Το Met Gala, τα Όσκαρ της ανατολικής ακτής, ένα all-star game εντυπωσιακών εμφανίσεων, επιστρέφει απόψε στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, με την ακαταμάχητη υπόσχεση μιας βραδιάς με πρωτοκλασάτους celebrities από τη μόδα, το σινεμά, την πολιτική, τα σπορ και τα social media, οι οποίοι, αφού ποζάρουν στα σκαλιά του ιστορικού κτιρίου, θα ξεναγηθούν πρώτοι στη νέα έκθεση μόδας με τίτλο «Superfine: Tailoring Black Style» του Costume Institute, η οποία, όπως κάθε χρόνο την πρώτη Δευτέρα του Μαΐου, εγκαινιάζεται με ένα φιλανθρωπικό event.
Μετά το περσινό χλοερό υπερθέαμα του «Garden of Time», το gala του 2025 έχει ως ενδυματολογικό κώδικα το «Tailored for You», προσκαλώντας τους guests να ραφτούν sur mesure με έμπνευση τον μαύρο δανδισμό, που από εργαλείο ταπείνωσης στα βρετανικά σαλόνια του 18ου αιώνα εξελίχθηκε σε όπλο χειραφέτησης, επηρεάζοντας με τους κώδικές του τη μόδα όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.
Το θέμα επέλεξε όπως πάντα ο Andrew Bolton, ο υπεύθυνος επιμελητής του Costume Institute, με ειδική συνεργάτιδα φέτος την καθηγήτρια και επικεφαλής του τμήματος Αφρικανικών Σπουδών στο κολέγιο Βarnard, Monica Miller, της οποίας το βιβλίο Slaves to Fashion: Black Dandyism and the Styling of Black Diasporic Identity (2009) αποτέλεσε και την έμπνευση της έκθεσης. Πρόκειται για την πρώτη έκθεση του Ινστιτούτου που αφιερώνεται εξ ολοκλήρου στην ανδρική ένδυση μετά το «Bravehearts: Men in Skirts» το 2003, όπως και την πρώτη που παρουσιάζει μόνο μη λευκούς σχεδιαστές.
Σταδιακά, αυτοί οι κομψευόμενοι «σκλάβοι πολυτελείας» ενδυναμώθηκαν μέσα από την αισθητική τους ιδιαιτερότητα. Καθώς μεταποιούσαν και επιδιόρθωναν τις στολές τους, αναγεννήθηκαν ως αξιοπρόσεκτες προσωπικότητες, που χρησιμοποίησαν τα όπλα της δανδίστικης φύσης τους –ρούχα, πόζα και πνεύμα– για να σπάσουν τους περιορισμούς της μαύρης τους ταυτότητας.
Ο «Μαύρος Δανδής» στον δυτικό κόσμο, και ο τρόπος που η μόδα στάθηκε το μέσο της σκλαβιάς και της απελευθέρωσής του, ελάχιστη σχέση έχει με τον όρο «δανδής» που χρησιμοποιούν όσοι ασχολούνται με το στυλ για να περιγράψουν φανταχτερούς άνδρες με κοστούμια και πόζα, από τον Brian Ferry και τον Prince ως τον André Leon Talley ή τον Vincent Darré. Ούτε σχετίζεται με τους δανδήδες λογοτέχνες του 19ου αιώνα, τον λόρδο Βύρωνα και τον Όσκαρ Ουάιλντ, εκείνους τους μελαγχολικούς ρομαντικούς που πολέμησαν κάθε μορφής χυδαιότητα με μια υλική κομψότητα που αντανακλούσε την ηθική τους στάση. Η εκκεντρικότητα στο ντύσιμο εκείνων εξέφραζε την απέχθειά τους για έναν κόσμο ανόητο και σάπιο, και γινόταν η πανοπλία τους στη μάχη με την κοινοτοπία και το πέρασμα του χρόνου.
Ο μαύρος δανδισμός αφηγείται μια εντελώς διαφορετική ιστορία. Αρχικά επιβλήθηκε σε Μαύρους άνδρες που είχαν σκλαβωθεί στις χώρες καταγωγής τους και βρέθηκαν να εργάζονται ως υπηρέτες σε αριστοκρατικά αγγλικά σπίτια, την εποχή του Διαφωτισμού. Τα αφεντικά τους τούς στόλιζαν για να τους επιδείξουν σαν εξωτικά αποκτήματα. Σταδιακά, αυτοί οι κομψευόμενοι «σκλάβοι πολυτελείας» ενδυναμώθηκαν μέσα από την αισθητική τους ιδιαιτερότητα. Καθώς μεταποιούσαν και επιδιόρθωναν τις στολές τους, αναγεννήθηκαν ως αξιοπρόσεκτες προσωπικότητες, που χρησιμοποίησαν τα όπλα της «δανδίστικης» φύσης τους –ρούχα, πόζα και πνεύμα– για να σπάσουν τους περιορισμούς της μαύρης τους ταυτότητας.
Ο Μαύρος Δανδής πήρε, έτσι, τη μορφή του Τζούλιους Σουμπίσε, σκλάβου ο οποίος, αφού απελευθερώθηκε από τη δούκισσα του Κουίνσμπερι, εφηύρε τον εαυτό του ως «Μαύρο Πρίγκιπα» και, επιδεικνύοντας χλιδάτα μετάξια, πουδραρισμένες περούκες και σκαρπίνια με διαμαντέ αγκράφες και κόκκινα τακούνια, κυριάρχησε στο Λονδίνο του 18ου αιώνα, με μια τόλμη που σαγήνευε όσο και ενοχλούσε τις ελίτ της Γεωργιανής Εποχής. Ή έφτασε στις σύγχρονες ενσαρκώσεις του με τον τρόπο του Yinka Shonibare, ενός Αφροβρετανού καλλιτέχνη που ντύνεται με τη ματαιοδοξία ενός δανδή, την ώρα που σαρκάζει με το έργο του τον μαύρο δανδισμό.
Η Miller συσχετίζει αυτό το ιστορικό επίτευγμα της μαύρης διασποράς, να προσδιοριστεί πολιτικά και κοινωνικά με οδηγό το στυλ, με μια σειρά από κατακτήσεις των Αφροαμερικανών: τα κορυφαία έργα της αμερικανικής λογοτεχνίας του 19ου αιώνα, τον πολιτιστικό εθνικισμό που προώθησε με το έργο του ο κοινωνιολόγος και ιστορικός W.E.B. Du Bois, το καλλιτεχνικό κίνημα Harlem Rennaisance (1920-1930) που έδωσε νέα ώθηση στην αφροαμερικανική μουσική, τέχνη, μόδα και λογοτεχνία, τον κοσμοπολιτισμό στους κύκλους των Μαύρων σύγχρονων καλλιτεχνών, αλλά και την ανάδειξη εμβληματικών ράπερ, όπως ο Andre 3000 ή ο Sean «P. Diddy» Combs. Όσο για τον τελευταίο, που κρατείται από τον περασμένο Σεπτέμβριο σε μια φυλακή στο Μπρούκλιν κατηγορούμενος για sex trafficking και απάτες, εκφράστηκαν ανησυχίες ότι η αρνητική δημοσιότητα γύρω από το πρόσωπό του θα επισκιάσει τη λάμψη του gala, καθώς αύριο ξεκινάει η διαδικασία επιλογής των ενόρκων για τη δίκη του. Λέγεται ότι συζητήθηκε έως και η μετακίνηση της ημερομηνίας του πάρτι, κάτι που τελικά δεν πέρασε.
Για τον κόσμο της μόδας, πάντως, ο δανδής ταυτίζεται με τη θηριώδη φιγούρα του André Leon Talley, του πρώτου Μαύρου creative director στην ιστορία της «Vogue». Πληθωρικός, πνευματώδης, εύχαρις, με μια εξεζητημένη αίσθηση του στυλ, ο André τροφοδότησε την εικονογραφία του Met Gala με αλησμόνητες εμφανίσεις, επιμελημένες έτσι ώστε να θαμπώνουν και να προκαλούν. Διαμαντένιες καρφίτσες έδιναν πάντα τον τόνο στα χειροποίητα σμόκιν του, ενώ μεγαλοπρεπή court coats και κάπες από τα πιο ηδυπαθή υφάσματα έδιναν αυτοκρατορικό αέρα στο πέρασμά του. Δικαίως, η ιστορική και υλιστική παρακαταθήκη του δεσπόζει στην έκθεση «Superfine: Tailoring Black Style», με εκθέματα που περιλαμβάνουν ένα καφτάνι της Νιγηριανής σχεδιάστριας μόδας Patience Torlowei, ένα συλλεκτικό κοστούμι από τον μετρ του νεοϋορκέζικου bespoke tailoring, Morty Sills, και κομμάτια από τη συλλογή ταξιδιωτικών του αποσκευών Louis Vuitton.
Ανάμεσα στους Μαύρους άνδρες που λάτρεψαν τόσο τη μόδα ώστε αναδείχθηκαν σε πρεσβευτές της βρίσκεται και ο Prince, ένας αληθινός «πρίγκιπας» του εκλεκτικισμού που έραψε με tailored σύνολα, λαμέ, ψηλά κολάρα και φρου φρου τη 40χρονη παρουσία του στην πίστα, γκρεμίζοντας στερεότυπα φύλων και αισθητικής.
Πέρα από την ιστορική σημασία του δανδισμού στη διαμόρφωση της μαύρης ταυτότητας, η φετινή έκθεση στο Met φιλοδοξεί να προεκτείνει τους κώδικες του δανδισμού στο σήμερα, προβάλλοντας τις ποιότητες που εμπεριέχει ο όρος.
Ένα πρώτο δείγμα σύγχρονης απόδοσης του δανδισμού επιχειρήθηκε με τη φωτογράφιση «Dandyland», μια ειδική συνεργασία του «GQ» (τεύχος Απριλίου) με τη «Vogue»: ο Tyler Mitchell, ο πρώτος Μαύρος φωτογράφος που υπέγραψε εξώφυλλο στη «Vogue», μαζί με τον πιο περιζήτητο στυλίστα της εποχής, τον Law Roach, κατέγραψαν τον σύγχρονο τρόπο να φορά κανείς κοστούμι (επιδεικτικά και κομψά) με πρωταγωνιστές έναν θαυμαστό all-Black θίασο ηθοποιών, μουσικών, σχεδιαστών, μοντέλων και αθλητών – από τον Spike Lee ως την Ayo Edebiri και την Janelle Monae, που ενσάρκωσαν τον μαύρο δανδισμό σαν έναν εύθυμο ενδυματολογικό Δούρειο Ίππο που γκρεμίζει κοινωνικά και πολιτικά τείχη. «Ο δανδισμός είναι η χάρη στη συμπεριφορά, είναι κοφτερό πνεύμα, το πώς κάποιος νιώθει άνετα μέσα στο σώμα του», σχολίασε η σκηνοθέτις και παραγωγός Janicza Bravo, που συμμετείχε στην ίδια φωτογράφιση.
Ενώ η λίστα των καλεσμένων στο Met Gala δεν δημοσιοποιείται ποτέ, για αρκετά από τα πρόσωπα της παραπάνω φωτογράφισης γνωρίζαμε εδώ και μήνες πως θα συμμετέχουν στη βραδιά ως μέλη μιας επιτροπής υποδοχής που είχε να συσταθεί από το 2019.
Έτσι, πέρα από τους επίσημους «τελετάρχες», την Άννα Γουίντουρ (ιθύνοντα νου του gala από το 1999!) και τους τέσσερις φετινούς της σωματοφύλακες –Κόλμαν Ντομίνγκο, Λιούις Χάμιλτον, A$AP Rocky και Pharrell Williams (μαζί τους και ο τιμητικός συν-προεδρεύων, LeBron James)–, πολλά επιφανή μέλη της Αφροαμερικανικής ελίτ έρχονται να πλαισιώσουν με τη μαύρη υπεροχή τους τη βραδιά: ηθοποιοί (Regina King, Ayo Edebiri), μουσικοί (Usher, Janelle Monáe, Doechii), fashion personas (Grace Wales Bonner, Edward Enninful, Olivier Rousteing), καλλιτέχνες (Rashid Johnson, Kara Walker) και αθλητές (Simone Biles, Angel Reese) θα είναι εκεί, ως διαιτητές του στυλ, καλωσορίζοντας τους μοντέρνους δανδήδες.
«Ένας δανδής αποδέχεται με αυτοπεποίθηση το χάρισμά του, και παρουσιάζει δημόσια ένα σαγηνευτικό προσωπείο μόδας, υπερβάλλοντας στον χαρακτήρα που θέλει να προβάλει», ερμήνευσε τον όρο με σημερινά δεδομένα ο Μεξικανοαμερικανός σχεδιαστής Willy Chavarria, σε σχετικό άρθρο της διευθύντριας του «Global Vogue Runway», Nicole Phelps, όπου φιλοξενούνταν Αμερικανοί σχεδιαστές και καλλιτέχνες που αντιπροσωπεύουν πολλά από τα ιδεώδη του δανδισμού. Ο καλλιτέχνης Ruben Toledo πιστεύει πως αυτό που χαρακτηρίζει έναν δανδή είναι η προθυμία του να κινείται σαν έργο τέχνης, να προσφέρεται ως θέμα συζήτησης, να προσφέρει μια άψογη δημόσια παράσταση. «Χρειάζεται πειθαρχία και ελευθερία ο δανδισμός: την πειθαρχία να προσεγγίσεις με ακρίβεια τις λεπτομέρειες για να επιτύχεις μια φαντεζί εμφάνιση και την ελευθερία να αφεθείς με χάρη σε αυτοσχεδιασμούς, για να μοιραστείς την εσωτερική σου ευφορία με το κοινό», υποστήριξε. Στην ίδια παρέα, ένας Σκοτσέζος σχεδιαστής μόδας με πανκ επιρροές, ο Charles Jeffrey Loverboy, συμπληρώνει πως ένας δανδής χαίρεται να φροντίζει το καθετί πάνω του, από τα μαλλιά και τα νύχια ως την καρφίτσα της γραβάτας και τα παπούτσια του, με μια στομφώδη, όμως, διάθεση, με ένα καμάρι να επιδειχθεί. «Σε έναν κόσμο όπου τόσο πολλοί φαίνονται ίδιοι, ο δανδής ξεφεύγει βουτώντας σε μικρές λεπτομέρειες. Η ποιότητα κατασκευής, ένα κόσμημα ή ένα λουλούδι στο κορσάζ, ένα φτερό, είναι προσθήκες που μεταμορφώνουν μια εμφάνιση σε πλήρη χειρονομία».
Η ίδια σημασία στις λεπτομέρειες δόθηκε και στον σχεδιασμό της φετινής έκθεσης. Aξίζει να σημειώσουμε, καταρχάς, τον τρόπο οργάνωσής της σε 12 ενότητες που αντιστοιχούν στα 12 χαρακτηριστικά του μαύρου δανδισμού, όπως τα όρισε το 1934 η Αμερικανίδα ανθρωπολόγος Zora Neale Hurston στο δοκίμιο The Characteristics of Negro Expression: Ιδιοκτησία, Παρουσία, Διάκριση, Μεταμφίεση, Ελευθερία, Προάσπιση (δικαιωμάτων), Κύρος, Jook (στέκια στον αμερικανικό Νότο, όπου ο κόσμος χόρευε, έπινε και άκουγε blues), Κληρονομιά, Ομορφιά, Cool και Κοσμοπολιτισμός. Στα εκθέματα συγκαταλέγονται ενδύματα, πίνακες, φωτογραφίες και έργα σύγχρονων Μαύρων καλλιτεχνών, που προσεγγίζουν το ανεξίτηλο ύφος των Μαύρων δανδήδων, από τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα.
Το στήσιμο της έκθεσης επιμελήθηκε η καλλιτέχνιδα Torkwase Dyson που με το έργο της διερευνά δίκτυα που συντείνουν στη μαύρη χειραφέτηση, η οποία χρησιμοποίησε κεφάλια μανεκέν κατασκευασμένα από την Tanda Francis, γλύπτρια γνωστή για τις μνημειώδεις αφρικανικές της μάσκες. Ως ειδικός σύμβουλος προσκλήθηκε ο Αμερικανονιγηριανός καλλιτέχνης Iké Udé, ολοζώντανος και περήφανος δανδής κι ο ίδιος, ενώ ο 29χρονος σταρ φωτογράφος Tyler Mitchell συνέθεσε το «Dinner Party», ένα portfolio 30 σελίδων με ενσταντανέ μοντέρνου δανδισμού που συνοδεύει τον κατάλογο της έκθεσης. «Το γεγονός ότι μιλάμε για πρώτη φορά για την ιστορία της ένδυσης των Μαύρων ανδρών απαιτούσε κάτι περισσότερο από μια καταγραφή αντικειμένων», δήλωσε. «Ο διάλογος έπρεπε να πάρει σάρκα και οστά, να αγγίξει το αληθινό lifestyle αυτού του κόσμου».
Ακόμα και η ίδια η υλοποίηση της έκθεσης σχετίζεται με τη μαύρη κοινότητα, αφού προέκυψε ως προϊόν της αναπροσαρμογής του χαρτοφυλακίου του Costume Institute στην οποία προχώρησε ο Bolton μετά τη δολοφονία του George Floyd, το 2020. Έτσι, του δόθηκε η δυνατότητα να εμπλουτίσει τη συλλογή του με επιπλέον κομμάτια Μαύρων σχεδιαστών.
Αντιλαμβάνεστε ότι η πίεση για υψηλές αποδόσεις σήμερα είναι μεγάλη, και για τους βετεράνους σταρ του Met Gala, όπως η Zendaya ή η Rihanna (που ως σύντροφος του A$AP Rocky έχει ένα κίνητρο παραπάνω για να κλέψει την παράσταση), αλλά και για τους διοργανωτές, που ευελπιστούν να σπάσουν ρεκόρ στη συγκέντρωση πόρων από τα εισιτήρια και το μάρκετινγκ του gala. Με τα μεμονωμένα εισιτήρια να ξεκινούν από τα 75.000 δολάρια και τις ροτόντες των 10 να «κλείνουν» στα $350.000, οι προσδοκίες για το ποσό που θα καταλήξει στα ταμεία του Costume Institute είναι δικαιολογημένα μεγάλες. Να σημειωθεί ότι το Costume Institute, από την ενσωμάτωσή του στο Μητροπολιτικό Μουσείο, το 1946, παραμένει το μοναδικό τμήμα του μουσείου που δεν χρηματοδοτείται κεντρικά, αλλά βασίζεται σε δικούς του πόρους. Εξού και η καθιέρωση του gala, το 1948. Πέρσι, το πάρτι συγκέντρωσε πάνω από 26 εκατ. δολάρια.
Με τη μαύρη αριστοκρατία των σπορ και της μουσικής σκηνής να ετοιμάζεται να ζήσει μια ιστορική στιγμή, και το clan των Jenner/ Kardashian να αισθάνεται δικαιωματικά ότι ανήκει στον φετινό χορό των δανδήδων, το «Tailored for You» δεν θα διαψεύσει κανέναν.
Η «Vogue» θα το ανεβάσει σε livestreaming για 5η συνεχόμενη χρονιά, με τις La La Anthony και Emma Chamberlain να υποδέχονται τους καλεσμένους στο κόκκινο χαλί, με τη βοήθεια της μουσικού Teyana Taylor και της σταρ του «Saturday Night Live», Ego Nwodim.
Ραντεβού αύριο στις οθόνες μας.
Πώς ξεκίνησε το Met Gala;
Πριν οι εμφανίσεις του Met Gala αρχίσουν να αναπαράγονται και να αναλύονται για τους πολλαπλούς τους συμβολισμούς, ας θυμηθούμε τι αντιπροσωπεύει αυτή η βραδιά στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης στη Νέα Υόρκη κάθε πρώτη Δευτέρα του Μαΐου.
Τυπικά, πρόκειται για μια διοργάνωση συγκέντρωσης πόρων για το έργο του Costume Institute του Μet, μιας πρωτοβουλίας για τη μόδα που ξεκίνησε με το όνομα Μουσείο της Τέχνης του Ενδύματος, το 1937, υπό τη σκέπη του Μet, βασισμένη στις προσωπικές συλλογές μιας θεατρικής παραγωγού και μιας σκηνογράφου, των Iren Lewisohn και Aline Bernstein, αντίστοιχα. Το 1946 ενσωματώθηκε στο Μητροπολιτικό Μουσείο ως αυτοχρηματοδοτούμενο τμήμα, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα τμήματα του μουσείου, καθώς η μόδα δεν θεωρήθηκε τότε αρκούντως σοβαρή μορφή τέχνης.
Δυο χρόνια αργότερα, ακριβώς για την εξασφάλιση αυτόνομων πόρων, η γκουρού των PR, Eleanor Lambert (επιφανής κυρία της επικοινωνίας στη Νέα Υόρκη, υπεύθυνη για την Εβδομάδα Μόδας, η γυναίκα που θέσπισε το CFDA –το αμερικανικό σωματείο σχεδιαστών μόδας– και είχε την ιδέα για τη Διεθνή Λίστα των Πιο Καλοντυμένων), λάνσαρε το «Πάρτι της Χρονιάς», μια βραδιά φαντασμαγορίας με υπέροχα ρούχα και αμερικανικού στυλ μάρκετινγκ, στην οποία η «Vogue» προσκαλεί και ενορχηστρώνει, υπερασπιζόμενη το σκήπτρο της ως βαρομέτρου στον σύγχρονο πολιτισμό.
Αδιάκοπα από το 1948, το Met Gala σηματοδοτεί τα εγκαίνια της ετήσιας έκθεσης μόδας του Costume Institute, με τα ποσά που συγκεντρώνονται κάθε χρόνο να είναι οκταψήφια, χάρη σε έναν αχτύπητο συνδυασμό κοσμικής εκδήλωσης και επίδειξης μόδας, που προσελκύει διασημότητες, δίνει βήμα σε στυλίστες και ανερχόμενα ονόματα και, κυρίως, επιβεβαιώνει την πολιτιστική επιρροή του fashion industry στη σύγχρονη εποχή.
