Η πρόταση ήρθε από τον Γιώργο Κουμεντάκη και η πρώτη μου σκέψη ήταν αν θα έπρεπε να μπω στη λογική της διοίκησης. Το είχα ξανακάνει στη Θεσσαλονίκη για πέντε χρόνια, στο Χοροθέατρο του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, με εξαιρετικά καλές και κακές εμπειρίες. Έπρεπε να αποφασίσω αν ήθελα να ξαναμπώ σ' αυτήν τη διαδικασία τού να δώσω κάτι απλόχερα και πιθανόν να μην εισπράξω στο τέλος αυτό που θα περίμενα.
Ο Κουμεντάκης, όμως, είναι ένας άνθρωπος με όραμα, τον γνωρίζω πάρα πολλά χρόνια, και ήξερα ότι θα μπορέσω να συνεργαστώ μαζί του, ότι θα έχουμε έναν κοινό κώδικα, σαφείς αναφορές και ότι θα έχω στήριξη, γιατί το μπαλέτο της Λυρικής Σκηνής έχει αρκετά προβλήματα εσωτερικά. Το βασικό είναι το συνταξιοδοτικό. Φανταστείτε πώς είναι ένα εθνικό σχήμα που μπορεί να έχει στη διάθεσή του 60 χορευτές, αλλά στην ουσία να μην μπορεί να τους έχει.
Ο κλασικός χορός σήμερα είναι ο πρωταγωνιστής παγκοσμίως, διότι, λόγω της οικονομικής κρίσης, όλες οι ομάδες και όλοι οι χορογράφοι έχουν ενταχθεί σε όπερες, άρα το υλικό που παράγουν είναι πιο νεοκλασικής υφής.
Αυτήν τη στιγμή, παγκοσμίως, σύγχρονοι χορογράφοι έχουν αναλάβει μεγάλες κλασικές ομάδες. Αυτό σημαίνει ότι γίνεται το επόμενο βήμα στην ανανέωση του κλασικού μπαλέτου, ώστε να μπορεί να φτιάξει καινούργια νεοκλασικά έργα αλλά και να υπηρετήσει άψογα τα κλασικά, η αισθητική τελειότητα των οποίων είναι το απόλυτο ζητούμενο. Αν δεν μπορείς να κάνεις άψογο μπαλέτο, δεν πρέπει να κάνεις μπαλέτο. Το όραμά μου είναι να προσπαθήσουμε, με βάση την προσωπικότητα και το υλικό των χορευτών, να δώσουμε ένα στίγμα του τι θα μπορούσε να είναι αυτή η ομάδα, υπηρετώντας τη τεχνική του κλασικού και κάνοντας διαφορετικά πράγματα. Γιατί αυτήν τη στιγμή δεν μπορεί να ανταγωνιστεί ούτε το Βασιλικό Μπαλέτο της Αγγλίας, ούτε τα Κίροφ, ούτε την Όπερα του Παρισιού.
Άρα, στην πραγματικότητα, αυτό που πρέπει να δώσει για να μπορεί να βγει στο εξωτερικό είναι ένα διαφορετικό όραμα, ένα καινούργιο προφίλ, το οποίο όμως δεν πρέπει να ξεφύγει με τίποτα από την ballet based technique. Ο κλασικός χορός σήμερα είναι ο πρωταγωνιστής παγκοσμίως, διότι, λόγω της οικονομικής κρίσης, όλες οι ομάδες και όλοι οι χορογράφοι έχουν ενταχθεί σε όπερες, άρα το υλικό που παράγουν είναι πιο νεοκλασικής υφής.
Οι χορευτές της ομάδας μας προέρχονται από παντού. Στο φυτώριο της σχολής της ΕΛΣ μπορούν να ενταχθούν παιδιά από την ηλικία των 12 ετών. Από κει κι ύστερα, μπορούν να φοιτήσουν είτε από τα 15, τελειώνοντας το γυμνάσιο, είτε μετά το λύκειο, στο επαγγελματικό τμήμα της σχολής, και μετά να ενταχθούν στην ομάδα αυτή ή σε άλλες ομάδες στο εξωτερικό, αν είναι καλοί χορευτές.
Ένα μεγάλο πρόβλημα είναι ότι αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα δεν υπάρχει ακαδημία χορού, οπότε, όταν το μπαλέτο της ΕΛΣ ανακοινώνει μια οντισιόν, κι επειδή υπάρχει πια μεγάλη ζήτηση από παντού, από την Ευρώπη, την Ασία, τη Ρωσία, έρχονται χορευτές από άλλες χώρες που έχουν συνήθως μεγαλύτερη εμπειρία και καλύτερη τεχνική, και, φυσικά, πρέπει να πάρουμε αυτούς, αν θέλουμε να είμαστε αντικειμενικοί και να αναβαθμίσουμε το μπαλέτο της ομάδας. Εν προκειμένω, στις δύο οντισιόν που κάναμε πήραμε δύο Ιταλούς, μία Γιαπωνέζα, ένα παιδί απ' τη Βουλγαρία και έναν Έλληνα. Δηλαδή, ουσιαστικά η ομάδα απευθύνεται σε χορευτές απ' όλο τον κόσμο. Η τεχνική του μπαλέτου γίνεται όλο και πιο απαιτητική και όποιος θέλει να μπει σε μια τέτοια ομάδα πρέπει να είναι σε υψηλό επίπεδο.
Φέτος, αποφασίσαμε να κάνουμε τρεις παραγωγές, ένα τρίπτυχο που λέγεται Από τη Ρωσία με αγάπη. Πρόκειται για τρεις δημιουργίες πάνω στον Στραβίνσκι, που είναι ο σημαντικότερος ίσως σύγχρονος συνθέτης μουσικής για μπαλέτο. Ανεβάζουμε τα τρία έργα του, την Ιεροτελεστία της άνοιξης, το Τραγούδι του αηδονιού και τους Γάμους. Ο Δάφνις Κόκκινος χορογραφεί την Ιεροτελεστία της άνοιξης. Το σκέφτηκα αυτό επειδή έχει χορέψει τόσο πολύ την Ιεροτελεστία της Πίνα Μπάους, που θα είχε ενδιαφέρον να βγάλει τη δική του προσωπικότητα και ένα καινούργιο στοιχείο μέσα απ' αυτό. Ο Μάρκο Γκαίγκε, που φέτος έγινε διευθυντής του Μπαλέτου του Ανόβερο, χορογραφεί το Τραγούδι του αηδονιού. Οι Γάμοι θα παρουσιαστούν σε δική μου χορογραφία και είναι ένα έργο που ήταν όνειρό μου να μπει στο ρεπερτόριο της Λυρικής. Το έχω κάνει το '93, είναι το έργο με το οποίο ξεκίνησα τελειώνοντας τη σχολή και πάντα ήθελα να το χορέψει ένα μεγάλο μπαλέτο, γιατί είναι φτιαγμένο σ' αυτήν τη λογική.
Η δεύτερη παραγωγή που θα παρουσιάσουμε είναι του Νάτσο Ντουάτο, ενός από τους μεγαλύτερους χορογράφους του 20ού αιώνα, του μεγαλύτερου Ισπανού χορογράφου, που υπήρξε και διευθυντής των Μπαλέτων της Ισπανίας και μέχρι πρότινος των Μπαλέτων του Βερολίνου. Παρουσιάζουμε το έργο του Herrumbre, εμπνευσμένο από το Γκουαντανάμο. Το έχει κάνει σε συνεργασία με τη Διεθνή Αμνηστία και είναι πλέον ένα έργο ρεπερτορίου, πολύ δραματικό, έντονο και ενδιαφέρον, με ένα πολύ ωραίο σκηνικό, που θα ανέβει τον Φεβρουάριο. Θα έρθει ο ίδιος ο Ντουάτο εδώ για να το διδάξει.
Η λογική φέτος, αλλά και για τα επόμενα χρόνια, είναι να φέρω έργα ρεπερτορίου στο μπαλέτο της Λυρικής, ακριβώς επειδή ξέρω ότι είναι έργα που μας ταιριάζουν και γνωρίζω ότι οι χορευτές θα μπορέσουν να αντεπεξέλθουν σε αυτά.
Το πρώτο έργο που θα κάνω, η Λίμνη των Κύκνων, είναι, θα μπορούσαμε να πούμε, μια παραγγελία των χορευτών μας προς εμένα. Η ανάγκη που είχαν να χορέψουν κλασικό ρεπερτόριο με οδήγησε στην απόφαση να κρατήσω τα στοιχεία της κλασικής χορογραφίας, αναδομώντας όλο το υπόλοιπο έργο, αφαιρώντας την παντομίμα του και προσθέτοντας μια καινούργια δραματουργία. Με αυτήν τη λογική ο θεατής θα έχει την ευκαιρία να δει τα καθαρά κλασικά κομμάτια του έργου μέσα σε ένα πλαίσιο τελείως σύγχρονο. Στη Λίμνη των Κύκνων θα εμφανιστεί, μετά από περίπου δύο χρόνια, το σύνολο του μπαλέτου, από τον μεγαλύτερο μέχρι τον μικρότερο, κάτι που θεωρώ τρομερά σημαντικό.
Για το τέλος της χρονιάς έχουμε ένα πρότζεκτ που λέγεται Όπερα και Μόδα, το οποίο έχει κάνει ήδη τέσσερις φορές η Λυρική. Φέτος θα αναβαθμιστεί και θα περιέχει χορογραφίες των ίδιων των χορευτών του μπαλέτου. Δέκα χορευτές που τους ενδιαφέρει να μεταπηδήσουν στη χορογραφία θα δημιουργήσουν μικρά κομμάτια που θα συνοδεύσουν αυτή την εκδήλωση.
Στόχος μας είναι να αναδείξουμε και νέους χορογράφους μέσα από το μπαλέτο μας. Μάλιστα, του χρόνου θα δημιουργήσουμε παράλληλα πρότζεκτ, τα οποία θα παρουσιαστούν στην Εναλλακτική. Είναι σημαντικό να διερευνήσουμε κι άλλα μονοπάτια, πιο πειραματικά, χωρίς να ξεχνάμε ότι είμαστε μια ομάδα κλασικού μπαλέτου.
Ο μεγάλος προβληματισμός μου, πέρα από τον μέσο όρο ηλικίας των χορευτών μας, είναι ότι το μπαλέτο κάνει παραστάσεις που δεν ξεπερνούν τις 20-25 τον χρόνο. Αυτό είναι ολέθριο, να γυμνάζεσαι και να κάνεις πρόβες όλο τον χρόνο για να χορέψεις 20 φορές. Το φαντάζεσαι αυτό, να περνάνε τα χρόνια και να μην έχεις χορέψει, να μην έχεις δημιουργήσει και να μην έχεις κάνει τους ρόλους που θα ήθελες; Το πιο εύκολο είναι να ρίξεις το φταίξιμο στους χορευτές, όμως, στην πραγματικότητα, αυτοί δεν φταίνε καθόλου. Αν είσαι πρώτος χορευτής κι έχεις να χορέψεις μόνο δέκα φορές τον χρόνο, αναγκαστικά θα δημιουργηθούν αρνητικές καταστάσεις. Γι' αυτό κι εγώ θέλω να διοχετευτούν σε νέα πρότζεκτ, να συμμετάσχουμε και σε όπερες και να χορογραφούν οι ίδιοι. Πιστεύω πως αν λυθεί το συνταξιοδοτικό, αυτή η ομάδα σε λίγα χρόνια θα ταξιδεύει σε όλη την Ευρώπη».
Γιώργος Κουμεντάκης
Το μπαλέτο είναι ένα ζωντανό αλλά και δύσκολο κομμάτι της Λυρικής, καθώς, παράλληλα με το ταλέντο και την όρεξη των χορευτών, υπάρχει παθογένεια και σοβαρά προβλήματα. Το βασικότερο πρόβλημα είναι ότι ο μέσος όρος ηλικίας των χορευτών μας έχει ανέβει πολύ, καθώς ο νέος συνταξιοδοτικός νόμος προβλέπει ότι θα συνταξιοδοτούνται στα 67 έτη. Φυσικά, κάνουμε πολλές προσπάθειες για να εντάξουμε νέους χορευτές στο μπαλέτο μας, αλλά αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί.
Ελπίζω ότι κάποια στιγμή θα αλλάξει ο νόμος, γιατί δεν μπορεί ένας χορευτής κλασικού μπαλέτου να παίρνει σύνταξη στα 67 του χρόνια. Σκέψου πώς αισθάνεται ο ίδιος όταν το σώμα του δεν τον βοηθά πλέον να αντεπεξέλθει σε βασικά πράγματα, επειδή έχει επέλθει η φυσική φθορά. Το κράτος απέχει και λέει "δεν πειράζει".
Ελπίζω ότι κάποια στιγμή θα αλλάξει ο νόμος, γιατί δεν μπορεί ένας χορευτής κλασικού μπαλέτου να παίρνει σύνταξη στα 67 του χρόνια. Σκέψου πώς αισθάνεται ο ίδιος όταν το σώμα του δεν τον βοηθά πλέον να αντεπεξέλθει σε βασικά πράγματα, επειδή έχει επέλθει η φυσική φθορά. Το κράτος απέχει και λέει "δεν πειράζει".
Στην Όπερα του Παρισιού οι χορευτές φεύγουν στα 42. Εδώ ας φεύγουν στα 48 ή στα 50, αλλά όχι και στα 67! Δεν μπορούμε να απαιτούμε από αυτούς τους ανθρώπους να κάνουν κάτι πέρα από τις δυνάμεις τους. Τους σεβόμαστε απεριόριστα, αλλά, από την άλλη, δεν μπορούμε να τους πληρώνουμε και να κάθονται, είναι πολύ δύσκολη η θέση του οργανισμού. Πληρώνονται για να κάθονται και το κράτος αυτό το θεωρεί φυσιολογικό.
Όταν ήρθε ο Κωνσταντίνος Ρήγος, αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που συζητήσαμε, πώς θα βρεθεί ένας τρόπος όλο αυτό το δυναμικό να περάσει σε μια δημιουργική απόδοση, με την ελπίδα να αλλάξει ο νόμος και αυτά τα άτομα να μπορέσουν να συνταξιοδοτηθούν αξιοπρεπώς και να περάσουν στην επόμενη φάση της ζωής τους. Η προσπάθεια που κάνει είναι πολύ μεγάλη και την κάνει με επιτυχία. Πρώτον, επειδή αγαπάει πολύ τους χορευτές και γνωρίζει τα προβλήματά τους και, δεύτερον, επειδή αντιλαμβάνεται τον τρόπο που μπορεί αυτό το μπαλέτο να κρατήσει τα βασικά του χαρακτηριστικά και να εξελιχθεί.
Ο Κωνσταντίνος δεν είναι ένα συμπλεγματικό παιδί, έχει μπει στο μπαλέτο ως πραγματικός καλλιτέχνης. Με εντυπωσίασε ο τρόπος με τον οποίο έκανε τον πρώτο του προγραμματισμό σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, αξιοποιώντας όλες τις παραμέτρους. Αναπλήρωσε το κενό με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και στο κομμάτι της διοίκησης αλλά και στο κομμάτι του προγραμματισμού, δηλαδή στην καλλιτεχνική του φυσιογνωμία.
Την ίδια στιγμή, κάνουμε με τους συνεργάτες μου μεγάλη προσπάθεια για να οργανωθεί η Σχολή Χορού της ΕΛΣ, με στόχο να προσφέρουμε το υψηλότερο δυνατό επίπεδο σπουδών. Θα ήταν ιδανικό να φτάσουμε σε ένα σημείο όπου το σώμα του μπαλέτου να τροφοδοτείται από τη σχολή χορού. Με τον επανασχεδιασμό του προγράμματος σπουδών της σχολής ελπίζουμε ότι θα προσελκύσουμε αξιόλογα παιδιά, που με σοβαρές σπουδές θα μπορούν να κάνουν καριέρα εκτός Ελλάδας αλλά και να τροφοδοτούν το μπαλέτο μας. Θέλουμε να διασφαλίσουμε την επαγγελματική τους αποκατάσταση, γιατί αυτά είναι αλληλένδετα».
