Memes: το χαοτικό χιούμορ

Memes: το χαοτικό χιούμορ Facebook Twitter
0



ΤO ΔΗΜΟΦΙΛΕΣ ΧΙΟΥΜΟΡ εδώ και αρκετά χρόνια έχει μετοικήσει, όπως πολλά άλλα πράγματα, στο Διαδίκτυο. Δεν θα ήταν καθόλου άστοχο να πει κανείς ότι ένα νέο κωμικό πεδίο έχει αναδειχτεί, διαδοθεί και παγιωθεί αποκλειστικά μέσω διαδικτυακών κοινοτήτων και ομάδων στα social media.

Νέοι δημιουργοί που συντηρούν προσωπικά sites και κανάλια στο ΥouΤube, και συμμετέχουν σε ευρύτερα χιουμοριστικά δίκτυα (όπως το ComedyLab και το LubenTV), κάνουν ιδιαίτερα έντονη την παρουσία τους τόσο με την πυκνή παραγωγή τους όσο και αγγίζοντας ιδιαίτερα εντυπωσιακά νούμερα θέασης.

Οι παλιές πολιτικές γελοιογραφίες, οι κωμικοί που έκαναν σημαντική καριέρα στη θεατρική ή τηλεοπτική επιθεώρηση, φαίνεται να μην είναι ο βασικός παραγωγός της σύγχρονης κωμωδίας και του χιουμοριστικού κώδικα. Μάλιστα, θα μπορούσε να πει κανείς πως μόνο όσοι έχουν καταλάβει τη δύναμη του διαδικτυακού μέσου συντηρούν την παλιά τους δημοφιλία. Ο Αρκάς είναι ένα τέτοιο παράδειγμα.

Τα μιμίδια είναι το αποκορύφωμα του διακειμενικού εκδημοκρατισμού αλλά και μια προσπάθεια να υπογραμμιστεί χιουμοριστικά η απώλεια του καθορισμένου νοήματος των πάντων. Είναι το χιούμορ της χαοτικής ψηφιακής κουλτούρας.
 

Οι παλιές λογικές, κυρίως θεατρικού, τηλεοπτικού και κινηματογραφικού χιούμορ, φαίνονται κάπως ξεπερασμένες. Είναι άλλωστε ενδιαφέρον το ότι πολλές εκδοχές του δημοφιλούς διαδικτυακού χιούμορ στρέφονται ρητά εναντίον του παραδοσιακού-τηλεοπτικού (π.χ. Λαζόπουλος, Ράδιο Αρβύλα, Σεφερλής κ.λπ.), βλέποντας σε αυτό όχι μια δημιουργική σάτιρα αλλά μια ανακύκλωση της κοινοτοπίας και της εθνικής εσωστρέφειας.

Οι χιουμοριστικές ευκολίες εγκαταλείπονται (καταγγελία διεφθαρμένων πολιτικών, η γραφικότητα τοπικών χαρακτηριστικών, τα αστεία για τις πεθερές, το πάχος κ.λπ.) και υιοθετείται είτε ένα ύφος καυστικού ορθολογισμού απέναντι σε κάθε συναισθηματικό στερεότυπο (π.χ. χαρακτηριστικό υπήρξε το Μπραφ του Mikeius) είτε η αμφισημία της μεταμοντέρνας επικοινωνιακής συνθήκης (π.χ. Κουλούρι).

Memes: το χαοτικό χιούμορ Facebook Twitter

Ανάμεσα στο τεράστιο ψηφιδωτό χιουμοριστικών κόμβων που δημιουργούνται στον σύγχρονο ψηφιακό κόσμο (αδύνατο ακόμα και να κατονομαστούν σε ένα σύντομο κείμενο), ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει εκείνο το είδος που ονομάζεται «μιμίδια». Τα memes έχουν δύο πολύ σημαντικά χαρακτηριστικά που τα διαφοροποιούν τόσο από την παλιά μορφή παραγωγής χιούμορ όσο και από κάποιες νεότερες.

Πρώτον, συνήθως δεν έχουν αναγνωρίσιμο δημιουργό. Δεύτερον, φτάνουν την εικονοκλαστική πρόθεση σε βαθμό που κανένα άλλο είδος κωμωδίας δεν έχει επιχειρήσει μέχρι τώρα. Στηρίζονται κατά κύριο λόγο σε εικόνες, όπως ζωγραφικά έργα, φωτογραφίες και βίντεο, με σκοπό κυρίως να αποδομήσουν το όποιο πρωτογενές τους μήνυμα. Τα κάθε είδους «μπαλονάκια» που μπαίνουν ως συνοδευτικά όλων αυτών των εικόνων βασικό στόχο έχουν να ανατρέψουν ή να υποσκάψουν το εικονογραφικά προφανές.

Είτε μιλάμε για τα «Μιμίδια εις την ελληνικήν», είτε για τα «Real Ancient Memes», είτε για το παλιότερο «Ρipipo Ke Tsontson» και πολλά άλλα, το βασικό ζήτημα είναι η κατασκευή μιας ιστορίας που θα δίνει αναπάντεχες λεζάντες σε μια εικόνα (αυθεντική ή πειραγμένη) που κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι αυτό είναι το νόημά της, ότι αυτές είναι οι πρώτες σκέψεις που προκαλεί.

Οι πίνακες ζωγραφικής έχουν την τιμητική τους σε αυτή την αποδιάρθρωση νοήματος. Συνήθως χρησιμοποιούνται πίνακες ρομαντικής, ακόμα και αρχαιοπρεπούς τεχνοτροπίας και συνδυάζονται με φράσεις και σκέψεις του παρόντος, ιδιαίτερα πεζές, πλούσιες σε σαρκασμό και βωμολοχίες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: πίνακας ζωγραφικής που απεικονίζει μια ιδανική πενταμελή οικογένεια, όπου ο γιος λέει στον μπαμπά: «Μπαμπά, δεν με παίζουν τα άλλα παιδάκια, λένε ότι βρίζω». Ο πατέρας, ρίχνοντας ένα τρυφερό βλέμμα στον γιο του, αναρωτιέται «γιατί», για να πάρει από τον ίδιο την απάντηση: «Γιατί γαμιούνται!». Το θλιμμένο πορτρέτο του γιατρού Gachet του Βαν Γκογκ φέρει τον εξής προβληματισμό: «Θέλω να σχολάσω από τη δουλειά, ενώ ακόμη δεν έχω ξεκινήσει να δουλεύω. Δεν ξέρω εάν με καταλαβαίνεται». Στο πλαίσιο του χιούμορ για την πανδημία, σε μια ζωγραφιά με οριενταλιστικές διαθέσεις, μια μοναχική γυναίκα με κιμονό και βεντάλια, αποφαίνεται: «Καταργούνται, έμαθα, τα μηνύματα. Άλλη μια δικαιολογία για να μη στείλει».

Memes: το χαοτικό χιούμορ Facebook Twitter

Οι ανώνυμοι συνήθως δημιουργοί αυτών των μιμιδίων έρχονται να τραβήξουν στα άκρα την «οδηγία» που ο ίδιος ο Μαγκρίτ μας είχε δώσει, υποτιτλίζοντας στον διάσημο πίνακά του μια πίπα με τη γνωστή φράση «Ceci n’est pas une pipe» (αυτή δεν είναι μια πίπα). Το βασικό αντικείμενο κριτικής τους, όπως και του διάσημου σουρεαλιστή ζωγράφου, φαίνεται να είναι η ίδια η λογική της εικονογραφικής αναπαράστασης. Όμως εδώ δεν έχουμε μια απλή άρση της εντύπωσης μιας εικόνας, της βεβαιότητας των συναισθημάτων και των σκέψεων που προκαλεί συχνά με στερεοτυπικό τρόπο (όπως στον Μαγκρίτ) αλλά την πρόσδεσή της σε μια άλλη τάξη σημασιών, την κατάργηση χρονικών και άλλων συμβάσεων, τη μετεγγραφή του παρόντος στο παρελθόν με τρόπο που δείχνει περισσότερο την ασυνέχεια παρά τη συνέχειά τους ‒ γι’ αυτό παράγεται το αστείο.

Τα μιμίδια είναι το αποκορύφωμα του διακειμενικού εκδημοκρατισμού αλλά και μια προσπάθεια να υπογραμμιστεί χιουμοριστικά η απώλεια του καθορισμένου νοήματος των πάντων. Είναι το χιούμορ της χαοτικής ψηφιακής κουλτούρας.

Υπάρχουν πολλά είδη μιμιδίων, πολλές θεματολογίες και μοτίβα που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως περισσότερο ή λιγότερο στοχαστικά, περισσότερο ή λιγότερο σοκαριστικά, απλά γλωσσοπαίγνια ή οπτικοποιημένες ανοησίες. Ανάμεσά τους μπορούν να ανιχνευτούν διάφοροι σατιρικοί στόχοι (αυτοσαρκασμός ή κοροϊδία του «άλλου» φύλου, τάξης, ηλικίας κ.λπ.) όπως και η επαναφορά γνωστών ανεκδοτολογικών στερεοτύπων (π.χ. για το πάχος).

Το ενδιαφέρον, όμως, είναι ότι το περιεχόμενό τους σπάνια παίρνει τη μορφή της πολιτικής σάτιρας όπως την έχουμε γνωρίσει από την παράδοση της γελοιογραφίας και της επιθεώρησης. Τα πολιτικά πρόσωπα και οι καταστάσεις δεν κεντρίζουν συχνά τα βέλη των μιμιδίων. Άλλωστε η πιο δημοφιλής σειρά πολιτικού χιούμορ των ελληνικών μιμιδίων παραμένει αυτή που «τρολάρει» την εποχή ΠΑΣΟΚ και τις μνήμες ενός μεταπολιτευτικού παραδείσου που χάνεται με την οικονομική κρίση και την πολιτική διαχείρισή της από ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ. Εξαιρετικό παράδειγμα χιουμοριστικού αναστοχασμού για το παρόν αλλά και τη νοσταλγία.

Memes: το χαοτικό χιούμορ Facebook Twitter

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Οπτική Γωνία / Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Η υπόθεση των χαμένων βίντεο των Τεμπών αναδεικνύει, για ακόμη μία φορά, λανθασμένους χειρισμούς που έγιναν σε κρίσιμες φάσεις της ανακριτικής διαδικασίας, αφήνοντας πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ