Ποιος έκλεψε τα Χριστούγεννα;

Ποιος έκλεψε τα Χριστούγεννα; Facebook Twitter
Οι χριστουγεννιάτικες γιορτές κυριαρχούν ως θέαμα και εμπόρευμα και ως τέτοια ορίζουν για λίγες μέρες τις ζωές μας. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΙΑ ΤΑ ίδια. Κάθε χρονιά εκπτώσεις, μπαζάρ και δώρα, εκδηλώσεις, οι δέκα χιλιάδες μορφές που παίρνει ένας κουραμπιές, δέντρο ψηλό στο Σύνταγμα και ένστολοι να το φυλάνε. Ύστερα, οι μέρες μικραίνουν, το κρύο μεγαλώνει, η δουλειά παγώνει, οικογενειακά τραπέζια φυτρώνουν στην πλάτη της εβδομάδας και τα κανάλια δείχνουν συμπόσια και σόου. Τέλος, φτάνουν τα κάλαντα, αποχωρούν τα τάλαντα, κάτι πυροτεχνήματα να χαίρεται ο κοσμάκης, ευχές σβησμένες με προπόσεις στις άκρες των χειλιών, ποτά. Κι ύστερα, πάλι δουλειά ως την Αποκριά.

«Ίσως για κάποιους να ’ναι ακόμα γιορτή / μα ποιοι είναι αυτοί; / Ζουν σε θερμοκοιτίδες ή σε χωριά;»¹ Τι πια σημαίνουν αυτά τα τελετουργικά; Τι απομένει από τις γιορτινές επαναλήψεις; Ένα καλό λάδωμα στα γρανάζια της οικονομίας; Μια άγαρμπη νεκρανάσταση της σφαίρας της κυκλοφορίας; Το πνεύμα των Χριστουγέννων, που δεν θυμίζει εκείνα που επισκέφτηκαν τον Σκρουτζ, μα πλαισιώνει άρτια σποτάκια Coca-Cola; Σίγουρα.

Οι χριστουγεννιάτικες γιορτές κυριαρχούν ως θέαμα και εμπόρευμα και ως τέτοια ορίζουν για λίγες μέρες τις ζωές μας. Παράλληλα, όμως, με όλα αυτά, οι ίδιες οι γιορτές ως μια μορφή επαναληψιμότητας συνιστούν ακμαίο παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο συνηθίζουμε να διαμελίζουμε τον χρόνο.

Ως διακοπή της εργασίας, οι γιορτές αποτελούν μια ανάσα από τα άγχη και τις τυπικότητες της καθημερινής φθοράς. Δομούν έναν άλλο ρυθμό, μια αλληλουχία που στέκεται πιο κοντά στο ανοιχτό συνεχές, μια περίοδο όχι ακριβώς αεργίας, μα μάλλον διαφορετικών μορφών δραστηριότητας και νέων συσχετίσεων στο πλαίσιό της.

«Γι’ αυτό μισώ τις πρωτοχρονιές με καθορισμένη ημερομηνία, που μετατρέπουν τη ζωή και το ανθρώπινο πνεύμα σε μια εμπορική επιχείρηση, με τον ωραίο τους απολογισμό, με τον ισολογισμό τους και την πρόβλεψη για το νέο διαχειριστικό έτος».² Το εορταστικό ημερολόγιο (όπως και το μηνιαίο και το εβδομαδιαίο) είναι ένας τρόπος να τιθασεύσουμε την κατ’ ουσίαν ανήμερη φύση της διάρκειας, μια απόπειρα να τεμαχίσουμε σαν βασιλόπιτα τον χρόνο: ο οποίος είναι ατέλειωτος και μη γραμμικός, ανομοιογενής κι απόκοσμος, ασύλληπτος και βίαιος∙ ο οποίος προχωράει με απότομα τινάγματα κι αργόσυρτους κυματισμούς, γλιστράει και πέφτει άγαρμπα, τρέχει και λαχανιάζει∙ ο οποίος διαβρώνει αδιάφορα κάθε ανθρώπινη τάξη.

Μόνο με την ημερολογιακή αφέλεια που βοηθά τις γραφειοκρατικές υποθέσεις και τους υπολογισμούς –μα που μας αποκόπτει απ’ την πραγματική χρονικότητα των πραγμάτων– μπορούμε να πιστέψουμε ότι κάτι αλλάζει από χρονιά σε χρονιά, μπορούμε να κάνουμε ευχές ή resolutions.

«Κρυφή η αιτία, λίγο πριν κοιμηθούν / μήπως τον άλλο μήνα, αύριο πουν / “από αύριο ορίζω τη ζωή μου”./ Κι έτσι τους φεύγει η αϋπνία / και το χρήμα».³ Τα New Year’s Resolutions αποτελούν τη βουνοκορυφή της ημερολογιακής μας ανοησίας. Στη ρίζα τους εδρεύει η υπόθεση μιας ριζικής –μα πάντοτε αυστηρά προσωπικής– αλλαγής από χρονιά σε χρονιά, έτσι που ο καθένας επιτρέπει στον εαυτό του να κάνει όνειρα και πλάνα.

Το αποτέλεσμα είναι εν μέρει γελοίο και εν όλω αποδυναμωτικό: όλοι γνωρίζουν πως κανείς δεν τα τηρεί∙ τα ηλίθια ανέκδοτα με συνδρομές στο γυμναστήριο τον Γενάρη είναι αρκετά για να μας το θυμίσουν. Resolution είναι η άλλη όψη της παράλυσης, με τον ίδιο τρόπο που η ανακοίνωση μιας αλλαγής είναι ένας βέβαιος τρόπος για να την ξεδοντιάσεις.

«Κι εγώ αυτό που έχω πάθει / είναι πως κάνω λάθη / κάθε μήνα του χρόνου / κάθε χρόνο ξανά».[4] Μέσα σ’ όλα αυτά, οι γιορτές είναι και κάτι άλλο. Ακόμα κι όταν δεσπόζουν ως η επιτομή της ημερολογιακής εξημέρωσης του χρόνου, η ίδια τους η συνθήκη αναιρεί τη ρουτίνα της εβδομάδας και, ως εκ τούτου, την επίπλαστη χρονικότητα που έχουμε δομήσει.

Ως διακοπή της εργασίας, οι γιορτές αποτελούν μια ανάσα από τα άγχη και τις τυπικότητες της καθημερινής φθοράς. Δομούν έναν άλλο ρυθμό, μια αλληλουχία που στέκεται πιο κοντά στο ανοιχτό συνεχές, μια περίοδο όχι ακριβώς αεργίας, μα μάλλον διαφορετικών μορφών δραστηριότητας και νέων συσχετίσεων στο πλαίσιό της. Τα πρόσωπα των ανθρώπων είναι πιο φωτεινά στις γιορτές, το ανέμελο παιχνίδισμα του σώματος σαλεύει.

«Μία θαλπωρή / μία ανάπαυλη / μία πολύ ωραία κατάσταση»[5] – για λίγο. Σύντομα οι γιορτές τελειώνουν και η εργασία ξαναρχίζει. Η προϋπόθεση της παύσης της δουλειάς είναι η εντονότερη συνέχισή της. Με τον ίδιο τρόπο που τα μεσαιωνικά καρναβάλια αφήναν τους υπηκόους να γελοιοποιήσουν τους μονάρχες έτσι ώστε να υποταχθούν ακόμα εντονότερα σ’ αυτούς την άλλη μέρα, έτσι και οι διακοπές αποτελούν μόνο μια στάση στην αέναη γραμμή παραγωγής που είναι οι ζωές μας.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόδειξη της νωθρότητας του κοινωνικοπολιτικού μας συστήματος από τα πικραμένα, παραιτημένα βλέμματα των ανθρώπων στο τέλος των διακοπών. Συμπλήρωμά τους, η αρρωστημένη απόλαυση που αντλούμε από τον πόνο όσων γυρίζουν, όπως κι εμείς, στην εργασία: το «κάθε κατεργάρης στον πάγκο του» είναι μια συλλογική αυτοχειρία.

Θα μπορούσαμε να φανταστούμε μια άλλη έκβαση των πραγμάτων∙ θα μπορούσαμε να επωμιστούμε μια άλλη χειρονομία, η οποία εμπνέεται από το αχρονικό πνεύμα των γιορτών και προσπαθεί να το διατηρήσει. Μια διακοπή που δεν υπάγεται στην ανανέωση της κυρίαρχης χρονικότητας, που δεν προετοιμάζει την άχαρη επιστροφή της, ένα καρναβάλι το οποίο προχωρά –όλο και πιο παράξενο–, χωρίς φανερό τέλος.

Μια ανάκτηση του ωκεανού του χρόνου ενάντια στην αυθάδεια η οποία τον κομματιάζει: να βρούμε ή να εφεύρουμε ένα συνεχές στο οποίο θα επιλέγουμε οι ίδιοι τα διαλείμματα, τα ξεκινήματα, τους απολογισμούς μας, αντί να μας επιβάλλονται, σύμφωνα με τις επιταγές μιας μουχλιασμένης παράδοσης που βαραίνει τους ώμους – αυτό θα ήταν ένα αξιόλογο, καθημερινό resolution.

Πολλά έχουν γραφτεί για τους αγωνιστές της Γαλλικής Επανάστασης, οι οποίοι είχαν βγει στις πλατείες και, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση, ρίχνανε στα καμπαναριά, «πυροβολούσαν τις πλάκες των ρολογιών για να σταματήσουν τη μέρα».[6] Τότε, όπως και σήμερα, η ουτοπική ενόρμηση ή ροή παραμένει κοινή: «Η μεγάλη αιμομικτική επιθυμία είναι να κυλάμε, ένα με τον χρόνο, να σμίγουμε τη σπουδαία εικόνα του επέκεινα με το εδώ και τώρα».[7]


[1] Φοίβος Δεληβοριάς, «Χριστούγεννα»
[2] Αντόνιο Γκράμσι, «Γιατί μισώ την Πρωτοχρονιά».
[3] Λένα Πλάτωνος, Τι νέα ψιψίνα;
[4] Μαρώ Μαρκέλλου, Ο γαΜάης
[5] Τα Παιδιά της Παλαιότητας, (μία ανάπαυλη).
[6] Στο Βάλτερ Μπένγιαμιν, Θέσεις για τη Φιλοσοφία της Ιστορίας
[7] Χένρι Μίλερ, Ο Τροπικός του Καρκίνου, μτφρ. Γ.Ι. Μπαμπασάκης

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Ρεπορτάζ / Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Τα πρόσφατα ατυχήματα με αστικά λεωφορεία φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της εκχώρησης συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ και καταγγελίες για θεσμικές αστοχίες. Οι εμπλεκόμενες πλευρές μιλάνε στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Οπτική Γωνία / «ΟΠΕΚΕΠΕ: Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε πριν από λίγο καιρό στη Βουλή τη δικογραφία για Αυγενάκη και Βορίδη, αλλά η ΝΔ δεν βλέπει ποινικές ευθύνες υπουργών στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και επιμένει ότι πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες». 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί κανείς δεν μας προστατεύει από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Οπτική Γωνία / Γιατί δεν μας προστατεύει κανείς από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Η Κομισιόν στέλνει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή δεν έχει υιοθετήσει τα απαραίτητα σχέδια δράσης για την ηχορρύπανση. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά μας; Μιλά στη LiFO ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Παπανικολάου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας κανονικός αφελληνισμός

Οπτική Γωνία / Ένας κανονικός αφελληνισμός

Στη θέση εκείνων των ξένων που καλλιεργούσαν μια αληθινή σχέση με την Ελλάδα, πολλαπλασιάζονται τα φιμέ τζάμια των υπερπολυτελών τζιπ, αόρατοι και αδιάφοροι μεσάζοντες, αγοραστές επαύλεων που υπενοικιάζονται ή έχουν γίνει φρούρια με μικρούς ιδιωτικούς στρατούς τραμπούκων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και θεωρητικός φυσικός μιλά για την προέλευση της συνείδησης, τoν εγκέφαλο ως κβαντική μηχανή και το μέλλον του ανθρώπου ως υβριδίου τεχνολογίας και βιολογίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Οπτική Γωνία / «Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Ένα 13χρονο παιδί δεν άντεξε την ομοφοβία και έδωσε τέλος στη ζωή του. Ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος εξηγεί πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να εντοπίσουν έγκαιρα τα σημάδια της αυτοκτονικής διάθεσης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ