Χάνεις μία ανάμνηση και είναι σαν να χάνεις έναν συγγενή
Το ημερολόγιο του Παλαιστίνιου δημοσιογράφου Rami Abou Jamous, ιδρυτή του πρακτορείου GazaPress.
40η ανταπόκριση για το γαλλικό σάιτ Orient XXI.
Rami Abou Jamous
Orient XXI.
Σάββατο 6 Ιουλίου 2024
Χθες, κάτω από τη σκηνή, μιλούσα με τη Sabah για τη ζωή μας που ανατράπηκε, για το πώς φτάσαμε να ζούμε σε μια σκηνή σε πολύ σκληρές συνθήκες, με τη ζέστη, τις μύγες, την άμμο που μας κατακλύζει... Αλλά μια μέρα αυτά όλα θα είναι αναμνήσεις για τις οποίες θα μπορούμε να γελάμε. Είπα στη Sabah ότι, αργότερα, θα διηγούμαστε μεταξύ μας ιστορίες και θα αστειευόμαστε: "Θυμάσαι πώς άναψες τη φωτιά και είχες μουτζουρώσει όλο το πρόσωπό σου, πώς τα μάγουλά σου είχαν γίνει από κόκκινα μαύρα; Πιθανόν θα λέγαμε ακόμα:
Θυμάσαι πώς καθόμασταν στην ουρά για να αγοράσουμε νερό από βυτία, πώς φτιάξαμε μία πισίνα, πώς προσπαθήσαμε να μετατρέψουμε τη σκηνή μας σε βίλα, που την ονομάζαμε "El ezza", "Η υπερηφάνεια". Είναι αλήθεια ότι τώρα είναι όλα πολύ δύσκολα, αλλά αργότερα θα είναι αναμνήσεις και θα χαμογελάμε μ' αυτές.
Αλλά μιλήσαμε και γι' αυτή την πολεμική μηχανή που κατέστρεψε τα πάντα: ανθρώπους, κτίρια, υποδομές, δέντρα, πέτρες, καλλιεργήσιμες εκτάσεις, ακόμη και υπόγεια ύδατα. Αλλά πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν απαραίτητα ότι η μηχανή καταστρέφει κάτι ακόμα πιο σημαντικό: τις μνήμες, το παρελθόν. Γιατί η κατεδάφιση ενός σπιτιού δεν είναι μόνο το γκρέμισμα των τοίχων, εξαφανίζεις και ένα σπίτι. Στην κοινωνία μας, το διαμέρισμα ή το σπίτι μας είναι συνήθως η καρδιά της οικογένειας. Ο περισσότερος κόσμος στη Γάζα ζει σε "οικογενειακές πολυκατοικίες", κτίρια μερικών ορόφων όπου ζουν ο πατέρας, τα παιδιά του με τους συζύγους ή τις γυναίκες τους και τα εγγόνια. Όλοι βρίσκονται εκεί. Όλοι έχουν μεγαλώσει σε αυτό το σπίτι που περιέχει αναμνήσεις από κάθε στάδιο της ζωής: την παιδική ηλικία, τις σπουδές, τα δηπλώματα, τους γάμους. Και πάνω απ' όλα, τις αναμνήσεις του πατέρα που δούλεψε όλη του τη ζωή για να καταφέρει να χτίσει αυτό το σπίτι.
Είναι το παραδοσιακό όνειρο όλων των Παλαιστινίων: να δουλέψουν, να χτίσουν ένα σπίτι, να παντρευτούν και να κάνουν παιδιά, και τα παιδιά να μεγαλώσουν και το καθένα να έχει το δικό του διαμέρισμα. Μέσα στο χάος, προσπάθησα να διατηρήσω ό,τι μπορούσα από αυτή τη μνήμη. Πριν από αυτόν τον πόλεμο, υπήρξαν και άλλοι, και ήμασταν πάντα έτοιμοι να φύγουμε γρήγορα. Από την ισραηλινή επίθεση το 2014, όταν άρχισαν να στοχεύουν πολυκατοικίες σαν εκείνη όπου ζούσαμε, είχαμε έτοιμα σακίδια για μια επείγουσα αναχώρηση, και στον ένα είχαμε βάλει διαβατήρια, σημαντικά έγγραφα, λίγα χρήματα. Μόνο τα απολύτως απαραίτητα. Και πάντα επέμενα να βάζω μέσα σε αυτή την τσάντα κάτι από τις μνήμες μας: τις φωτογραφίες των παιδιών, του Walid...
Καθώς μιλούσαμε για όλα αυτά, η Sabah μου διηγήθηκε ότι το 2014, όταν η οικογένειά της έχασε για πρώτη φορά το σπίτι της, είχε χάσει τα πάντα: "Δεν μου έμεινε τίποτα, ούτε οι φωτογραφίες μου ως παιδί, ούτε οι σχολικές φωτογραφίες, έχασα τα διπλωματά μου, τις φωτογραφίες από τη γέννηση των παιδιών μου, τις φωτογραφίες των γονιών μου, αυτές του πατέρα μου όταν ήταν νέος. Όλα αυτά χάθηκαν". Οι Ισραηλινοί ξέρουν πολύ καλά ότι η καταστροφή ενός σπιτιού σημαίνει καταστροφή του παρελθόντος μιας οικογένειας. Και κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου, το σπίτι της οικογένειας της Sabah καταστράφηκε για δεύτερη φορά. Ο πατέρας της χρειάστηκε πέντε χρόνια για να το ξαναχτίσει και έμενε ακόμα ένας όροφος να ολοκληρωθεί. Δέκα χρόνια αναμνήσεις, όλες από το 2014 έως το 2024, εξαφανίστηκαν και πάλι.
Η Sabah είχε το δικό της διαμέρισμα σε αυτό το κτίριο, είχε αρχίσει να το επιπλώνει, είχε βάλει φωτογραφίες με τη ζωή των γιων της, τους έβλεπες στο δωμάτιό τους, στον παιδικό σταθμό, στις αποφοιτήσεις τους. Τα κορνιζαρισμένα διπλώματα κρέμονταν στους τοίχους. Όλα αυτά σβήστηκαν από την πολεμική μηχανή.
Στα σπίτια μας υπάρχουν συνήθως πολλά πράγματα, αναμνηστικά από ταξίδια, δώρα από φίλους... Και μετά είναι και τα κοσμήματα. Δεν ξέρω αν αυτό είναι μόνο ένα παλαιστινιακό έθιμο, αλλά τα κοσμήματα πάντα περνούν από τη μητέρα στην κόρη. Συχνά βλέπεις γυναίκες να φορούν ένα κόσμημα που ανήκε στην προγιαγιά τους, το οποίο περνάει από γενιά σε γενιά.
Ένας φίλος μου είπε ότι κάποιος γνωστός του αναγκάστηκε να πουλήσει ένα δαχτυλίδι που ανήκε στη γιαγιά του, επειδή έπρεπε να θρέψει την οικογένειά του. Σήμερα, η πλειονότητα των κατοίκων της Λωρίδας της Γάζας εξαρτάται από την ανθρωπιστική βοήθεια. Εδώ και σχεδόν τρεις μήνες, η βοήθεια αυτή έχει διακοπεί. Και πολλοί άνθρωποι δεν έχουν πλέον εισόδημα. Οι υπάλληλοι της Παλαιστινιακής Αρχής εξακολουθούν να πληρώνονται, ακόμη και μετά την ανάληψη της εξουσίας από τη Χαμάς το 2007, αλλά οι μισθοί τους έχουν σήμερα μειωθεί στο μισό. Ως αποτέλεσμα, έχουμε αρχίσει να πουλάμε τα υπάρχοντά μας, ιδίως τα κοσμήματά μας. Αλλά δεν έχουν μόνο αγοραστική αξία. Ένα δαχτυλίδι δεν είναι απλώς 300 ή 400 δολάρια, είναι κάτι που προέρχεται από τη μητέρα, τη γιαγιά, είναι η ιστορία μιας οικογένειας.
Το όνειρο μιας μητέρας είναι να χαρίσει ένα κόσμημα στην κόρη της, η οποία με τη σειρά της θα το δώσει στη δική της κόρη. Αν αυτή η μητέρα χάσει αυτό το δαχτυλίδι, χάνει έναν θησαυρό. Δυστυχώς, υπάρχουν άνθρωποι που επωφελούνται από τον πόλεμο για να αγοράσουν αυτούς τους θησαυρούς σε χαμηλές τιμές.
Αναγκάστηκε κάποιος να πουλήσει ένα δαχτυλίδι αξίας 500 δολαρίων για 250. Έχασε χρήματα, αλλά και τις αναμνήσεις του. Ήταν τόσο λυπημένος που έκλαιγε. Βρήκε τον αριθμό τηλεφώνου του αγοραστή και του είπε: "Αυτό το δαχτυλίδι είναι πολύ σημαντικό για μένα. Μπορείτε να το κρατήσετε μέχρι το τέλος του πολέμου; Ίσως μπορέσω να το αγοράσω πάλι τότε, ακόμη και σε υψηλότερη τιμή. Αλλά η απάντηση ήταν κατηγορηματική: "Όχι, είμαι κοσμηματοπώλης, αγοράζω και πουλάω, δεν μπορώ να σου εγγυηθώ τίποτα".
Ένα άλλο πολύ σημαντικό αναμνηστικό είναι το κλειδί της Νάκμπα. Όλοι οι πρόσφυγες έχουν κρατήσει το κλειδί του σπιτιού από το οποίο εκδιώχθηκαν το 1948, και το κληροδοτούν από πατέρα σε γιο. Το κρεμάμε στους τοίχους. Είναι ένας μεγάλος θησαυρός για μας. Κάποιοι το έχασαν κατά τη διάρκεια εκείνου του πολέμου ή του άλλου, του 2014. Το ίδιο ισχύει και για άλλα ιστορικά αναμνηστικά: η πρώτη ταυτότητα της UNRWA του προπάππου όταν έγινε πρόσφυγας, με τη φωτογραφία του και την ημερομηνία, νομίσματα που έγραφαν "Παλαιστίνη", τα οποία κυκλοφορούσαν επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και Βρετανικής Εντολής. Αυτά τα αναμνηστικά μαρτυρούν το δέσιμο με την πατρίδα, τη γη, την οικογένεια. Το να χάνεις μία ανάμνηση είναι σαν να χάνεις έναν συγγενή.
Αυτά όλα καθιστούν την παράδοση. Δυστυχώς, οι οικογενειακές σχέσεις έχουν αλλάξει πολύ στη Γάζα. Πριν ήμασταν πραγματικά πολύ δεμένοι. Σήμερα, οι σχέσεις μας έχουν γίνει σαν έναν ιστό αράχνης, πολύπλοκο αλλά εύθραυστο Δεν ξέρω αν μπορείτε να καταλάβετε τι λέω. Χάνουμε τις αναμνήσεις μας, χάνουμε το παρελθόν μας, χάνουμε όλους τους δεσμούς με τους γονείς, τους παππούδες μας και τις γιαγιάδες μας. Και γι' αυτό επέμεινα να κρατήσω κάτι μαζί μας για τις έκτακτες μετακινήσεις μας. Δεν μπορείς να πάρεις τα πάντα, δεν μπορείς να πάρεις δεκάδες φωτογραφικά άλμπουμ ή οτιδήποτε άλλο. Σήμερα μπορείς ίσως να τα βάλεις όλα σε έναν σκληρό δίσκο, αλλά αυτό απαιτεί χρόνο.
Όσοι δεν έζησαν την εμπειρία αυτή νομίζουν ότι χρειάζεται μόνο να φύγεις, να πάρεις τα διαβατήρια, τα απαραίτητα έγγραφα, λίγα χρήματα, τα κοσμήματα και τέλος. Μόνο εκ των υστέρων συνειδητοποιούν ότι οι αναμνήσεις είναι πιο πολύτιμες από τα χρήματα, τα διαβατήρια και τα χαρτιά που πήραν μαζί τους. Γιατί για τους Παλαιστίνιους, οι αναμνήσεις είναι και μια ταυτότητα. Πήρα κι εγώ ένα κλειδί μαζί μου, ένα πιο πρόσφατο. Όταν χρειάστηκε να φύγω από το διαμέρισμά μας στην πόλη της Γάζας μετά την ισραηλινή εισβολή, πήρα ασυναίσθητα το κλειδί. Ήξερα ότι δεν είχε νόημα να κλειδώσω την πόρτα, γιατί είτε το κτίριο θα βομβαρδιζόταν, είτε κάποιος άλλος θα χρησιμοποιούσε το διαμέρισμα. Ήθελα όμως να κρατήσω το κλειδί για να θυμάμαι ότι είχαμε ζήσει εκεί. Πριν φύγω, βιντεοσκόπησα όλο το διαμέρισμα και φρόντισα να είναι πάντα στο κάδρο ο Walid, ώστε να του δείξω μια μέρα τα βίντεο. Για την ώρα, μαθαίνω από φίλους που έχουν μείνει στην πόλη της Γάζας ότι το διαμέρισμά μας είναι ακόμα άθικτο, παρόλο που τα τζάμια έχουν σπάσει και τα έπιπλα έχουν αναποδογυρίσει επειδή οι βόμβες χτύπησαν τα άλλα διαμερίσματα στο κτίριο. Θέλω όμως ο Walid να δει αυτό το βίντεο και θα του πω: "Εδώ μέναμε, αυτό ήταν το δωμάτιό σου, αυτό ήταν το σαλόνι". Βιντεοσκόπησα και τα παιχνίδια του. Αν μια μέρα γυρίσουμε πίσω και δεν βρούμε πια το σπίτι μας, τουλάχιστον θα έχει αυτή την ανάμνηση.
Σε αυτό το διαμέρισμα υπάρχουν δώρα που έλαβε ο πατέρας μου όταν εργαζόταν - ήταν ένας από τους ιδρυτές του Wafa, του παλαιστινιακού πρακτορείου ειδήσεων. Μερικά από αυτά είναι από τη δεκαετία του 1970, ρολόγια, ιδίως από αρχηγούς κρατών, κλπ. Δυστυχώς, δεν μπόρεσα να τα πάρω όλα αυτά μαζί μου. Ίσως τελικά το σπίτι μας να βομβαρδιστεί και όλα αυτά να γίνουν καπνός, όλα αυτά τα πράγματα που ήθελα να δείξω στον Walid. Θα του έλεγα: "Αυτό είναι το ρολόι του παππού σου, του το έδωσε ο τάδε πρόεδρος, στην τάδε χώρα", ώστε να είναι περήφανος για το παρελθόν της οικογένειάς του, το παρελθόν του παππού του, του πατέρα του. Δεν ξέρω αν θα τα ξαναβρώ όλα αυτά ή αν θα τα χάσω όλα πριν από το τέλος του πολέμου. Ελπίζω ότι όλα θα σταματήσουν και ότι οι άνθρωποι θα έχουν νέες αναμνήσεις, αλλά αυτή τη φορά καλές αναμνήσεις, και ότι θα υπάρχει μόνο χαρά και όχι πια πόλεμος.
