Η ρητορική του Ερντογάν και το τουρκικό εθνικό αφήγημα

μικρασιατική καταστροφη Facebook Twitter
Για τους Τούρκους το καταστροφικό για εμάς 1922 ήταν μια μεγάλη εθνική νίκη. Όχι μόνο εναντίον των Ελλήνων –και είναι σημαντικό αυτό– αλλά και εναντίον όλων των μεγάλων δυνάμεων της εποχής που επιδίωξαν τον διαμελισμό της ηττημένης στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
0



ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙΣ
τον «απέναντί» σου πρέπει να μάθεις την ιστορία του. Το εθνικό αφήγημά του. Να προσπαθήσεις να σκεφτείς όπως εκείνος. Συνεπώς, για να γίνει πιο κατανοητή η ρητορική του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα της επετειακής συγκυρίας, την επερχόμενη συμπλήρωση των εκατό ετών από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας και την επίσημη τουρκική αφήγηση για εκείνη την ιστορική περίοδο. 

Όσο κι αν η αναμόχλευση εκείνης της περίοδου είναι για εμάς τους Έλληνες επώδυνη, καθώς συμπίπτει με τη Μικρασιατική Καταστροφή και τα δεινά που επέφερε, η ψύχραιμη επισκόπησή της είναι αναγκαία και για λόγους ιστορικής εντιμότητας αλλά και για να κατανοήσουμε την ψυχοσύνθεση της γειτονικής χώρας. 

Σύμφωνα με την κυρίαρχη τουρκική αντίληψη, η Ελλάδα είναι «το χαϊδεμένο παιδί της Δύσης». Είτε λόγω ιστορικής-πολιτιστικής εγγύτητας είτε λόγω συμφερόντων, οι «ξένοι» πάντα ευνοούσαν την Ελλάδα έναντι της Τουρκίας.

Για τους Τούρκους το καταστροφικό για εμάς 1922 ήταν μια μεγάλη εθνική νίκη. Όχι μόνο εναντίον των Ελλήνων –και είναι σημαντικό αυτό– αλλά και εναντίον όλων των μεγάλων δυνάμεων της εποχής που επιδίωξαν τον διαμελισμό της ηττημένης στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ήταν δε μία νίκη που κατ’ αυτούς πέτυχαν «μόνοι εναντίον όλων». Αν αυτό το «μόνοι εναντίον όλων» στη ρητορική Ερντογάν θυμίζει κάτι, είναι ακριβώς επειδή η τουρκική εθνική αφήγηση υποστηρίζει ότι οι όποιες αλλαγές στις συμμαχίες προέκυψαν στην πορεία (με τους Γάλλους, τους Ιταλούς και κυρίως τους Σοβιετικούς) ήταν αποτέλεσμα της ισχυροποίησης και εδραίωσης του κινήματος του Κεμάλ Ατατούρκ. Όταν, λοιπόν, ο Ερντογάν σήμερα καταφέρεται συλλήβδην εναντίον της Δύσης, επικαλείται ουσιαστικά το εθνικό αφήγημα του λαού του στη φορτισμένη ιστορική συγκυρία των εκατό ετών από τη νίκη τους το 1922 και την ίδρυση της τουρκικής δημοκρατίας έναν χρόνο αργότερα.  

Ιδιαίτερη σημασία έχει επίσης το πώς η Τουρκία βλέπει την Ελλάδα. Σύμφωνα με την κυρίαρχη τουρκική αντίληψη, η Ελλάδα είναι «το χαϊδεμένο παιδί της Δύσης». Είτε λόγω ιστορικής-πολιτιστικής εγγύτητας είτε λόγω συμφερόντων, οι «ξένοι» πάντα ευνοούσαν την Ελλάδα έναντι της Τουρκίας. Όταν είχαν σχεδόν καταπνίξει την Επανάσταση του 1821, η παρέμβαση των ξένων έσωσε τους Έλληνες και δημιούργησε το ανεξάρτητο ελληνικό κρατος, γεγονός που οδήγησε στη συνέχεια στο ξήλωμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Μετά τον άτυχη για την Ελλάδα πόλεμο του 1897 η παρέμβαση των ξενων την έσωσε από μία ακόμα πιο ατιμωτική εξέλιξη. Κυρίως, μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την ήττα της Τουρκίας που μετείχε στη συμμαχία των κεντροευρωπαϊκών δυνάμεων, η Ελλάδα ήταν η εκλεκτή της Αντάντ, η οποία χρησιμοποιήθηκε (κυρίως από την Αγγλία) ως μοχλός επιβολής της Συνθήκης των Σεβρών που προέβλεπε τον εδαφικό διαμελισμό της Τουρκίας.

Και στη συνέχεια όμως, σύμφωνα πάντα με τους Τούρκους, η Δύση ευνοούσε σταθερά την Ελλάδα. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο της έδωσαν τα Δωδεκάνησα. Αναγνωρίζουν την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά όχι τα Κατεχόμενα, παρά τις ελληνικές ευθύνες για την κατάσταση στο νησί. Τη δέχτηκαν ξανά πίσω στο ΝΑΤΟ, μετά την αποχώρηση από το στρατιωτικό του σκέλος το 1974. 

Για τους Τούρκους η «κακομαθημένη» Ελλάδα αξιοποιεί την ένταξή της στους δυτικοευρωπαϊκούς θεσμούς και την εύνοια των Αμερικανών, κρύβεται από πίσω τους και μηχανεύεται διάφορα σε βάρος της Τουρκίας, αμφισβητώντας την πρωτοκαθεδρία της στην περιοχή. Σε αντίθεση με την «περήφανη», Τουρκία η οποία αντλεί δύναμη μόνο από το μέγεθος, την ισχύ της, την ιστορική παράδοση αντίστασης και ανεξαρτησίας της απέναντι στις μεγάλες δυνάμεις. Ακόμα και οι πρόσφατες στρατηγικές συμφωνίες της Ελλάδας με τις ΗΠΑ ή τη Γαλλία προσεγγίζονται συχνά από την Τουρκία ως ένα ιστορικό déjà vu με ευθείς αναφορές στον δικό τους πόλεμο της ανεξαρτησίας.

Μπορεί να αποδώσει αυτή η ρητορική; Στο εσωτερικό της Τουρκίας κανείς δεν μπορεί να το αποκλείσει. Ο Ερντογάν, εξάλλου, δεν έχει πολλά να δοκιμάσει. Μετά από είκοσι χρόνια διακυβέρνησης, με την τουρκική κοινωνία βαθιά διχασμένη, με τον ίδιο να νιώθει ότι αν χάσει δεν θα ηττηθεί απλώς αλλά θα κινδυνεύσει πολλαπλώς, με την οικονομία σε κρίσιμη κατάσταση και πληθωρισμό 75%, με πολλές γεωπολιτικές επιλογές να μην έχουν αποδώσει, το να επενδύσει σε εθνικά φορτισμένες ιστορικές αναγωγές μοιάζει με εύκολη στρατηγική επιλογή.

Στο εξωτερικό, όμως, η ρητορική του Ερντογάν είναι λιγότερο πειστική. Το να αναδεικνύει ο Ερντογάν την ταύτιση της Ελλάδας με τη Δύση, την ώρα που ο ίδιος επιδίδεται σε παζάρια και παιχνίδια τακτικής, καλό κάνει στη Ελλάδα, όχι κακό. Κυρίως, όμως, η σημερινή Ελλάδα δεν επιτίθεται, δεν λειτουργεί αναθεωρητικά και αυτό το ξέρουν όλοι. Προστατεύει την κυριαρχία και τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Δεν προσπαθεί να επιβάλει μια «εύθραυστη όπως οι πορσελάνες της» συνθήκη, όπως εκείνη των Σεβρών, αλλά βασίζει τη στρατηγική της στο διεθνές δίκαιο. Και όλα αυτά σε μια μια περίοδο αυξημένης αστάθειας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.

Εξού και παρά την πολύ μεγάλη στρατηγική αξία της Τουρκίας, η συγκεκριμένη ρητορική της, στην παρούσα φάση τουλάχιστον, δεν έχει στο εξωτερικό την απήχηση που θα προσδοκούσε, σε αντίθεση με την Ελλάδα, που τα τελευταία χρόνια μοιάζει σαφώς ισχυροποιημένη.

Το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα τους επόμενους μήνες δεν το ξέρεί κανείς. Η λογική λέει ότι κανέναν δεν συμφέρει η ένταση να καταστεί ανεξέλεγκτη. Τα εθνικιστικά πάθη όμως εύκολα φουντώνουν, αλλά δύσκολα εκτονώνονται. Πολλώ δε μάλλον όταν πατάνε στους ιδρυτικούς εθνικούς μύθους που περνάνε στη συλλογική συνείδηση κάθε λαού, όπως συμβαίνει με τη σημερινή τουρκική ρητορική. Κι αυτό αυτονόητα καθιστά τη στρατιωτική ενίσχυση και τις στρατηγικές συμμαχίες μονόδρομο για την Ελλάδα.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Νίκος Μιχαηλίδης: «Η Ελλάδα είναι ένας χρήσιμος “επικοινωνιακός σάκος του μποξ” για την Άγκυρα»

Talking Points / Νίκος Μιχαηλίδης: «Η Ελλάδα είναι ένας χρήσιμος επικοινωνιακός σάκος του μποξ για την Άγκυρα»

Γιατί στήνει σκηνικό έντασης η Τουρκία; Θα έχουμε «θερμό» καλοκαίρι στο Αιγαίο; Απαντά στη LiFO ο επίκουρος καθηγητής Ανθρωπολογίας και Μεσογειακών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μιζούρι-Σεν Λούις Νίκος Μιχαηλίδης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Ρεπορτάζ / Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Η προκήρυξη διαγωνισμών για την εκπόνηση μελετών που αφορούν τη χρήση της ιστορικής σιδηροδρομικής γραμμής Πελοποννήσου ως ποδηλατοδρόμου έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Διατυπώνονται σοβαρές επιφυλάξεις για την οριστική απώλεια μιας εμβληματικής υποδομής με υψηλή ιστορική, τουριστική και συγκοινωνιακή αξία.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οπτική Γωνία / Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν ξανά τη φθορά εμπιστοσύνης προς το πολιτικό σύστημα, με κυβέρνηση και αντιπολίτευση να δείχνουν ανήμπορες να ανατρέψουν το κλίμα απαξίωσης, όπως και οι νέοι παίκτες – που είναι παλιοί. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Υγεία / «Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Δημήτρης Δασκαλάκης: Ο διακεκριμένος ελληνικής καταγωγής λοιμωξιολόγος, που παραιτήθηκε πρόσφατα από επιτελική θέση  καταγγέλλοντας το υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ για εξωθεσμικές πιέσεις και αντιεπιστημονικές πρακτικές, μιλά για την απόφασή του, τη δημόσια υγεία στην Αμερική, τον Covid, τον HIV αλλά και την αφύπνιση του επικίνδυνου «ιού» του φασισμού.   
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Ρεπορτάζ / Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Πάνω από 312.000 θανατώσεις ζώων, φόβοι για lockdown και απειλή για μείωση των εξαγωγών του εθνικού προϊόντος μας εξαιτίας της ευλογιάς των προβάτων. Εμβολιασμός ή εκρίζωση του ιού; Ειδικοί μιλούν στη LiFO για το τι διακυβεύεται πραγματικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Yπήρξε έστω και μία μέρα τα τελευταία 15 χρόνια που δεν μπήκες Instagram; Δεν υπήρξε. Δεν είσαι ο μόνος.

Social Media / Yπήρξε έστω και μία μέρα τα τελευταία 15 χρόνια που δεν μπήκες Instagram; Δεν υπήρξε. Δεν είσαι ο μόνος.

Kαθορίζει την εικόνα μας, τη διάθεσή μας, τα οικονομικά μας, καθορίζει τον τρόπο που ζούμε. Θα έλεγε κανείς πως, μετά την έλευσή του, μια πετυχημένη selfie, σαν την περίφημη selfie των Oscar του 2014, αλλάζει τον μικρόκοσμο που ζούμε. Ο Χαράλαμπος Τσέκερης, κύριος ερευνητής ΕΚΚΕ και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής & Τεχνοηθικής, αναλύει το φαινόμενο Instagram.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αυτό που πραγματικά συνδέει τα κινήματα διαμαρτυρίας της Γενιάς Ζ ανά τον πλανήτη

Οπτική Γωνία / Αυτό που πραγματικά συνδέει τα κινήματα διαμαρτυρίας της Γενιάς Ζ ανά τον πλανήτη

Το κόστος ζωής, η ανισότητα, η διαφθορά, ο νεποτισμός, η βιαιότητα των δυνάμεων καταστολής: αυτά είναι τα ζητήματα που απασχολούν τα κινήματα της Γενιάς Ζ και όχι τόσο τα memes ή τα καρτούν.
THE LIFO TEAM
Όταν οι αστυνομικοί γίνονται τηλεσχολιαστές, κάτι πάει στραβά στη χώρα

Οπτική Γωνία / Όταν οι αστυνομικοί γίνονται τηλεσχολιαστές, κάτι πάει στραβά στη χώρα

Δεν μιλάμε πια για ειδικούς αναλυτές θεμάτων ασφάλειας, αλλά για έναν νέο τύπο τηλεοπτικού ιεροκήρυκα: ο αστυνομικός που εξηγεί, καθοδηγεί και κρίνει τα πάντα «με τάξη και ασφάλεια».
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αναστασία Ντραγκομίροβα: «Στήριξη δεν υπάρχει από πουθενά, αλλά έχω μάθει να μην γκρινιάζω»

Αθλητισμός / Αναστασία Ντραγκομίροβα: «Στήριξη δεν υπάρχει, αλλά έχω μάθει να μην γκρινιάζω»

H ανερχόμενη αθλήτρια του ελληνικού στίβου έχει μάθει να μην αφήνει το παρελθόν να την κρατά πίσω, τροφοδοτείται από το συναίσθημα, έχει στόχο τους Ολυμπιακούς και ζωγραφίζει παντού, ακόμα και στο δέρμα της.
ΜΙΝΑ ΚΑΛΟΓΕΡΑ
Γιατί ανοίγει ξανά η υπόθεση θανάτου της Μαίρης Χρονοπούλου

Ρεπορτάζ / Γιατί ανοίγει ξανά η υπόθεση θανάτου της Μαίρης Χρονοπούλου

Δύο χρόνια μετά τον θάνατο της αγαπητής ηθοποιού, η υπόθεση βρίσκεται στο Τμήμα Ανθρωποκτονιών και ερευνάται εκ νέου. Κοντινοί της άνθρωποι ισχυρίζονται ότι «δεν ήταν ατύχημα, αλλά εγκληματική ενέργεια».
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ