To Mαγικό Βουνό: Ο Τόμας Μαν και οι δυνατότητες ενός άρρωστου κόσμου

Ο Τόμας Μαν και οι δυνατότητες ενός άρρωστου κόσμου Facebook Twitter
Στο «Μαγικό Βουνό» ο Τόμας Μαν χειρίζεται τις ιδέες μέσα από ένα πρίσμα σωματικό. Φωτ.: Getty Images/ Ideal Image
0


ΞΑΝΑΔΙΑΒΑΖΩ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ το «Μαγικό Βουνό» του Τόμας Μαν. Η αλήθεια είναι πως δεν είμαι βέβαιος αν το είχα διαβάσει στην ολότητά του πριν από δεκαετίες, τότε που δοκίμαζα συχνά να αναμετρηθώ με τέτοια «μεγάλα βιβλία» (πολλές αποτυχημένες προσπάθειες και αρκετές που ευτύχησαν). 

Και τώρα, να, ήρθε αυτό που μου φαίνεται πως απουσίαζε στη νεανική ανάγνωση. Η πραγματική απόλαυση. Και η ξεχασμένη τεχνική της σκόπιμης παράτασης για να μην τελειώσει πρόωρα το βιβλίο. Αναρωτιέμαι γιατί τώρα, γιατί δηλαδή αυτήν τη συγκεκριμένη στιγμή. Είναι κάτι ανάλογο με αυτό που έγραψε τις προάλλες εδώ στη LiFO η Δέσποινα Τριβόλη με αφορμή την Τζέιν Όστεν και τη σημασία της κλασικής λογοτεχνίας; Μετράει δηλαδή το γεγονός πως ζούμε σοκ, πολιτικές ψυχρολουσίες, μεγάλες δόσεις γελοιότητας και φρίκης στα δημόσια σκηνικά; Οφείλουμε, έστω εμμέσως, στους τραμπικούς και στα υπόλοιπα, τη νεοσφυραλατημένη ευγνωμοσύνη μας στην Όστεν, στον Τόμας Μαν ή στον Φλομπέρ;

Ενδεχομένως να παίζει το εφέ της συγκυρίας. Τα κυρίαρχα ρεύματα εκεί έξω φτιάχνουν ένα μείγμα ιμπεριαλιστικής αναισχυντίας, θρασυμανούς ινφλουενσερισμού, χαζού τεχνολογικού φετιχισμού και άφθονης ακροδεξιάς αυτοπεποίθησης που την ενισχύει η κούραση των κοινωνικών αγώνων και η ιδιώτευση μεγάλου μέρους των κοινωνιών.

Τι θα είχαν να συζητήσουν σήμερα σε ένα σανατόριο σαν το Μπέργκχοφ οι ασθενείς, δηλαδή εμείς, οι άνθρωποι του εικοστού πρώτου αιώνα; 

Όλο αυτό το πλέγμα μπορεί να βρίσκεται πίσω και από τη δική μας (κάποιων δηλαδή) στρατηγική ήπιου αναχωρητισμού: ας πούμε, κλασικό μυθιστόρημα, «ιστορικές» ηχογραφήσεις, περιήγηση σε συναυλιακές, θεατρικές, εικαστικές κορυφές του υψηλού μοντερνισμού, πριν υπάρξει αυτό που ο Καστοριάδης αποκάλεσε άνοδο της ασημαντότητας. Έτσι, εκ του προχείρου, θα μπορούσα να εξηγήσω και στον εαυτό μου γιατί τώρα πιάνει με αδημονία το συγκεκριμένο μυθιστόρημα (και κάποια άλλα) και το αναζητάει, ανάμεσα στα άλλα σκορπίσματα της μέρας.

cover
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ:
Thomas Mann, Το Μαγικό Βουνό, μτφρ.: Θοδωρής Παρασκευόπουλος, εκδόσεις Μεταίχμιο

Είναι λοιπόν μια επιλογή απόδρασης κι αυτή, ανάλογη και ομόλογη με το καταγεγραμμένο φαινόμενο της υπερκατανάλωσης εκδηλώσεων και παραστάσεων που αρέσει σε πιο εξωστρεφείς άλλους; Θα πει κανείς όμως, γιατί να ψιλοαναλύουμε έτσι τις απολαύσεις μας, γιατί να τις περνούμε από το φίλτρο λογικών εξηγήσεων που στο κάτω-κάτω δεν βοηθούν σε κάτι; Αρκεί που υπάρχουν αυτές οι απολαύσεις και διαπερνούν το κέλυφος της μέρας και δημιουργούν ένα δεύτερο στρώμα λόγων και αισθήσεων πάνω στο σώμα των επικυρωμένων γεγονότων και των παγερών ειδήσεων.

Πιστεύω όμως επιπλέον πως έχω βρει στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα έναν ιδιαίτερο λόγο για να «καθηλωθώ». Πέρα από τους γενικούς λόγους, υπάρχει πάντα μια ειδική απόχρωση πρόσδεσης και έλξης. Στο «Μαγικό Βουνό» ο νεαρός μηχανικός-ναυπηγός Χανς Κάστορπ ανακαλύπτει όχι μόνο κάποια ξεχωριστά πρόσωπα αλλά μια σύγκρουση ιδεών για την ψυχή του μοντέρνου κόσμου. Στο σανατόριο Μπέργκχοφ των ελβετικών Άλπεων ο Τόμας Μαν αναστοχάζεται τις δυνατότητες ενός άρρωστου κόσμου. Ποιος θα κερδίσει τελικά από τη διάβρωση των σωμάτων, την κατάρρευση των βεβαιοτήτων, την ηθική αποδυνάμωση του ευρωπαϊκού «αστικού πνεύματος»; Είναι λοιπόν βιβλίο που προλογίζει κάποιες από τις συγκρούσεις του εικοστού αιώνα, επιλέγοντας να απομονώσει τους ήρωές του σε έναν τόπο όπου η θεραπεία αποδεικνύεται τελικά αδύνατη ή σπάνια.

Τι θα είχαν να συζητήσουν σήμερα σε έναν αντίστοιχο χώρο οι ασθενείς, δηλαδή εμείς, οι άνθρωποι του εικοστού πρώτου αιώνα; Τότε υπήρχε η μεγάλη μάχη μεταξύ προοδευτικού ορθολογισμού και μηδενιστικού σκεπτικισμού, μεταξύ διαφωτισμού και αντιδιαφωτισμού. Τώρα μπορούμε να συμφωνήσουμε πως οι όροι και οι συνθήκες των διλημμάτων –και των κάθε είδους συγκρούσεων– έχουν γίνει πιο περίπλοκοι και αστάθμητοι.

Οι άξονες της κλασικής νεωτερικότητας εξακολουθούν να υπάρχουν αλλά με μεγάλες παραμορφώσεις, με παράξενες μεταλλάξεις και αλλοιώσεις. Ποιος χαρακτήρας θα μπορούσε σήμερα να στηρίξει πειστικά ένα διαφωτιστικό, προοδευτικό κοσμοείδωλο σαν αυτό του Ιταλού Σετεμπρίνι στο «Μαγικό Βουνό»; Και τι θα ήταν σήμερα ένας Νάφτα, ένας σκεπτικιστής και δύσθυμος αντιορθολογιστής; Θα μπορούσε να σταθεί λογοτεχνικά ή θα εμφανιζόταν σαν φιγούρα ενός digital μηδενισμού του συρμού;

Αν κάτι, έτσι, με αγγίζει πιο πολύ σε αυτό το βιβλίο, είναι το ότι χειρίζεται τις ιδέες μέσα από ένα πρίσμα σωματικό. Η αρρώστια των ενοίκων του σανατορίου τούς μετατρέπει σε σκέτα σώματα, λέει σε κάποιο σημείο ο αφηγητής. Η αρρώστια είναι εμποδισμένος και απωθημένος έρωτας, εξηγεί ο γιατρός Κροκόφσκι στη διάλεξή του προς τους ασθενείς, μιλώντας τους «σε ποιητικό και λόγιο στυλ».

Ένα μυθιστόρημα ιδεών που περνούν μέσα από την οδύνη των σωμάτων, το παιχνίδι των βλεμμάτων και την ατμόσφαιρα πραγματικών διαλόγων, αυτό πιστεύω πως κερδίζει τελικά τον αναγνώστη ή τουλάχιστον τον αναγνώστη που έγινα εγώ στα εξήντα μου. 

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ 

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Ρεπορτάζ / Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Τα πρόσφατα ατυχήματα με αστικά λεωφορεία φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της εκχώρησης συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ και καταγγελίες για θεσμικές αστοχίες. Οι εμπλεκόμενες πλευρές μιλάνε στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Οπτική Γωνία / «ΟΠΕΚΕΠΕ: Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε πριν από λίγο καιρό στη Βουλή τη δικογραφία για Αυγενάκη και Βορίδη, αλλά η ΝΔ δεν βλέπει ποινικές ευθύνες υπουργών στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και επιμένει ότι πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες». 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί κανείς δεν μας προστατεύει από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Οπτική Γωνία / Γιατί δεν μας προστατεύει κανείς από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Η Κομισιόν στέλνει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή δεν έχει υιοθετήσει τα απαραίτητα σχέδια δράσης για την ηχορρύπανση. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά μας; Μιλά στη LiFO ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Παπανικολάου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας κανονικός αφελληνισμός

Οπτική Γωνία / Ένας κανονικός αφελληνισμός

Στη θέση εκείνων των ξένων που καλλιεργούσαν μια αληθινή σχέση με την Ελλάδα, πολλαπλασιάζονται τα φιμέ τζάμια των υπερπολυτελών τζιπ, αόρατοι και αδιάφοροι μεσάζοντες, αγοραστές επαύλεων που υπενοικιάζονται ή έχουν γίνει φρούρια με μικρούς ιδιωτικούς στρατούς τραμπούκων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και θεωρητικός φυσικός μιλά για την προέλευση της συνείδησης, τoν εγκέφαλο ως κβαντική μηχανή και το μέλλον του ανθρώπου ως υβριδίου τεχνολογίας και βιολογίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Οπτική Γωνία / «Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Ένα 13χρονο παιδί δεν άντεξε την ομοφοβία και έδωσε τέλος στη ζωή του. Ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος εξηγεί πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να εντοπίσουν έγκαιρα τα σημάδια της αυτοκτονικής διάθεσης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ