦ λαοῦ μου γυνή, ὅτι σὺ πορεύῃ λαβεῖν γυναῖκα ἀπὸ τῶν ἀλλοφύλων τῶν ἀπεριτμήτων; καὶ εἶπε Σαμψὼν πρὸς τὸν πατέρα αὐτοῦ· ταύτην λάβε μοι, ὅτι αὔτη εὐθεῖα ἐν ὀφθαλμοῖς μου. 4 καὶ ὁ πατὴρ αὐτοῦ καὶ ἡ μήτηρ αὐτοῦ οὐκ ἔγνωσαν ὅτι παρὰ Κυρίου ἐστίν, ὅτι ἐκδίκησιν αὐτὸς ζητεῖ ἐκ τῶν ἀλλοφύλων· καὶ ἐν τῷ καιρῷ ἐκείνῳ οἱ ἀλλόφυλοι κυριεύοντες ἐν ᾿Ισραήλ. 5 καὶ κατέβη Σαμψὼν καὶ ὁ πατὴρ αὐτοῦ καὶ ἡ μήτηρ αὐτοῦ εἰς Θαμναθά. καὶ ἦλθεν ἕως τοῦ ἀμπελῶνος Θαμναθά, καὶ ἰδοὺ σκύμνος λέοντος ὠρυόμενος εἰς συνάντησιν αὐτοῦ· 6 καὶ ἥλατο ἐπ᾿ αὐτὸν πνεῦμα Κυρίου, καὶ συνέτριψεν αὐτόν, ὡσεὶ συντρίψει ἔριφον αἰγῶν, καὶ οὐδὲν ἦν ἐν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ. καὶ οὐκ ἀπήγγειλε τῷ πατρὶ αὐτοῦ καὶ τῇ μητρὶ αὐτοῦ ὃ ἐποίησε. 7 καὶ κατέβησαν καὶ ἐλάλησαν τῇ γυναικί, καὶ ηὐθύνθη ἐν ὀφθαλμοῖς Σαμψών. 8 καὶ ὑπέστρεψε μεθ᾿ ἡμέρας λαβεῖν αὐτὴν καὶ ἐξέκλινεν ἰδεῖν τὸ πτῶμα τοῦ λέοντος, καὶ ἰδοὺ συναγωγὴ μελισσῶν ἐν τῷ στόματι τοῦ λέοντος καὶ μέλι. 9 καὶ ἐξεῖλεν αὐτὸ εἰς χεῖρας αὐτοῦ καὶ ἐπορεύετο πορευόμενος καὶ ἐσθίων· καὶ ἐπορεύθη πρὸς τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ πρὸς τὴν μητέρα αὐτοῦ καὶ ἔδωκεν αὐτοῖς, καὶ ἔφαγον· καὶ οὐκ ἀνήγγειλεν αὐτοῖς ὅτι ἀπὸ στόματος τοῦ λέοντος ἐξεῖλε τὸ μέλι.
Παλαιά Διαθήκη - Κεφάλαιο 14
Από 'κείνον που τρώει, βγήκε εκείνο που τρώγεται. Απ' αυτόν που 'χει δύναμη βγήκε αυτό που 'χει γλύκα.
Βιβλίο των Κριτών, κεφάλαιο 14, εδάφια 14.
[Η απάντηση σε αυτό το αίνιγμα του Σαμψών αποκαλύπτεται από τη γυναίκα του: Τι πιο γλυκό από το μέλι και πιο δυνατό από το λιοντάρι; -σ.σ.]
Sara Tetzchner
lundimatin#485, 17 Αυγούστου 2025
Ίσως μπορούμε να κατανοήσουμε το Ισραήλ ως μια μορφή σαν τον Σαμψών. Όχι μόνο σε πνευματικό επίπεδο, αλλά και σε στρατιωτικό συμβολισμό. Ένα παράδειγμα είναι η ταξιαρχία πεζικού του ισραηλινού στρατού – η ταξιαρχία Givati –, της οποίας το τάγμα αναγνώρισης φέρει το όνομα Shuʿalei Shimshon (οι Αλεπούδες του Σαμψών). Το όνομα αυτό προέρχεται από την βιβλική ιστορία των Κριτών 15, όπου ο Σαμψών δένει πυρσούς στις ουρές αλεπούδων σε ζευγάρια και τις απελευθερώνει στα χωράφια των Φιλισταίων, προκαλώντας μια καταστροφική πυρκαγιά. Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί αυτή η εικόνα επανέρχεται: οι αλεπούδες, δεμένες ανά δύο, καθώς μετατρέπονται σε όπλα, αποτελούν μια αποτελεσματική βίαιη μεταφορά του ασύμμετρου πολέμου και της υπαρξιακής απελπισίας. Η εκδίκηση του Σαμψών γίνεται το δόγμα του Ισραήλ.
Ο Σαμψών γεννιέται με μια υπόσχεση: ένας άγγελος αποκαλύπτει στη μητέρα του ότι το παιδί θα είναι Ναζίρ, αφιερωμένο στον Θεό από τη γέννησή του, και ότι η δύναμή του θα προέρχεται από τα μαλλιά του, τα οποία δεν θα πρέπει ποτέ να κόψει. Από πριν τη γέννησή του, είναι εκλεκτός – και ταυτόχρονα ξένος προς την ίδια του την κατάσταση. Μεγαλώνει, προικισμένος με μια εκπληκτική σωματική δύναμη, αλλά και με ανεξέλεγκτες επιθυμίες και μια παράδοξη έλξη για ό,τι του είναι εχθρικό – ιδίως τους Φιλισταίους, εχθρούς του Ισραήλ. Ερωτεύεται πολλές Φιλισταίες γυναίκες, παντρεύεται μία, ενώνεται με μια άλλη, και τελικά προδίδεται από τη Δαλιδά. Σαν να ήθελε σχεδόν να προδοθεί – σαν αυτή η προδοσία να επιβεβαίωνε κάτι που ήδη διαισθανόταν για τον εαυτό του. Όταν αποκοιμάται στην αγκαλιά της Δαλιδά, παραδίδεται. Οι Φιλισταίοι του κόβουν τα μαλλιά, τον αιχμαλωτίζουν, του βγάζουν τα μάτια και τον υποδουλώνουν. Τυφλός και ταπεινωμένος, σε αιχμαλωσία, ικετεύει τον Θεό να του δώσει δύναμη για μια τελευταία φορά. Τα μαλλιά του αρχίζουν να ξαναμεγαλώνουν. Κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης γιορτής των Φιλισταίων στο ναό του θεού Δαγών, αρπάζει τις δύο κολόνες που στηρίζουν το ναό και τις γκρεμίζει. Σκοτώνει χιλιάδες Φιλισταίους – και στον θάνατο χάνεται και ο ίδιος.
Ακόμη και πριν από τη γέννησή του, το πεπρωμένο του Σαμψών καθορίζεται από τους άλλους. Ένας άγγελος λέει στη μητέρα του: "Από τη μέρα της γέννησής του μέχρι τη μέρα του θανάτου του, θα είναι Ναζίρ για τον Θεό." Είναι εντυπωσιακό το πώς ο θάνατος είναι παρών ήδη από την αρχή – σαν μια σκιά που προορίζεται να πλανάται πάνω από τη ζωή. Αντί για μια χαρούμενη αναμονή, η εγκυμοσύνη είναι σημαδεμένη από μια παράξενα αλλοιωμένη σοβαρότητα. Ίσως αυτό να αποτελεί τον πυρήνα της ψυχής του Σαμψών – και, κατ' επέκταση, του Ισραήλ. Το ότι νιώθεις ταυτόχρονα εκλεκτός και αποκλεισμένος. Μια ψυχή που δεν ανήκει ποτέ πραγματικά, και που εξαντλείται έτσι αναζητώντας, κυνηγώντας, προσδοκώντας – την αγάπη, την ένταξη, τη νομιμοποίηση.
Ο Σαμψών δεν είναι ποτέ ολότελα κριτής για τον λαό του. Αντίθετα, έλκεται συνεχώς από τους Φιλισταίους – τους εχθρούς του έθνους. Τους αγαπά, παντρεύεται, παίζει μαζί τους, τους εκδικείται, πληγώνεται από αυτούς. Είναι μια αμφίσημη πράξη αγάπης: ταυτόχρονα επιθυμία και καταστροφικότητα, αναζήτηση κοινότητας και βίαιη απόρριψη. Γιατί αυτή η γοητεία για τον ξένο; Ίσως επειδή υπάρχει κάτι παράξενο στον ίδιο. Γεννήθηκε με μυστηριώδη τρόπο, από μια μητέρα που της αποσιωπήθηκε μία κρίσιμη λεπτομέρεια: ότι δεν πρέπει ποτέ να αγγίζονται τα μαλλιά του. Είναι επίσης σωματικά μη φυσιολογικός: έχει υπεράνθρωπη δύναμη, άθικτες κοτσίδες, σώμα που αγνοεί τα όριά του μέχρι την κατάρρευση. Ίσως είναι ο ξένος – οι Φιλισταίοι – που αντηχεί μέσα του – σαν να έψαχνε έναν καθρέφτη. Έναν άλλον.
Και αυτή η ψευδαίσθηση – αυτή η ηχώ – είναι ίσως η βαθύτερη επιθυμία του. Για να νιώσει ότι υπάρχει, έχει ανάγκη να δει το δικό του σκοτάδι ως κάτι εξωτερικό. Γι' αυτό τιμωρεί, προκαλεί με γρίφους, παντρεύεται, εκδικείται βίαια. Δεν είναι απόλαυση – είναι επιβεβαίωση. Υπαρξιακή. Σαδιστική. Επειδή, όπως και στον σαδισμό, υπάρχει στην πηγή ένα κενό, ένας φόβος, ένα αίσθημα αποκλεισμού. Ο σαδισμός λέει: Πρέπει να σε συντρίψω για να ξέρω ότι υπάρχω.
Ομοίως, οι ενέργειες του Ισραήλ ενάντια στον παλαιστινιακό λαό μπορούν να ερμηνευθούν όχι μόνο πολιτικά ή στρατηγικά, αλλά και ψυχολογικά και μυθολογικά. Ένας λαός που ο ίδιος έχει εκδιωχθεί, κυνηγηθεί, εγκαταλειφθεί, προσπαθεί τώρα απεγνωσμένα να αισθανθεί την ύπαρξή του προκαλώντας τον ίδιο πόνο στον άλλον. Όπως ο Σαμψών, το κράτος χρησιμοποιεί τη δύναμή του, την πονηριά του και τη φωτιά του - για να προκαλέσει στον άλλον αυτό που δεν καταλαβαίνει μέσα του. Την οδυνηρή αυτή επιβεβαίωση: Τραυματίζοντάς σε, υπάρχω.
Πρόκεται ίσως για το πιο σκοτεινό κομμάτι του ανθρώπου – όταν η επιθυμία να υπάρχεις ξεπερνά τη χαρά, τον δεσμό, την ηθική. Δεν υφίσταται νίκη. Πρέπει να νιώθεις ότι υπάρχεις.
Ο Σαμψών δεν είναι μόνο ένας ήρωας. Είναι επίσης μια προειδοποίηση – ίσως ακόμη και ένας οιωνός για το Ισραήλ. Γιατί προδίδεται επανειλημμένα και καταλήγει σε μια μοίρα που αγγίζει την αυτοκτονία, καταρρίπτοντας την οροφή του ναού πάνω στον εαυτό του και τους Φιλισταίους. Πιάνει δύο κολόνες και τις τραβά προς το μέρος του – μια τελική πράξη που σκοτώνει τον εχθρό, αλλά και τον ίδιο. Ο αριθμός δύο επανέρχεται σαν μία σκοτεινή ηχώ: μητέρα και πατέρας, δύο αλεπούδες, δύο κολόνες – πάντα μια δυαδικότητα, πάντα μια ένταση. Και αυτός βρίσκεται στη μέση..
Αναζητώντας το ανήκειν, την ασφάλεια και την αγάπη, ο Σαμψών δεν καταφέρνει ποτέ να φτάσει εκεί που θέλει. Δεν βρίσκει ποτέ μια εστία. Είναι σαν να είναι καταδικασμένος να την επιθυμεί, χωρίς ποτέ να την αποκτά. Μια χαμένη ψυχή – όχι χωρίς θέληση, ούτε χωρίς δύναμη – αλλά χωρίς ανάπαυση. Και είναι αυτή η εσωτερική ρωγμή, αυτή η υπαρξιακή πείνα, που τον ωθεί τόσο προς την αγάπη όσο και προς την καταστροφή.
Αλλά υπάρχει κάτι που εντυπωσιάζει τον αναγνώστη σε όλα αυτά τα ταραγμένα κεφάλαια: ο Θεός είναι παρών. Όχι πάντα ως φωνή, αλλά ως ηχώ – ο Θεός ηχεί στον Σαμψών σαν καμπάνα. Στην οργή του, στο πάθος του, στην αγάπη του, στη βαθιά μοναξιά του – ο Θεός είναι παρών στην αναζήτηση. Και τότε ίσως καταλαβαίνουμε: ο Σαμψών δεν εγκαταλείφθηκε ποτέ. Αντίθετα, το ιερό ήταν εκεί, σχεδόν σε αυτό που δεν καταλάβαινε – στο κενό, στην επιθυμία, στην αδυναμία. Ο Θεός κατοικεί εκεί. Όπως το μέλι στο λιοντάρι.
Τότε πρέπει να αναρωτηθούμε: μετά από χιλιετίες που ξαναδιαβάζουμε αυτή την ιστορία – τη διαβάζουμε, την αφηγούμαστε, την ερμηνεύουμε – πώς συνεχίζουμε να κάνουμε τα ίδια; Να επιθυμούμε, να πληγώνουμε, να καταστρέφουμε, να προσδοκούμε; Γιατί οι καρδιές δεν αλλάζουν;
Θα ήθελα το Ισραήλ να το δει αυτό – για να μπορέσει να γευτεί το μέλι του λιονταριού μέσα του.
Υπάρχει κάτι γλυκό. Κάτι ιερό.
Στο σκοτάδι.
