Ο διωγμός και η «χρυσή» επιστροφή του Σαλμάν Ρούσντι

Η «χρυσή» επιστροφή του Σαλμάν Ρούσντι Facebook Twitter
Εννοείται πως ο ανεβασμένος ρυθμός των περιγραφών αποκαλύπτει, για μια ακόμα φορά, την εμμονή του Ρούσντι με τους μύθους και τις ανθρωπολογικές λεπτομέρειες.
0

Στις 14 Φλεβάρη, πριν από ακριβώς τριάντα χρόνια, ένα γεγονός θα άλλαζε τη ζωή του Σαλμάν Ρούσντι για πάντα: το τηλεφώνημα που δέχτηκε από δημοσιογράφο του BBC, το οποίο τον πληροφορούσε πως ο Χομεϊνί είχε κηρύξει εναντίον του πόλεμο για την κυκλοφορία του βιβλίου του Σατανικοί Στίχοι.

Εξαιτίας του, μάλιστα, ο πλανήτης θα άκουγε για πρώτη φορά τη λέξη «φετφάς», αυτές τις δύο συλλαβές που θα μετέτρεπαν τη ζωή του σε αληθινή κόλαση.

Η αρχική του αντίδραση στο τηλεφώνημα, ωστόσο, ήταν ψύχραιμη, ίσως γιατί ακόμα δεν είχε προβλέψει το μέγεθος της δίνης που θα τον καθιστούσε μόνιμο φυγά. Αφού ενημέρωσε την τότε σύζυγό του Μαριάν Γουίγκινς, ζητώντας τη γνώμη της, έβαλε το καλό του κοστούμι και κατευθύνθηκε στην ελληνορθόδοξη εκκλησία της Αγίας Σοφίας στο Bayswater για να αποχαιρετήσει τον Μπρους Τσάτουιν, εκφωνώντας έναν από τους επικηδείους.

Δίπλα του, στην εκκλησία, ο αδελφικός του φίλος Μάρτιν Έιμις και ο Χάρολντ Πίντερ και απ' έξω μια αθρόα συνάθροιση από φωτορεπόρτερ, οι οποίοι είχαν μάθει τα νέα πριν από τον ίδιο. Ήταν τέτοια, μάλιστα, η ένταση, που δεν άργησε να καταλάβει ότι βρισκόταν ήδη σε κίνδυνο.

Μέσα σε λίγους μήνες οι διαδηλώσεις κατά του βιβλίου σε ολόκληρο τον κόσμο θα μετέτρεπαν τον συγγραφέα του στο πιο μισητό πρόσωπο στο Ισλάμ και τους ανθρώπους γύρω του σε υποψήφια θύματα.

Ο Ιάπωνας μεταφραστής και ο εκδότης του έπεσαν νεκροί από πυροβολισμούς, ο Ιταλός εκδότης δέχτηκε μαχαιριές στο στήθος και την καρδιά και ο Τούρκος γλίτωσε από θαύμα. Κανείς δεν μπορούσε να πει με βεβαιότητα αν ο ίδιος ο Ρούσντι, ο διάσημος πλέον Βρετανός συγγραφέας με καταγωγή από τη Βομβάη, θα παρέμενε ζωντανός.

Ο συγγραφέας θα γίνει δηκτικός, με εμφανή την πρόθεσή του να μιλήσει για μια προ-τραμπική περίοδο ψευδο-ευωχίας που έφερε τον Τραμπ στην εξουσία. Άλλωστε, το βιβλίο ξεκινάει με το ευχάριστο γεγονός της ορκωμοσίας του Ομπάμα και ολοκληρώνεται με την ανάληψη της εξουσίας από κάποιον Τζόκερ, έναν γελωτοποιό με πράσινα μαλλιά, ικανό να φέρει την καταστροφή.


Για να μπορέσει να ξεφύγει, επινοεί μια σειρά από μεθόδους που θα επηρεάσουν τον τρόπο που θα βλέπει στο εξής τη ζωή και το μυθιστόρημα, αφού οι όροι είχαν αντιστραφεί: εφευρίσκει το ψευδώνυμο Τζόζεφ Άντον –από τον Τζόζεφ Κόνραντ και τον Άντον Τσέχοφ– και ζει σε καθεστώς ημιπαρανομίας, καταφεύγοντας σε κατασκοπευτικές μεθόδους και επιστρατεύοντας ακόμα και τους γκέι που κάνουν cruising σε πάρκα του Λονδίνου για να τον φυγαδεύσουν.

Τα τραγελαφικά αυτά περιστατικά τα περιγράφει επακριβώς στο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα Τζόζεφ Άντον που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός –όπως και όλα τα υπόλοιπα βιβλία του Ρούσντι–, επιβεβαιώνοντας ότι το τραγικό συναντά το κωμικό στις πιο πραγματικές πτυχές της ζωής.

Είναι το ίδιο μοτίβο που διαπερνάει κάθε του μυθιστόρημα, ποτίζοντας τις περιγραφές του, που έκτοτε έχει κανείς την αίσθηση ότι μετατρέπονται σε ένα ανεξάντλητο σουρεαλιστικό πανόραμα του σύγχρονου κόσμου.

Από τις μαγικές σκηνές που έστησαν τα έξοχα Παιδιά του Μεσονυκτίου και τον εμπνευσμένο από τον ελληνικό μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης Κόσμο κάτω από τα πόδια της, ο Ρούσντι θα περάσει στα «μυθιστορήματα ταυτότητας» –ας μας επιτραπεί ο όρος– που μιλούν για τη φενάκη της βιτρίνας και τον ψεύτικο κόσμο που ζούμε.

Αποκορύφωμα είναι ο Χρυσός Οίκος που θα κυκλοφορήσει σε λίγες μέρες από τον ίδιο εκδοτικό οίκο σε όμορφη μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα, όπου ο προβληματισμός σχετικά με το «Ποια είναι καλή ζωή; Ποιο είναι το αντίθετό της», όπως γράφει χαρακτηριστικά στην αρχή του δεύτερου κεφαλαίου, είναι διάχυτος.

Ήρωάς του ο μεγαλομανής πατριάρχης της οικογένειας Γκόλντεν, Νέρων-Ιούλιος, ο οποίος καταφθάνει στο Γκρίνουιτς Βίλατζ από τη Βομβάη με τρεις γιους, χωρίς γυναίκα και με σκοτεινό παρελθόν.

Ως ιδανικός παρατηρητής με εμφανή τα στοιχεία επιρροής από τον Νικ Καράγουεϊ του Υπέροχου Γκάτσμπι, ο αφηγητής του βιβλίου Ρενέ θα αρχίσει να καταγράφει τη ζωή της οικογένειας, τις εξωφρενικές λεπτομέρειες του βίου τόσο του ίδιου του Νέρωνα όσο και των τριών γιων του και των οικείων τους.

Άλλωστε, αντικείμενο της επισκόπησής του είναι, όπως και στον Γκάτσμπι, οι επιβλητικοί τους κήποι που λειτουργούν ως διαχωριστική γραμμή από τη θορυβώδη πραγματικότητα του Μανχάταν και ως ένας μυθικός σχεδόν τόπος, ένα αντεστραμμένο πανοπτικόν που θα συγκρατήσει τα μαγικά χαρακτηριστικά που εμπνέουν τον Ρούσντι και τα βιβλία του.


Μόνο που εδώ ο συγγραφέας θα γίνει πιο δηκτικός, με εμφανή την πρόθεσή του να μιλήσει για μια προ-τραμπική περίοδο ψευδο-ευωχίας που έφερε τον Τραμπ στην εξουσία.

Άλλωστε, το βιβλίο ξεκινάει με το ευχάριστο γεγονός της ορκωμοσίας του Ομπάμα και ολοκληρώνεται με την ανάληψη της εξουσίας από κάποιον Τζόκερ, έναν γελωτοποιό με πράσινα μαλλιά, ικανό να φέρει την καταστροφή. Οι ενδείξεις, όμως, όπως και οι συμπεριφορές, αποκαλυπτικές του αδιανόητου αμοραλισμού, ήταν εκεί προ πολλού, όπως και η στρεψοδικία, ο αυτισμός, η ανάδειξη του νέου θεού, που είναι το χρήμα.

Πίσω από τις ειρωνικές και χιουμοριστικές καταγραφές του αφηγητή του βιβλίου, Ρενέ, κρύβεται η πεσιμιστική πεποίθηση ότι ο αμοραλισμός των «χρυσών» μελών της οικογένειας Γκόλντεν έχει συμπαντικές υποδηλώσεις και εμπνέει τα μέλη μιας κοινωνίας που θέλει να τους μοιάσει.

Όχι τυχαία ο Ρούσντι παραπέμπει στη ρήση του Πρίμο Λέβι «αυτός είναι ο πιο άμεσος καρπός της εξορίας του ξεριζωμού: η υπεροχή του ψευδούς επί του πραγματικού», ταυτιζόμενος ίσως και ο ίδιος προσωπικά με οποιονδήποτε δεν μπορεί ποτέ να νιώσει οικειότητα με μια κατάσταση και έναν τόπο.

Το ίδιοι και οι Γκόλντεν, οι ουσιαστικοί ένοικοι του Χρυσού Οίκου, οι οποίοι, αν και απέκτησαν την πανεπιστημιακή παιδεία, με πρώτον απ' όλους τον πατέρα Νέρωνα-Ιούλιο Γκόλντεν, δεν κατάφεραν να ξεπεράσουν ποτέ το αίσθημα της αποξένωσης.

Όλοι, άλλωστε, έχουν ένα πρόβλημα σύνδεσης με το έξω. Ο αλαζών πατέρας, ο οποίος φαντάζεται ότι οι μακρινές τους ρίζες φτάνουν στον Μέγα Αλέξανδρο, έχει μεταδώσει τη μεγαλομανία στους τρεις γιους.

Ο μεγαλύτερος, με το όνομα Πετρόνιους –χαϊδευτικά Πέτια–, είναι ευφυής, αγοραφοβικός στο φάσμα του αυτισμού, αλλά ξέρει να φτιάχνει το καλύτερο dry Μartini, ο μεσαίος, Λούσιους-Απούλιος –χαϊδευτικά Απού–, είναι οπαδός του αποκρυφισμού αλλά και εμπνευσμένος ζωγράφος, ενώ ο μικρότερος, ο πανέμορφος Διόνυσος –χαϊδευτικά Ντι–, προσπαθεί να λύσει τα θέματα της σεξουαλικής του ταυτότητας, εμπνέοντας μερικές από τις πιο σουρεαλιστικές σκηνές του βιβλίου.

Όλοι μαζί, πάντως, αν και δείχνουν εντελώς ετερόκλητοι και εχθρικοί ο ένας απέναντι στον άλλον –κάτι που θα χειροτερέψει όταν στην οικογένεια προστεθεί η κατά πολύ νεότερη γυναίκα του πατέρα, Βασιλίσα Γκόλντεν, με καταγωγή από τη Ρωσία–, είναι δεμένοι με ένα αδιόρατο νήμα που «καλύπτει ματωμένα μυστικά και μια σειρά: οι Καίσαρες στο παλάτι τους όλη τους η ζωή ένα μεγάλο στοίχημα να εκτελούν τον δικό τους λαμπρό χορό του θανάτου».


Εννοείται πως ο ανεβασμένος ρυθμός των περιγραφών αποκαλύπτει, για μια ακόμα φορά, την εμμονή του Ρούσντι με τους μύθους και τις ανθρωπολογικές λεπτομέρειες, εμπλέκοντας τους αρχαιοελληνικούς θεούς με τους Ναβάχο, τις θρησκευτικές δοξασίες της Βομβάης με αυτές της χαμένης, αλλά πάντα γοητευτικής στα μάτια του Ρούσντι, παρά τα κυνηγητά, Περσίας.

Κυρίαρχη, όμως, όλων είναι η λογοτεχνία, με την πεμπτουσία του βιβλίου να κρύβεται σε λεπτομέρειες, σαν τις αναφορές στη Μεταμόρφωση του Κάφκα, ή στις δύο πλευρές, τη σκοτεινή και τη φωτεινή, που ενυπάρχουν σε κάθε άνθρωπο και σε κάθε πτυχή, όπως αναδεικνύεται στο σπουδαίο διήγημα Η σκιά του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν που κάνει δώρο ο πρωταγωνιστής στον πατέρα της οικογένειας.

Πρόκειται για την ιστορία ενός άνδρα, του οποίου η σκιά, που προηγείται, ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο και ξεπερνάει σε εκλέπτυνση και καλλιέργεια τον ίδιο τον κάτοχό της.

Η απαξίωση με την οποία επιστρέφει το βιβλίο ο πατριάρχης της οικογένειας στον Ρενέ φέρει το δικό της μήνυμα: σάμπως ο συγγραφέας να επιμένει πως αν όλοι διαβάζαμε βιβλία σαν κι αυτό, αν όλοι αποκρυπτογραφούσαμε τα μεταφορικά μηνύματα για την αντιφατικότητα του κόσμου και των ανθρώπων, τα πράγματα θα ήταν καλύτερα.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

 

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Βιβλίο / Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Η συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου μιλά για την εποχή μας, τον χώρο της εκπαίδευσης και την ταυτότητα του νεοέλληνα.   
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Βιβλίο / «Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Ο Ντόναλντ Σασούν, ομότιμος καθηγητής Συγκριτικής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και άλλοτε στενός φίλος, συνεργάτης και επιμελητής των βιβλίων του Έρικ Χoμπσμπάουμ, μιλά στη LiFO.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Βιβλίο / Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Η συγγραφέας του βιβλίου “Diva”, Ντέζι Γκούντγουιν, τονίζει με άρθρο της στον Guardian ότι το να χαρακτηρίζει κανείς τη ζωή της κορυφαίας τραγουδίστριας τραγική, σημαίνει ότι την αδικεί κατάφωρα.
THE LIFO TEAM
Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Βιβλίο / Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Ο Βρετανός ιστορικός Πολ Κάρτλετζ αποκαθιστά την ιστορική πόλη της αρχαιότητας που αντιμετώπιζαν υπεροπτικά οι Αθηναίοι. Δείχνει πώς τα θηβαϊκά θέματα επιβιώνουν στη σύγχρονη τέχνη, γράφει για τον Επαμεινώνδα που είχε έναν μόνο τραχύ μανδύα, παρουσιάζει την κοινωνία που δημιουργεί τον Ιερό Λόχο, ένα στρατιωτικό σώμα που αποτελείται αποκλειστικά από εραστές και ερώμενους.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Συζητώντας για ένα θέμα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας, τους δωσίλογους της Κατοχής

Βιβλίο / Oι δωσίλογοι, ένα θέμα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας

Μέσα από την έρευνά του σε αρχεία που μέχρι σήμερα παραμένουν κλειστά ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης εξετάζει τα γεγονότα και τα πρόσωπα που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς κατακτητές σε μια πολύπαθη και αιματηρή για την Αθήνα περίοδο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το πρώτο μυθιστόρημα της Καλλιρρόης Παρούση μπήκε στα ευπώλητα από στόμα σε στόμα

Βιβλίο / Το πρώτο μυθιστόρημα της Καλλιρρόης Παρούση μπήκε στα ευπώλητα από στόμα σε στόμα

Το Λίγα Λόγια για μένα της Καλλιρρόης Παρούση είναι ένα μυθιστόρημα με ποιητικό λόγο που το νεανικό κοινό το ανακάλυψε μέσω word of mouth. Και όπως λέει και ένας φίλος της «ένα καλό βιβλίο είναι σαν μία νάρκη, δεν ξέρεις σε ποιανού την ψυχή θα σκάσει».
M. HULOT
Γκαζμέντ Καπλάνι «Με λένε Ευρώπη»

Το πίσω ράφι / «Με λένε Ευρώπη»: Το βιβλίο ενός Αλβανού μετανάστη για τις περιπέτειές του στην Ελλάδα

Ο Γκαζμέντ Καπλάνι εναλλάσσει την εμπειρία του στην Ελλάδα με τις μικρές οδύσσειες ανθρώπων που άφησαν πίσω την πατρίδα τους, σε ένα βιβλίο που κινείται διαρκώς μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας και καταπιάνεται με το ανεξάντλητο θέμα της μετανάστευσης και της ταυτότητας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Larry Gus διάβασε τον «Οδυσσέα» του Τζόις περπατώντας τους δρόμους της Αθήνας

The Book Lovers / Ο Larry Gus διάβασε τον «Οδυσσέα» του Τζόις περπατώντας τους δρόμους της Αθήνας

O Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον μουσικό και συνθέτη Larry Gus, aka Παναγιώτη Μελίδη, για τα βιβλία που επηρέασαν τη μουσική του. Πρόκειται για έναν εντελώς ιδιοσυγκρασιακό αναγνώστη.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
«Μέχρι τον Αύγουστο»: Το ‘χαμένο’ μυθιστόρημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έπρεπε να παραμείνει χαμένο

Βιβλίο / «Μέχρι τον Αύγουστο»: Το «χαμένο» μυθιστόρημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έπρεπε να παραμείνει χαμένο

Το βιβλίο προσφέρει στιγμιαίες απολαύσεις, αλλά είναι ολοφάνερα ημιτελές και πολλά σημεία του μοιάζουν τόσο κακογραμμένα που καθιστούν απολύτως κατανοητή την επιθυμία του συγγραφέα να μην εκδοθεί ποτέ.
THE LIFO TEAM
Ο σουρεαλιστικός «συντε(λο)γοτεχνικός» κόσμος του Αχιλλέα ΙΙΙ

Βιβλίο / Ο σουρεαλιστικός «συντε(λο)γοτεχνικός» κόσμος του Αχιλλέα ΙΙΙ

Ο βραβευμένος συγγραφέας που μόλις κυκλοφόρησε τη συλλογή διηγημάτων του με τον διφορούμενο τίτλο «Τέλος Πάντων» εξηγεί, μεταξύ πολλών άλλων, γιατί τον απασχολούσε συνέχεια το τέλος του κόσμου, σε σημείο που του έγινε εμμονή.
M. HULOT
Πέρα από τις Ακυβέρνητες πολιτείες: O Τσίρκας, ο Σεφέρης, ο Κοτζιάς και η Χούντα του 1967

Lifo Mini – Series / Πέρα από τις Ακυβέρνητες Πολιτείες: O Τσίρκας, ο Σεφέρης, ο Κοτζιάς και η Χούντα του '67

H Κωνσταντίνα Βούλγαρη σκιαγραφεί την προσωπικότητα του Στρατή Τσίρκα, μιλά για τη φιλία του με τον Σεφέρη, την πολιτική του δράση μέσα στη Δικτατορία, αλλά και για το πώς έπεισε τον Παύλο Ζάννα να μεταφράσει Προυστ, μέσα στη φυλακή. Στο podcast ακούγονται για πρώτη φορά αποσπάσματα από διάλεξη που είχε δώσει ο Σ. Τσίρκας μαζί με τον Α. Kοτζιά.
THE LIFO TEAM
Σέρχιο Πιτόλ «Συζυγική ζωή»

Το Πίσω Ράφι / «Η συζυγική ζωή»: Η απολαυστική σάτιρα του Σέρχιο Πιτόλ για τις δηλητηριασμένες σχέσεις

Μέσα από τις απέλπιδες προσπάθειες μιας γυναίκας ν’ απαλλαγεί οριστικά από τον άπιστο σύζυγό της, με τη λοξή και ειρωνική ματιά του, ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους Λατινοαμερικανούς συγγραφείς μεταμορφώνει σε φάρσα αυτό που άλλοι θα έβλεπαν ως τραγωδία.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Paul Lynch

Βιβλίο / Paul Lynch: «Υπάρχουν συγγραφείς που παίζουν στο κέντρο του γηπέδου, εγώ παίζω στα άκρα»

Ο πέμπτος Ιρλανδός συγγραφέας που παίρνει το Booker εξηγεί στη Βένα Γεωργακοπούλου γιατί στην Ιρλανδία βγαίνουν τόσο σημαντικά βιβλία, περιγράφει πως σε μια λαϊκή σχολίασαν το βραβευμένο βιβλίο του ως «πολύ μαύρο» και πως αν καθόταν να γράψει κάτι για να κερδίσει, αυτό δεν θα ήταν το «Τραγούδι του προφήτη».
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Nανά Δαρειώτη: «Ε. Ζολά, Κ. Μπλίξεν και Ε. Βουτσινά - Οι συγγραφείς που θα με συνδέουν πάντα με την κουλτούρα του φαγητού»

The Book Lovers / «Ο Ζολά, η Μπλίξεν και η Βουτσινά θα με συνδέουν πάντα με την κουλτούρα του φαγητού»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την δημοσιογράφο γεύσης Νανά Δαρειώτη για όλα εκείνα τα βιβλία που την διαμόρφωσαν αλλά και για τα αστυνομικά μυθιστορήματα που την ξαναέβαλαν στον κόσμο της ανάγνωσης μετά από μια βασανιστική περίοδο long covid που πέρασε τελευταία.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ