ΟΛΑ ΞΕΚΙΝΗΣΑΝ ΑΠΟ μια τυχαία φωτογραφία που είδα μια μέρα στο Facebook: ένας υπερσύγχρονος σταθμός φόρτισης και επισκευής ηλεκτρικών ποδηλάτων μόλις είχε εγκατασταθεί στην πλατεία ενός ορεινού χωριού κάπου στα Άγραφα.
Η αναζήτηση περισσότερων πληροφοριών με οδήγησε στον Αντώνη Παπαδάκο. Γέννημα-θρέμμα του χωριού Αμάραντος, με πολλά χρόνια στην Αθήνα και αρκετά «μετάλλια», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, από τη διαδρομή του στη νύχτα, στα γήπεδα και σε διάφορες επιχειρηματικές κινήσεις.
Μέσα από τη δουλειά του ως προέδρου της κοινότητας του Αμάραντου αλλά και ως μέλους της ΚοινΣΕπ «Οξυγόνο των Αγράφων», ο Αντώνης παλεύει να υλοποιήσει το όραμά του και να εξασφαλίσει το μέλλον του χωριού του.
Ακολουθεί η ιστορία του με τα δικά του λόγια.
«Η παιδεία προφανώς παίζει ρόλο, το πώς το έχει ζυγιασμένο μέσα του ο καθένας, αν θέλει να ξεκολλήσει από την γκρίζα και επικίνδυνη πόλη, που σε γερνάει ταχύτατα».
«Γεννήθηκα στο κέντρο της Αθήνας, αλλά δημοτικό σχολείο έβγαλα στο χωριό μου, τον Αμάραντο Καρδίτσας. Τότε, όταν τα παιδιά έφταναν στην έκτη δημοτικού, η οικογένεια συνήθως μετανάστευε για να πάνε τα παιδιά στο γυμνάσιο, άλλοι στην πόλη της Καρδίτσας και άλλοι στην Αθήνα. Εγώ κατέληξα στην Καρδίτσα, αλλά στο οικοτροφείο της Εκκλησίας. Ο πατέρας μου δούλευε τον μισό χρόνο οικοδόμος στην Αθήνα και τον υπόλοιπο μισό αγρότης. Θυμάμαι, πουλήσανε το μουλάρι και το γαϊδούρι για να νοικιάσουμε σπίτι και να βάλουμε κρεβάτια.
Καταλήξαμε στην Καρδίτσα λοιπόν. Πήρα το πτυχίο του ηλεκτρολόγου, πήγα στον στρατό και αρχές του 1990 μετακόμισα στην Αθήνα. Για δεκαέξι χρόνια δούλευα στο μεγαλύτερο γραφείο μελετών δημοσίων έργων. Για ένα παιδί από την επαρχία το να βρεθεί σε ένα τέτοιο περιβάλλον με πάνω από 100 εργαζομένους, κάθε επιπέδου σε γνώσεις και χαρακτήρα, ήταν σοκαριστικό. Θυμάμαι, μια μέρα αναφώνησα, «μα καλά, τόσο κόσμο δεν έχει όλο το χωριό μου». Ως νέος είχα διάφορες ασχολίες, γήπεδο, νυχτερινή διασκέδαση, συναυλίες. Κυκλοφορούσα πολύ κέντρο, από Εξάρχεια ως Μοναστηράκι και Κολωνάκι. Κάποια χρόνια, μάλιστα, έβαζα και μουσική, ρεμπέτικα και λαϊκά από βινύλιο, σε μεζεδοπωλείο στα Άνω Πατήσια.
Όταν ήμουν 37 χρονών, ένα Σάββατο μεσημέρι, τέλος Ιουλίου του 2005, έκανα την πρόταση στον συγκάτοικο και συμμαθητή μου Θωμά να συμμετέχουμε στη δημοπρασία του δημοτικού ξενώνα του χωριού μας. Ο ξενώνας ήταν ουσιαστικά το παλιό δημοτικό σχολείο που είχε κλείσει και μετατραπεί σε ξενώνα τεσσάρων δωματίων με αίθουσα για αναψυχή και εστίαση – είχε και ένα επιβλητικό προαύλιο. Δώσαμε βάση στα τοπικά προϊόντα και δημιουργήσαμε ένα περιβάλλον αυθεντικό, ταιριαστό με τη φιλόξενη κοινωνία των ορεινών στα θεσσαλικά Άγραφα. Χωρίς διαφήμιση, χωρίς social, μόνο από στόμα σε στόμα η Καρδίτσα ανακάλυψε τον Αμάραντο, και η Ελλάδα επίσης. Πάρα πολλοί φίλοι ήταν η μαγιά για να γίνουμε προορισμός. Ο ξενώνας έδωσε λύσεις και στα διπλανά χωριά και γενικά στον άξονα από Καλλίθηρο ως Κλειστό Ευρυτανίας.
Ο Αμάραντος βρίσκεται στα 720 μέτρα υψόμετρο και αντέχει ακόμα με 80 μόνιμους κατοίκους. Είναι το πιο κοντινό ορεινό χωριό της Καρδίτσας, απέχει 24 χιλιόμετρα. Η παλαιότερη ονομασία του χωριού είναι Μαστρογιάννη. Ήταν πάλαι ποτέ αγροτική και κτηνοτροφική κοινωνία, σήμερα είναι μικρογραφία του παρελθόντος, με ανθρώπους της παρέας, του γλεντιού, της συνεργασίας στα ευχάριστα και στα δυσάρεστα.
Ο χειμώνας δημιουργεί τοπίο και δοκιμάζει τη συντροφικότητα και αυτονομία μας. Οι μεγάλες νύχτες φέρνουν περισυλλογή, νόστο και σχέδια, το καλοκαίρι φέρνει εξωστρέφεια και διαβούλευση.
Κάτι που πιθανότητα δεν γνωρίζουν αυτοί που μας διαβάζουν είναι πως από το χωριό μας περνούσε η οριογραμμή των πρώτων συνόρων της χώρας το 1832. Επίσης, ανακαλύψαμε πριν από λίγα χρόνια ότι οι χωριανοί μας κρύψανε το 1943 για μήνες 82 Ελληνοεβραίους από τα κατοχικά στρατεύματα. Το γεγονός μελετάται ιστορικά και αναμένουμε την έκδοση σχετικού βιβλίου.
Μεταλλάχτηκα κατά την επιστροφή μου. Είχα μαζέψει πολλά “μετάλλια” στην Αθήνα, στη νύχτα και στο γήπεδο, και ήθελα να αλλάξω ρότα. Ήρθα σε επαφή με τον νεοσύστατο τότε Ελληνικό Ορειβατικό Σύλλογο της Καρδίτσας που έκανε δειλά-δειλά τα πρώτα του βήματα, εκεί γνώρισα τα βουνά και χωριά των Αγράφων. Η ορειβασία με έβαλε σε έναν άλλο τρόπο σκέψης. Πλέον, μπορεί το να φτάσω στην κορυφή να μην είναι αυτοσκοπός, αλλά αν δεν τα καταφέρω την ευθύνη θα την έχω εγώ που ξενύχτησα π.χ. το προηγούμενο βράδυ. Όλη η διαδικασία απαιτεί πολύ καλή προετοιμασία σε ψυχολογικό επίπεδο και δημιουργική σκέψη. Οι φίλοι μου δεν πίστευαν πως άλλαξα ζωή.
Στον ΕΟΣ Καρδίτσας μού εμπιστεύτηκαν τον εθελοντισμό και την ομάδα πολιτικής προστασίας. Αυτό με έφερε σε επαφή με την τοπική αυτοδιοίκηση, το εμποροβιοτεχνικό επιμελητήριο και την Αναπτυξιακή Καρδίτσας, έτσι διαπίστωσα ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι γνωρίζονται και κινούνται γύρω μου. Ήταν μια έκπληξη αυτό διότι στην Αθήνα το μόνο που έβλεπα ήταν η επιγραφή “Δήμος Αθηναίων” στο απορριμματοφόρο. Έτσι ήρθε η υποψηφιότητά μου στον δήμο Καρδίτσας και στην περιφέρεια Θεσσαλίας. Η εκλογή δεν ήταν αυτοσκοπός· ήθελα να μπορέσω να σπρώξω κάποια ζητήματα που με απασχολούσαν, και είχα άποψη γι’ αυτά. Και την υποστηρίζω μέχρι τέλους, δεν πετάω το μπαλάκι σε άλλους.
Το όραμά μου είναι να δημιουργήσω ένα χωριό ανθεκτικό στην πληθυσμιακή αποψίλωση των ορεινών κοινοτήτων. Ξεκίνησα την επομένη της εκλογής μου ως προέδρου της κοινότητας. Έχοντας χτυπηθεί και από τον Ιανό το 2020, οι κάτοικοι έφεραν, και φέρουν, έντονα στοιχεία φόβου και απογοήτευσης, διότι ξημερώθηκαν σε ένα τοπίο με φερτά υλικά λόγω κατολίσθησης, χωρίς ηλεκτρικό και οδική σύνδεση για ημέρες – έζησαν καταστάσεις από ταινία. Έζησα για μήνες από πολύ κοντά την αγωνιώδη προσπάθεια επαναφοράς στην κανονικότητα.
Παρ’ όλα αυτά, έχουμε καταφέρει αρκετά πράγματα. Εγκαταστάθηκε UPS για τη συνεχή επικοινωνία της κοινότητας, συσκευή απινίδωσης, αποκτήσαμε γεννήτρια και φαρμακείο, το κοινοτικό κτίριο μετατρέπεται σε μικρό κέντρο διαχείρισης κρίσεων, αλλά είναι και ανοιχτό στους πολίτες για συνελεύσεις κ.λπ. Τοποθετήθηκαν πινακίδες κατεύθυνσης ανά γειτονιές αλλά και εξόδου από το χωριό, διαγραμμίστηκαν θέσεις στάθμευσης και γίνεται προσπάθεια να αναδειχθεί ο πρωτογενής τομέας σε μικρή κλίμακα.
Ελπίζω να αυξηθεί η παραγωγή και αντίστοιχα το εισόδημα των κατοίκων, να μπορούμε στο μέλλον να δεχτούμε και κάποιους που θέλουν να επιστρέψουν. Επίσης κάτι πολύ σημαντικό, στη περιοχή έχει διατηρηθεί ανοιχτό το δίκτυο πολιτιστικών και περιβαλλοντικών διαδρομών, τα άλλοτε κτηνοτροφικά μονοπάτια δηλαδή, μήκους περίπου 30 χλμ., και άλλα τόσα ποδηλατικά. Όλα όσα προανέφερα συνδέονται για να δημιουργήσουν ανθεκτικότητα, διότι ο πρωτογενής, ο δευτερογενής και ο τριτογενής συνεργάζονται.
Λίγες ημέρες μετά το πέρασμα του Ιανού, τα νερά έτρεχαν ακόμη. Ήμουν στον κεντρικό δρόμο του χωριού προς Ευρυτανία και είδα τρία ποδήλατα φορτωμένα – ήταν Γερμανοί που διέσχιζαν τη νότια Πίνδο, οι οποίοι είχαν μείνει ενθουσιασμένοι από το φυσικό κάλλος της διαδρομής. Αυτό ήταν, μπήκε το νερό στο αυλάκι, καθώς κι εγώ διαθέτω ηλεκτρικό ποδήλατο βουνού και το χρησιμοποιώ και για τη δουλειά μου, π.χ. για έλεγχο της αγροτικής οδοποιίας, πέραν της ψυχαγωγίας. Θέλουμε να γίνουμε σημείο εκκίνησης για μονοήμερες η πολυήμερες ποδηλατικές διαδρομές – η πλατεία Μαρίτσα θα γίνει bike friendly. Ο σταθμός φόρτισης και επισκευής ηλεκτρικών ποδηλάτων ήταν ένα έργο του δήμου Καρδίτσας, η οποία, ως γνωστόν, είναι ποδηλατική πόλη.
H ιδέα πίσω από το Amarantos Gravel Experience (σ.σ. gravel είναι είδος ποδηλάτου) είναι απλή: δυο μέρες στη φύση, μέσα στο βουνό, στο φιλόξενο περιβάλλον ενός μικρού χωριού, με ύπνο κάτω από τα δέντρα για όσους το επιθυμούν ή απλές επιλογές για εκείνους που προτιμούν ένα δωμάτιο. Το συνδιοργανώνουμε με τη MBIKE και τον Σπύρο Παπαγεωργίου. Πέρα από τις διαδρομές για ποδήλατο, είχαμε χώρο για κάμπινγκ αλλά και για pasta party που οργάνωσε το Επιμελητήριο Καρδίτσας με τοπικά ζυμαρικά και πατάτα Αμάραντου, που ευδοκιμεί στην περιοχή. Η διαδρομή παραμένει με σήμανση και θα επεκταθεί, περιμένοντας την επόμενη διοργάνωση.
Η επιστροφή μου στον Αμάραντο άλλαξε μεγάλο μέρος της ζωής μου. Μετά τον δημοτικό ξενώνα μετακινήθηκα στο εμπόριο τοπικών προϊόντων που με έβαλε βαθύτερα στο κλίμα της επαρχίας και των δυνατοτήτων της χώρας που, ως γνωστόν, είναι στα αζήτητα. Διδάχτηκα πολλά, έχασα πολλά χρήματα και κατέληξα μετά την περίοδο της πανδημίας σε ένα συνεργατικό σχήμα (ΚοινΣΕπ) για το περιβάλλον και τον πολιτισμό, δίνοντας έμφαση στην κατασκευή και συντήρηση μονοπατιών, κάτι άγνωστο σε επαγγελματικό επίπεδο στην Ελλάδα που κινείται κυρίως σε εθελοντικό επίπεδο στο κομμάτι αυτό και το γνώριζα καλά από την προηγούμενη ενασχόλησή μου με τον ορειβατικό σύλλογο.
Επενδύσαμε σε εξοπλισμό, μελετήσαμε τη νομοθεσία, ταξιδέψαμε στην Ευρώπη, αλλά και πάλι δεν μπορώ να πω ότι έχουμε πετύχει το ιδανικό, διότι η Ελλάδα δεν προσφέρεται για συνεργασίες. Κάθε μπαλκόνι έχει άλλη θέα, συνεχίζουμε όμως. Είναι επιλογή μου, θα μπορούσα να είμαι σε μια τυποποιημένη δουλειά, π.χ. σε μια παραγωγή που δοκίμασα για είκοσι ημέρες και διέκοψα.
Πιστεύω ότι στην περίπτωση του Αμάραντου αλλά και άλλων ορεινών χωριών πρέπει να στοχεύσουμε στους νέους συνταξιούχους σε πρώτη φάση. Θεωρώ εφικτό αυτοί να ενισχύσουν την τοπική οικονομία. Και εδώ η παιδεία προφανώς παίζει ρόλο, το πώς το έχει ζυγιασμένο μέσα του ο καθένας, αν θέλει να ξεκολλήσει από την γκρίζα και επικίνδυνη πόλη, που σε γερνάει ταχύτατα. Σίγουρα θέλει ένα καλό περιβάλλον, κακά τα ψέματα, έναν συμμαζεμένο τόπο. Έναν καλό χώρο εστίασης-αναψυχής, νοσοκομείο και δυναμική οικονομία για το ενεργό δυναμικό.
Γνωρίζω σε μεγάλο βαθμό περιπτώσεις ανθρώπων που αποκεντρώθηκαν και δεν στέριωσαν γιατί δεν βρήκαν κώδικα επικοινωνίας, π.χ. κάποιοι δεν βοήθησαν στον εγκλιματισμό τους, ο πρόεδρος κοινότητας, ο πολιτιστικός σύλλογος ίσως. Αν λειτουργήσει η κοινότητα με την πραγματική της έννοια, θα έχουμε μέλλον. Οι ορεινές κοινωνίες προσφέρουν στη χώρα αθόρυβα. Θα πρέπει, φυσικά, και οι μόνιμοι κάτοικοι να έχουν έμπρακτη στήριξη από το κράτος, π.χ. με γενναία χρηματοδότηση φωτοβολταϊκου στέγης με μπαταρίες, ευέλικτο «Εξοικονομώ» για θερμοπρόσοψη κ.λπ. Μην ξεχνάμε ότι εδώ η σόμπα ανάβει τον Οκτώβρη και σβήνει τον Απρίλιο.
Εγώ έφυγα συνειδητοποιημένος από την Αθήνα, το ήθελα. Μεγάλη υπόθεση η ψυχική ηρεμία και η καταφυγή σε δικούς σου ανθρώπους στην απέραντη στεριανή Ελλάδα που σε προμηθεύει τοπία, εποχές και διατροφικά προϊόντα. Κάποιον που θα ήθελε να κάνει ένα παρόμοιο βήμα θα τον συμβούλευα να τα έχει ισιασμένα μέσα του. Άλλο πόλη, άλλο μικρή κοινωνία. Όταν νυχτώνει, οι επιλογές λιγοστεύουν. Μικρή κοινωνία σημαίνει λογοκρισία, περιέργεια και συνήθως περισσότερα από ένα επαγγέλματα.
Στείλτε τις προτάσεις σας για τη στήλη «Γειτονιές της Ελλάδας» στο [email protected]
