H Sun Ra Arkestra, η μεγάλη ορχήστρα του τζαζ μύστη Sun Ra, είναι πάντα ζωντανή

Ο Sun Ra μπορεί να έγινε… αστρόσκονη τον Μάιο του 1993, στα 79 γήινα χρόνια του, όμως η ορχήστρα του, η περίφημη Sun Ra Arkestra, δεν σίγησε μετά το όριο. Φωτο: Colin Lenton

Λίγη ιστορία

Ο Sun Ra μπορεί να έγινε… αστρόσκονη τον Μάιο του 1993, στα 79 γήινα χρόνια του, όμως η ορχήστρα του, η περίφημη Sun Ra Arkestra, δεν σίγησε μετά το όριο. Εξακολούθησε να εκπέμπει τα διαγαλαξιακά της vibes υπό την καθοδήγηση του Marshall Allen, βασικού συνεργάτη του Βασιλιά Ήλιου και άλτο σαξοφωνίστα στην μπάντα τού μεταστάντος τζαζ-αβαντγκαρντίστα.

Έτσι, και υπό τον 90χρονο Marshall Allen, η Arkestra θα βρεθεί στην Κωνσταντινούπολη την 21/5/2014, στο κλαμπ Babylon στο Beyoğlu, με νέα ανανεωμένη σύνθεση, παρουσιάζοντας ένα σετ κλασικών θεμάτων της (συνθέσεις του Sun Ra κατά βάση) ούσα δημοφιλής και περιζήτητη στη γείτονα. Και πού δεν είναι δηλαδή…

Να υπενθυμίσουμε πως η Arkestra, με τον Sun Ra επικεφαλής, είχε εμφανισθεί και στην Αθήνα, στον Ορφέα, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Praxis, τον Φλεβάρη του 1984, ενώ είχαν προκύψει και τρία βινύλια από ’κει. Παλιές ιστορίες…

Το εξαιρετικό live της Sun Ra Arkestra στο κλαμπ Babylon, στο Beyoglu της Κωνσταντινούπολης, τον Μάιο του 2014, πέρασε στη δισκογραφία μέσω μιας ωραίας έκδοσης (CD/DVD) της γερμανικής εταιρείας IN + OUT. Χωρίς τον τζαζ προπάτορα SunRa, αλλά με τον γηραιό σαξοφωνίστα MarshallAllen επικεφαλής, η Arkestra παραμένει, πάντα, η κιβωτός της αμερικανικής μουσικής ιστορίας.

Πρώτη φορά η Arkestra επισκέφθηκε την Πόλη το 1990, ζώντος του Sun Ra. Το γεγονός υπήρξε εντυπωσιακό, καλύφθηκε από τα μέσα και τον Τύπο, ενώ εκείνο που συνέβη στους δρόμους της Πόλης είναι μάλλον δύσκολο να περιγραφεί ή να ξανασυμβεί απ’ οποιαδήποτε μπάντα (της τζαζ, του ροκ ή ό,τι άλλο).

Οι promoters εκείνου του live, τα αδέλφια και fans Mehmet και AhmetUluğ, δημιούργησαν ένα σκηνικό, μοναδικό για τα δεδομένα μιας τζαζ συναυλίας. Περιέφεραν την Arkestra στους δρόμους και τις πλατείες της Πόλης, πάνω σε μια πλατφόρμα(!), με τον Sun Ra να κάθεται αναπαυτικά στο θρόνο του… ευλογώντας το πλήθος (υποψιασμένο ή μη) που συνέρεε από κάθε μεριά, και με τους μουσικούς, την ίδιαν ώρα, να απολαμβάνουν και να παίζουν.

Να υπενθυμίσουμε πως η Arkestra, με τον Sun Ra επικεφαλής, είχε εμφανισθεί και στην Αθήνα, στον Ορφέα, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Praxis, τον Φλεβάρη του 1984, ενώ είχαν προκύψει και τρία βινύλια από ’κει. Παλιές ιστορίες…

Μόνο στις υποδοχές του Πάπα βλέπουμε τέτοιες φάσεις… Οι φωτογραφίες που έχουν διασωθεί από το event είναι μοναδικές –για να μην πω απίστευτες– και τοποθετούνται οπωσδήποτε, και μάλιστα σε περίοπτη θέση, μεταξύ των όποιων άλλων τζαζ… παραδοξοτήτων.

Έχοντας, λοιπόν, δεδομένη την αγάπη του κόσμου, η Arkestra θα επιστρέψει στην Πόλη άλλες δύο φορές τα μετέπειτα χρόνια, με την τελευταία, περυσινή να καταγράφεται σε CD και DVD από τη γερμανική εταιρεία IN + OUT (Α&Ν).

Κατ’ αρχάς να πούμε πως από την πρώτη εκείνη εμφάνιση του 1990 ελάχιστα μέλη της Arkestra βρίσκονται και τώρα στην ορχήστρα – και αυτά είναι ο Marshall Allen βεβαίως, ο βραζιλιάνος ντράμερ Elson Nascimento και ο αλτίστας-τραγουδιστής Knoel Scott, ενώ κάποιοι παλιοί, που εξακολουθούν και σήμερα να συμπορεύονται με την ορχήστρα, όπως π.χ. ο κονγκέρο Stanley “Atakatune” Morgan, ο μπασίστας Tyler Mitchell, ο φλουγκελχορνίστας Vincent Chancey, ή ο βαρυτονίστας Danny Ray Thompson δεν είχαν εμφανισθεί στην Τουρκία το ’90.

Όλα τα υπόλοιπα μέλη πρέπει να μπήκαν στην Arkestra μετά από εκείνο το live και αξίζει να τ’ αναφέρουμε, για να ολοκληρώσουμε την line-up στο Babylon. Τα ονόματά τους λοιπόν: Tara Middleton φωνητικά, βιολί, Cecil Brooks τρομπέτα, Dave Davis τρομπόνι, James Stuart τενόρο, Farid Barron πιάνο, Dave Hotep κιθάρα και Wayne Anthony Smith Jr. ντραμς. Όλοι μαζί, νέοι και παλαιοί, στο σύνολο δεκατέσσερις.

 

Τα tracks

Το πρώτο κομμάτι του CD είναι το κλασικό “Astro black”, που λειτουργεί σαν εισαγωγή, με τα διακεκαυμένα κρουστά των Morgan και Nascimento να δίνουν και να παίρνουν, και τα οδηγητικά φωνητικά του Allen και κυρίως της Tara Middleton (ως άλλη June Tyson – ιστορική φωνή της ορχήστρας) να προετοιμάζουν εκείνο που πρόκειται ν’ ακολουθήσει.

Χωρίς «κενό» περνάμε στο “RA # 2”, ένα φοβερό γρήγορου τέμπο track και με σόλι, στα πνευστά, κατ’ αρχάς, που «σκοτώνουν». Εδώ είναι εντυπωσιακή η ενορχήστρωση του Allen, που καταφέρνει να δημιουργήσει δύο και τρία ακουστικά επίπεδα, ένα σολιστικό μπροστά, ένα ρυθμικό πίσω, κι ένα «χαλί» ακόμη πιο πίσω, που παρέχει στην εγγραφή ένα κοσμικό gospel shouting.

Το κλασικό “Saturn”, που ακολουθεί, ανοίγει με λίγε νότες στο πιάνο από τον Barron, για να πάρει γραμμή το πνευστό τμήμα με τον James Stuart μπροστά, και με το πνεύμα του παλιού «υπαρχηγού» John Gilmore (1931-1995) να ευλογεί. Φοβερά τα σόλι των Chancey και Scott, ενώ έξοχη δουλειά γίνεται από τον Barron στο πιάνο, τόσο σε ρυθμικό όσο και σε lead επίπεδο.

Από κομματάρα σε κομματάρα… Μετά το “Saturn” να τώρα στα ηχεία μας το “Discipline 27B”, με το απίθανο βαρύτονο του Thompson και με τον Allen να φυσάει στο evi, το ηλεκτρονικό πνευστό του, ψυχεδελίζοντας το σύμπαν! Απίστευτα συμπυκνωμένο track, με τους μουσικούς να παίζουν όλοι μαζί, δημιουργώντας έναν ηχητικό κυκεώνα, μέσα από τον οποίον ξεπηδούν ποικίλα ρυθμικά μοτίβα, που παρέχουν αφορμές για ηχητικές… τελετουργίες από άλλον πλανήτη. Ένα top psych-oriented avant-jazz track, απ’ αυτά που μόνον ελάχιστες «γυμνασμένες» ορχήστρες στον κόσμο μπορούν να προσφέρουν.

Το 12λεπτο “Stardust”, η μοναδική διασκευή του CD στο original των Hoagy Carmichael και Mitchell Parish, ξεκινά… νεορομαντικά με πιάνο-φωνή (Barron, Middleton), αν και σιγά-σιγά οι Scott και Brooks (άλτο, τρομπέτα) θα το πάνε παραπέρα. Κλασικό blues, που εξελίσσεται θαυμάσια (και επί της ουσίας προβλέψιμα).

 

Μεγάλη στιγμή του σετ αποτελεί οπωσδήποτε και το “Care free #2” (και αυτό σύνθεση του Sun Ra εννοείται, από το διαχρονικό ρεπερτόριο της Arkestra), που επιβάλλεται μέσω ενός μονότονου cosmic groove, με στρατοσφαιρικό σόλο του Allen στο evi.

Το “Dancing shadows” είναι το πιο free track τού σετ. Το κομμάτι το θυμόμαστε από το κλασικό LP τού Sun Ra “Nothing Is…” [ESP Disk, 1966], με τον Marshall Allen να είναι ο μόνος που δηλώνει εδώ «παρών» από ’κείνη την αρχαία παρέα. Επί του προκειμένου σημαντική είναι και η συνεισφορά του κιθαρίστα Dave Hotep, που δίνει στη σύνθεση μια progressive κατεύθυνση.

Το έσχατο “Satellites are spinning” ήταν μαζί με το “Discipline 27B” τα μοναδικά θέματα που ακούστηκαν και στη συναυλία του 1990 (όπως διαβάζουμε στο ένθετο του άλμπουμ). Δεν ξέρω αν έχει κάποια σημασία αυτή η επισήμανση, τα λόγια όμως… «τραγουδάμε αυτό το τραγούδι προς ένα μεγάλο αύριο/ τραγουδάμε αυτό το τραγούδι για να καταργήσουμε τη θλίψη»… που πάνε μαζί με τους ήχους δεν μοιάζουν απλώς αλλά είναι τα διαχρονικά «πιστεύω» μιας ομάδας ανθρώπων, που εξακολουθεί να μεταφέρει στον κόσμο της μουσικής, πέραν από τις ανεπανάληπτες δονήσεις της, το ίδιο και απαράλλαχτο πνευματικό μήνυμα. Και τούτο είναι κάτι που συμβαίνει με την Arkestra τα τελευταία 60 χρόνια…

 

Το DVD, τώρα, που συνοδεύει την έκδοση έχει κι αυτό τα προτερήματά του, καθότι πέραν της ευκαιρίας που έχει κανείς ν’ απολαύσει τα ντυσίματα των μελών της Arkestra, με τους πολύχρωμους, χρυσοποίκιλτους μανδύες, σαν σε φαραωνική ιερουργία, όπως και όλο εκείνο το σύστημα… ενδοσυνεννόησης που φέρνει την ορχήστρα, χρόνια τώρα, στην πρώτη γραμμή της jazz-avant, καταγράφει και τρία ακόμη tracks (τα “Sometimes I’m happy”, “Unmask the Batman” και “Boma” – το πρώτο στάνταρντ, το δεύτερο του Sun Ra, το τρίτο του Marshall Allen), που δεν υπάρχουν στο CD, προσφέροντας κι άλλη… κι άλλη… κι άλλη απόλαυση.

Να πούμε, τέλος, πως η έκδοση “Sun Ra Arkestra (under the direction of Marshall Allen): Babylon/ Live” λειτουργεί και ως αφιέρωμα στη μνήμη του MehmetUluğ, του διακεκριμένου Τούρκου jazz promoter, που έφυγε από τη ζωή τον Νοέμβρη του 2013, προλαβαίνοντας, όμως, αυτή τη θαυμάσια μουσική να την καταστήσει… λαϊκό προσκύνημα.

Το βίντεο που ακολουθεί δεν έχει σχέση με την παράσταση στο Babylon της Πόλης (δεν βρήκα κάτι άξιο λόγου στο YouTube), επειδή είναι όμως περσινό (και αμερικανικό), δίνει μια σωστή συνοπτική εικόνα της Arkestra και του τρόπου που αυτή εργάζεται και δρα τα τελευταία χρόνια…