ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Anthony Marra
Ο τσάρος της αγάπης και της τέκνο
Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης, Ίκαρος
Πώς αλήθεια η αιματοβαμμένη ιστορία της μακρινής Ρωσίας γίνεται το πρώτο υλικό για ένα λογοτέχνημα με απήχηση τόσο φυσική και πλατιά; Κι όμως η σχολαστική δύναμη των περιγραφών του Μάρρα πραγματώνει και μεταδίδει με ακρίβεια όσα νιώθει και βιώνει κάθε άνθρωπος που βρίσκεται στο μεταίχμιο της ζωής και του θανάτου σε κάθε μέρος του κόσμου, που παλεύει με τη δημιουργικότητα ή τον έρωτα. Αρκεί να φανταστεί κανείς ότι πρόκειται για το δεύτερο βιβλίο του εξαιρετικού συγγραφέα του «Αστερισμού Ζωτικών Φαινομένων» που δεν εξέπληξε μόνο τον εαυτό του αλλά και τους αναγνώστες του γράφοντας ένα ακόμα καλύτερο λογοτέχνημα που εξακτινίζεται ως μια συλλογή διηγημάτων με ήρωες που συναντώνται στις πιο ανήκουστες καταστάσεις και σχήματα αλλά αποθεώνεται ως ένα άκρως πρωτότυπο μυθιστόρημα.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Κωνσταντίνος Τζαμιώτης
Το πέρασμα
Μεταίχμιο
Οι σπονδυλωτές ιστορίες που ενώνονται σε ένα ολοκληρωμένο μυθιστόρημα δεν είναι μόνο συγκλονιστικές αλλά και αληθινές για όσα ζούμε, αφουγκραζόμαστε, ερμηνεύουμε και αντέχουμε. Πόσο ανεκτικός και δεκτικός μπορεί να είναι κάποιος στον πόνο του διπλανού του; Και ποια είναι η ανοχή μας απέναντι στον ξένο; Τα ίδια τα όρια της ανθρώπινης φύσης μελετά το συναρπαστικό αυτό μυθιστόρημα που ξεδιπλώνει τις διαφορετικές ιστορίες και αντιδράσεις ντόπιων και ξένων σε ένα μακρινό νησί του Αιγαίου. Ρεαλιστικό ή προφητικό το σίγουρο είναι ότι το βιβλίο μας φέρνει αντιμέτωπους με τη σημερινή μας ταυτότητα και ανακαλεί, ενδεχομένως με τον τρόπο του Εμίλ Ζολά και με τη μοντέρνα ματιά του Άρη Αλεξάνδρου, όσα πληγώνουν βαθιά και συνενώνουν μια ολόκληρη κοινωνία. Σίγουρα το ελληνικό βιβλίο της χρονιάς.
ΔΙΗΓΗΜΑ-ΝΟΥΒΕΛΑ ΞΕΝΟ
Κλαρίσε Λισπέκτορ
Η ώρα του αστεριού
Αντίποδες
«Η ώρα του αστεριού» θα μπορούσε να είναι ένα εκτεταμένο διήγημα ή μια εσωτερική προσευχή που διαβάζεται τις δραματικές εκείνες ώρες προτού η συγγραφέας Βραζιλιάνα Λισπέκτορ αφήσει την τελευταία της πνοή. Θα μπορούσε επίσης να είναι και ένας κυβιστικός πίνακας που ερμηνεύεται διαφορετικά από κάθε οπτική γωνία: από την πλευρά της συγγραφέως που κρύβεται πίσω από έναν άνδρα αφηγητή ή από αυτή της μικρής και ανυπεράσπιστης Μακκαμπέα που με τη συμβολική της δύναμη συντρίβει κάθε αμφιβολία. Γλώσσα που κόβει σαν ξυράφι και ανάγνωση που αφήνει στο στόμα μια γεύση από σκουριά. Βιβλίο που δεν ξεχνιέται εύκολα.
ΔΙΗΓΗΜΑ ΝΟΥΒΕΛΑ-ΕΛΛΗΝΙΚΟ
Θωμάς Κοροβίνης
Ο κατάδεσμος
Άγρα
Πάντα βρίσκει τρόπο ο Θωμάς Κοροβίνης να τρυπώνει στις λαϊκές ψυχές και ανατέμνει σαν ιδανικός χειρούργος τον ανθρώπινο πόνο. Τη νιώθει βαθιά τη Ζηνοβία του, αποκτά τη φωνή της, εξεγείρεται, καταριέται και γίνεται ένα με το βασανισμένο σώμα της άλλοτε ωραίας και πλέον ξεπεσμένης μόρτισσας. Μέσα από τον καταγγελτικό της λόγο και τον 'κατάδεσμο'-αρχαία κατάρα-ο συγγραφέας κάνει να ακουστεί στεντόρεια η καταπιεσμένη φωνή της γυναίκας-κάτι που δεν κατάφερε φέτος να κάνει κανένα δήθεν φεμινιστικό ανάγνωσμα. Η αφήγηση ξεδιπλώνει μια γλώσσα προφορική, ξεδιάντροπη και τόσο άσεμνη που φτάνει να υψωθεί σαν δυναμική παντιέρα που οφείλει να σηκώσει κάθε ανυπεράσπιστη οντότητα απέναντι σε κάθε πιθανό δυνάστη.
ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ ΑΦΗΓΗΜΑ
Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλλας
Η σκούπα και το σύστημα
Μετάφραση: Γιώργος Ίκαρος Μπαμπασάκης, Κριτική
Το μυαλό σου γεμίζει με πυροτεχνήματα και τα γέλια ακούγονται ηχηρά-ιδού οι αντιδράσεις που επιφυλάσσει η ανάγνωση ενός βιβλίου που γράφτηκε για να τινάξει στον αέρα κάθε βεβαιότητα: κανείς δεν ξέρει που πραγματικά να το κατατάξει αλλά και κανείς δεν γνωρίζει τι μπορεί να μείνει όρθιο στα δεδομένα της αφήγησης μετά από τις περιπέτειες της Λινόρ Μπίντσμαν. Η συνονόματη γιαγιά της μπορεί έτσι να έχει άμεσα στενή σχέση με τον Βιτγκενστάιν και ο παπαγάλος της Παλουκωτής με τους χριστιανούς αφού τα πάντα είναι ζήτημα αντίληψης, ανατροπής, διάθεσης, ταραχής, βεβαιότητας και διαφορετικής ενατένισης ενός λεκτικού κόσμου που μετά τον Φόστερ Γουάλλας δεν θα είναι σίγουρα ο ίδιος.
ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΑ
Robert Littell
Φιλμπύ
Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης, Άγρα
Ένα βιβλίο κατασκοπείας γραμμένο από τον μαιτρ του είδους, Ρόμπερτ Λίτελ, για τον περίφημο Κιμ Φίλμπυ που αναστάτωσε τα γράμματα και ενέπνευσε σεναριογράφους και συγγραφείς. Δεν ήταν μόνο ότι ο Χάρολντ Έιντριαν Ράσσελ Φίλμπυ ανήκε στον περίφημο κύκλο των κατασκόπων του Καίμπριτζ αλλά και ότι έπαιζε σε διπλό ή τριμπλό ταμπλό-ως τριπλός κατάσκοπος- χωρίς βέβαια κανείς να μπορέσει ποτέ να ανιχνεύσει τι πραγματικά ήταν αλήθεια και τι ψέμα. Είναι τα πολλαπλά σενάρια που γέννησε τροφοδοτώντας την αχαλίνωτη σκέψη συγγραφέων όπως του Λίτελ. Όχι τυχαίος λοιπόν ο υπότιτλος που συνοδεύει την έκδοση- Πορτραίτο του κατασκόπου σε νεαρά ηλικία που κλείνει αριστουργηματικά το μάτι στον Τζέιμς Τζόις με ανάλογα αφηγηματικά παιχνίδια.
ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΟ ΞΕΝΟ
Ζοζέφ Αντράς
Για τα πληγωμένα μας αδέλφια
Μετάφραση: Γιώργος Καράμπελας, Εκδόσεις του 21ου
Βιβλίο-χαστούκι-μαχαίρι-θάνατος. Η αφήγηση που σε πιάνει από το λαιμό από την πρώτη σελίδα εμπνέεται από την πραγματική ιστορία της καταδίκης και εκτέλεσης του Φερνάρ Ιβντόν το 1957 στον πόλεμο της Αλγερίας-και τις επιπτώσεις της στη γαλλική κοινωνία. Δεν είναι να απορείς που η επιτροπή έδωσε σε αυτό τον ανυπότακτο νεαρό συγγραφέα που γράφει με τα σπλάχνα του το περσινό βραβείο Γκονγκούρ, το οποίο τελικά αρνήθηκε υποστηρίζοντας σθεναρά την άποψη ότι η λογοτεχνία καμία σχέση δεν έχει με τον ανταγωνισμό ή τα βραβεία. Και στις διθυραμβικές κριτικές που μιλούσαν για την νέα δύναμη στο βαρετό τοπίο της γαλλικής λογοτεχνίας ο ίδιος έδινε τη δική του σεμνή απάντηση: «Ένας φούρναρης φτιάχνει καρβέλια, ένας υδραυλικός ξεβουλώνει αποχετεύσεις κι ένας συγγραφέας γράφει: είναι τόσο απλό». Απλά υπέροχος και το βιβλίο δυνατό όσο λίγα.
ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ
Ούρσουλα Φώσκολου
Το κήτος
Κίχλη
Το κήτος κρύβει εκπλήξεις, οδυρμούς, ψυχικές αντιδράσεις, συμβολισμούς. Όχι μόνο στη συγγραφική φαντασία του Μέλβιλ που έθεσε τους όρους και τις προϋποθέσεις αλλά και στη μοναδική, σαρωτική γραφή της Φώσκολου που φαίνεται ότι ήρθε για να μείνει. Ένα μοναδικής δύναμης βιβλίο με διαφορετικές ιστορίες αλλά με έναν ενιαίο αφηγηματικό καμβά που κάνει τη συγγραφή να μοιάζει με εικαστική δημιουργία. Από τις μικρές αντιδράσεις και λεπτομέρειες έως τα φερ φορτζέ και τις τηλεοράσεις Γκρούντιχ, τα πάντα αναμοχλεύουν αισθήσεις και καταγράφουν ένα πολυδιάστατο σύμπαν που ανακατεύει ιδανικά λέξεις, εικόνες και σχήματα. Μια συγγραφέας που αξίζει να προσεχθεί και να σε παρασύρει σε έναν κόσμο μοναδικά δικό της.
ΚΛΑΣΙΚΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ
Edgar Allan Poe
Η αφήγηση του Άρθουρ Γκόρντον Πιμ από το Νάντακετ
Μετάφραση: Πολύκαρπος Πολυκάρπου, Gutenberg
Ποιος αλήθεια δεν επηρεάστηκε από το αδιανόητο πρώτο εκείνο ταξίδι του Πόε στα έγκατα της ύπαρξης και στα αδιανόητα όρια της φαντασίας; Οι πάντες: από τον Μποντλέρ μέχρι τον Μέλβιλ και από τον Κόναν Ντόιλ μέχρι τον Μπόρχες ο οποίος δεν το συμπεριέλαβε τυχαία στα βιβλία των πρωτογενών του αναφορών. Το θεώρησε δε, αν και πρωτόλειο, ως το σημαντικότερου του επιφανούς συγγραφέα και ποιητή αφού κανείς δεν μπόρεσε να ξεφύγει από τα λεκτικά ή φανταστικά παιχνίδια που εκτίναξε τη γραφή του Πόε σε ασύλληπτα ύψη και σε πρωτόγνωρα βάθη, όσο δηλαδή γίνεται βαθύτερα στην καρδιά του ζόφου. Πρόκειται για μια ναυτική περιπέτεια που διαβάστηκε ως ποιητική μεταφορά ή ως ψυχολογικό ταξίδι σε μέρη που ούτε ο ίδιος ο Πόε μπορούσε ποτέ να φανταστεί.
ΔΟΚΙΜΙΟ ΞΕΝΟ
George Steiner
Περί λόγου τέχνης και ζωής
Πατάκης
Το 2016 είναι μια χρονιά που ο Στάινερ είχε την τιμητική του: μετά το μνημειώδες-και ίσως το σημαντικότερο έργο του Τολστόι ή Ντοστογιέφσκι από Αντίποδες-εκδόθηκε η συλλογή με αυτά τα διαμαντένια κείμενα στο New Yorker όπου ο αναγνώστης μπορεί να ανακαλύψει όλο το φάσμα της κριτικής δύναμης του σπουδαίου θεωρητικού και διανοητή. Με την ίδια ευκολία που στήνει το ιδανικό πορτραίτο του ιστορικού τέχνης και κατασκόπου Άντονυ Μπλαντ-όχι τυχαία η ταυτότητά του-ο Στάινερ μπορεί και ανατέμνει τα βάθη της σκέψης του Κάφκα και τις αντιφάσεις στον Βιτγκενστάιν. Ή αντίστοιχα κριτικάρει έντονα τον Τσόμσκυ και αποτίει φόρο τιμής στην Κεντρική Ευρώπη και τον Μπέρνχαρντ. Πρόκειται για κείμενα που χωρίς καμία υπερβολή κάνουν απλώς τον αναγνώστη σοφότερο.
ΕΛΛΗΝΙΚΟ
Δημήτρης Πλάντζος
Το πρόσφατο μέλλον
Νεφέλη
Ο υπότιτλος είναι σαφής για τη θεωρητική σκοπιά του επιστήμονα και συγγραφέα: Η κλασική αρχαιότητα ως βιοπολιτικό εργαλείο όπου ο Φουκώ έρχεται να συναντήσει τις ελληνικές αφηγήσεις για το 'ένδοξο' παρελθόν και να δει τη γενεαλογική τους επίπτωση στο άμεσο μέλλον. Από το μύθευμα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 έως την μανιακή εθνική αφήγηση της Αμφίπολης είναι σίγουρα πολύπλοκος ο μηχανισμός οργάνωσης των υποκειμένων γύρω από συγκεκριμένες ιδεολογικές ατζέντες. Καταγράφονται έτσι 'ένδοξες' στιγμές του σύγχρονου ελληνικού βίου οι οποίες αναμετρώνται με συγκεκριμένες 'αρχαιολογικές' ή πολιτικές χρήσεις του παρελθόντος. Από τη γενιά του 30 έως τον Μάνο Χατζιδάκι και τη Γιουροβίζιον είναι άλλωστε αμέτρητοι οι μύθοι που πλάθουν τη σύγχρονη ελληνική ταυτότητα-και η έρευνα του αρχαιολόγου Δημήτρη Πλάτζουν μετατοπίζεται σε πολλαπλά και άκρως ενδιαφέροντα πεδία σε μια μελέτη που πρέπει να διαβαστεί από όλους.
ΒΙΒΛΙΟ-ΕΚΠΛΗΞΗ
Άρης Μαραγκόπουλος
Πολ και Λόρα-Ζωγραφική εκ του φυσικού
Τόπος
Θα μπορούσε να είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα για ένα από τα ζευγάρια που στιγμάτισαν με την παρουσία τους τις αρχές του περασμένου αιώνα. Θα μπορούσε επίσης να είναι μια ιστορική έρευνα ή ένας αναστοχασμός πάνω στον τρόπο που αυτοί οι δυο κόσμοι ενώθηκαν αναδεικνύοντας κυρίαρχα ρεύματα και συνειδήσεις. Και όμως η μαγεία της μυθιστορίας του Πολ και της Λόρας που ανατέμνει πολυπρισματικά ο Μαραγκόπουλος, δηλαδή του Πολ Λαφάργκ και της Λόρα Μαρξ, δεν αναφέρεται μόνο στα πρόσωπα αλλά εκτείνεται πολύ πέρα, στις δυναμικές της γραφής και στον τρόπου που αφηγούμαστε παραστατικά μια ιστορία για να αναμοχλεύσουμε δυνατές πεποιθήσεις για το σωστό και το δίκαιο, την αλήθεια και το ψέμα. Πανέξυπνες οι παγίδες που στήνει ο συγγραφέας για να μας γοητεύσει με μια ερωτική ιστορία και να μας αφήσει να μετεωριζόμαστε πάνω στις δυνατότητες επανεύρεσης της χαμένης ουτοπίας.
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Φρίντριχ Νίτσε
Λυκόφως των Ειδώλων
Μετάφραση: Βαγγέλης Δουβαλέρης - επιμ.: Ήρκος Ρ.Αποστολίδης, Gutenberg
Αναμφίβολα το γεγονός της χρονιάς η ολοκληρωμένη και πλήρως επιμελημένη έκδοση του μνημειώδους βιβλίου του Νίτσε σε πρόλογο-μετάφραση-σχόλια του Βαγγέλη Δουβαλέρη και με εισαγωγή και την φιλολογική μέριμνα και φροντίδα του Ήρκου Ρ. Αποστολίδη. Η αγαστή μεταξύ τους συνεργασία είχε ως αποτέλεσμα ένα κείμενο που-επιτέλους!- σέβεται τα ρητορικά άλματα του φιλοσόφου, τις υφολογικές μετατοπίσεις του, τις συμπυκνώσεις και τις αραιώσεις των λέξεων-που σίγουρα παίζουν τον ίδιο ρόλο με τις κριτικές τοποθετήσεις του απέναντι στις αυθαιρεσίες της ηθικής (οι προηγούμενες εκδόσεις φαίνονταν να αγνοούν πως για τον Νίτσε ακόμα και ένας ξένος όρος γραμμένος στα πλάγια διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο για την ερμηνεία). Πρόκειται για το βιβλίο που βάζει τα θεμέλια για την επαναξιολόγηση όλων των αξιών και αναλύει με κάθε λεπτομέρεια τις τέσσερις μεγάλες πλάνες του ανθρώπου-και τι πραγματικά σημαίνει ελευθερία (η ακέραια ευθύνη του εαυτού).
ΜΠΕΣΤ ΣΕΛΕΡ
Ντον Γουίνσλοου
Το καρτέλ
Μετάφραση: Ιλάειρα Διονυσοπούλου, Καστανιώτης
Το βιβλίο που ξεκινάει με την Αποκάλυψη του Ιωάννου και στην πορεία αποκαλύπτει μια πραγματική κόλαση-αυτή του καρτέλ των ναρκωτικών. Το σίγουρο είναι ότι ο Γουίνσλοου γράφει σαν σκοτεινός προφήτης ή σαν κολασμένος παρατηρητής για τα όσα συμβαίνουν στο πολύπλοκο γαϊτανάκι του μαύρου χρήματος από το αιματοβαμμένο Μεξικό έως τα πέρατα του κόσμου. Δικαιολογημένα ο μεγάλος Ελλρόι το χαρακτήρισε «Πόλεμος και Ειρήνη» των Ναρκωτικών και ακόμα πιο εύλογα ο Στίβεν Κινγκ ομολόγησε ότι τον συνεπήρε. Οι χορταστικές σελίδες του δεν αφήνουν τίποτα όρθιο και κανέναν αναγνώστη σε ησυχία.
ΠΑΙΔΙΚΟ
August Burger Gottfried
Οι περιπέτειες του βαρόνου Μινχάουζεν
διασκευή Μαρία Ιωάννου, Κέδρος
Ο Χρήστος Δήμος έχει προσαρμόσει ιδανικά με τις εικόνες του τις απίστευτες περιπέτειες του απολαυστικού ψεύτη Μινχάουζεν με τις οποίες έχουν μεγαλώσει γενιές και γενιές. Οι ανήκουστες ιστορίες του πραγματικού βαρώνου που γεννήθηκε στη Γερμανία το 1720 έθρεψαν τη φαντασία πολλών παιδιών και έδωσαν αφορμή για πολλές ερμηνείες-στη λογοτεχνία ή το θέατρο. Και εδώ τα παιδιά θα απολαύσουν τις ιστορίες για το λυσσασμένο παλτό ή για το πώς σήκωσαν τον μυθομανή βαρώνο στον αέρα δώδεκα αγριόπαπιες. Ήταν άλλωστε ο πρώτος που κατάφερε και έφτασε στο φεγγάρι!
