La Pozas. Ο μυθικός σουρεαλιστικός κήπος του αριστοκράτη ποιητή Έντουαρντ Τζέιμς στο Μεξικό.
Las Pozas, ένας σουρεαλιστικός κήπος σε φυσικό μέγεθος στο Μεξικό
Clément Ghys
Le Monde, 15.07.2021
"Δεν θα επιστρέψω ποτέ στο Μεξικό. Δεν αντέχω στην ιδέα ότι θα βρίσκομαι σε μια χώρα πιο σουρεαλιστική από τους πίνακές μου". Να φταίει για τη δήλωση αυτή του Σαλβαδόρ Νταλί η αποπνικτική ζέστη; Ή μήπως εννοούσε τα ερείπια των Αζτέκων και των Μάγια, τα οποία κατάπινε η βλάστηση; Τους τρομακτικούς τους θεούς, βγαλμένους από εφιάλτη; Τον θάνατο που γιορτάζεται μέσα στη χαρά; Και μήπως δεν βρέθηκε ποτέ ο ζωγράφος στο Μεξικό; Οι βιογράφοι και οι ειδικοί δυσκολεύονται να βρουν τις ακριβείς λεπτομέρειες του ταξιδιού που τον έκανε να πει αυτά τα λόγια.
Ως μεγάλος χειραγωγός που ήταν, ο Νταλί είχε ίσως εφεύρει ένα ταξίδι για να ξεχωρίσει καλύτερα από τους υπερρεαλιστές συντρόφους του. Η μετανάστευσή του στο Μεξικό στα μέσα του 20ού αιώνα, η πτυχή αυτή της ιστορίας του καλλιτεχνικού κινήματος, είναι πάντως ελάχιστα γνωστή, αλλά κρίσιμη. Το 1938, ο Αντρέ Μπρετόν, ιδρυτής του κινήματος, πατριάρχης ή δικτάτορας ανάλογα με τις απόψεις, ταξιδεύει για λίγο στο Μεξικό. Επισκέφθηκε εκεί το ζευγάρι των ζωγράφων Ντιέγκο Ριβέρα και Φρίντα Κάλο και συνάντησε τον εξόριστο Λέοντα Τρότσκι.
Αργότερα, στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, θα βρουν καταφύγιο στη χώρα αρκετοί καλλιτέχνες. Κάποιοι, όπως ο σκηνοθέτης Λουίς Μπουνιουέλ, έμειναν μόνο όσο κράτησε η σύρραξη. Άλλοι θα παραμείνουν, όπως η ζωγράφος Λεονόρα Κάρινγκτον, μία εξόχως ρομαντική φιγούρα που υπήρξε κάποτε ερωμένη του συγγραφέα Μαξ 'Ερνστ και φίλη του Πωλ Ελυάρ και της Λεονόρ Φινί. Πέθανε στην Πόλη του Μεξικού το 2011, σε ηλικία 94 ετών.
Η Αγγλίδα συνήθιζε να πηγαίνει στο Las Pozas, ένα τεράστιο πάρκο στους λόφους της Xilitla, στο βόρειο-κεντρικό Μεξικό, διάσπαρτο με φυσικές πισίνες (pozas, στα ισπανικά). Εκεί γνώρισε τον ιδρυτή του πάρκου, τον Έντουαρντ Τζέιμς (1907-1984). Ο ποιητής αυτός, γόνος της βρετανικής υψηλής κοινωνίας, υπήρξε ένας μαικήνας για τους υπερρεαλιστές. Ανέθεσε στον Μαγκρίτ να ζωγραφίσει το πορτρέτο του - δύο πίνακες στους οποίους δεν εμφανίζεται το πρόσωπό του.
Μεγάλος συλλέκτης, ήταν και ταξιδιώτης, είχε καταλήξει εκεί, μέσα στην πλούσια βλάστηση, για να φτιάξει τον Κήπο της Εδέμ του. Στα 32 εκτάρια μιας πρώην φυτείας καφέ, φύτεψε δεκάδες χιλιάδες ορχιδέες. Ο παγετός θα τις αφανίσει όλες. Στη συνέχεια, ξεκίνησε να κατασκευάζει πέτρινα δέντρα, σκάλες που δεν οδηγούσαν πουθενά, σειρές από κίονες, βωμούς χωρίς είδωλα. Οι φίλοι του παρελαύνουν, και πολλοί από αυτούς προσελκύονται από τα παραισθησιογόνα μανιτάρια που συλλέγονταν μέσα στις φυλλωσιές.[...]
Στο δάσος του Έντουαρντ Τζέιμς, του αυθεντικού αυτού τρελού
Émilie Folie-Boivin
Le Devoir, 31.01.2009
Ορισμένοι καλλιτέχνες μπορεί να αρκούνται σε ένα στούντιο, έναν καμβά, ένα κομμάτι σαπούνι και λίγη φαντασία για να δημιουργήσουν τα έργα τους. Αλλά όχι ο Έντουαρντ Τζέιμς. Ο πάμπλουτος Σκωτσέζος καλλιτέχνης είχε ιδέες μεγαλείου. Και έτσι, στην καρδιά του μεξικανικού τροπικού δάσους, έστησε τον υπερφυσικό σουρεαλιστικό κήπο του.
Μόλις προσπεράσουμε το πρώτο μνημείο, αισθανόμαστε σαν να έχουμε εκτοξευθεί σε έναν άλλο κόσμο, ένα είδος πράσινης Εδέμ που μας κατακλύζει. Όπου κι αν κοιτάξουμε, είτε προς τον ουρανό είτε προς τα κάτω, μέσα από τα πυκνά φυλλώματα της ζούγκλας εμφανίζονται κομμάτια από τσιμεντένια παλάτια. Εδώ και εκεί ξεπετάγονται πολύχρωμες πεταλούδες. Ο Παράδεισος, αλλά σε σχεδόν καλύτερη εκδοχή.
Στην "Πύλη του Αγίου Πέτρου και του Αγίου Παύλου", μια πόρτα που οδηγεί στον παράδεισο - αλλά μεταφορικά εξοπλισμένη με λεπίδες, αφού κανείς δεν μπαίνει στον παράδεισο χωρίς να συναντήσει παγίδες - βλέπει κανείς τρεις χοντρές τσιμεντένιες κολόνες με μια πιο χοντρή στη βάση, που την γλύφουν βρύα. Αντιπροσωπεύουν τρία πόδια ελέφαντα. Τρία πόδια; Γιατί όχι, αφού το τέταρτο βρίσκεται στο σπίτι του Τζέιμς, ένα πραγματικό κυνηγετικό τρόπαιο που του κληροδότησε ο θείος του.
Μτφ. Σ.Σ. (με τη βοήθεια του DeepL)
